Morgunblaðið - 22.01.2019, Qupperneq 21

UMRÆÐAN 21
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. JANÚAR 2019
Á undanförnum ár-
um hefur lögreglan
kallað eftir auknum
mannskap í sínar raðir.
Nefnd sem skipuð var
eftir ályktun Alþingis
skilaði skýrslu í mars
2013 og komst að þeirri
niðurstöðu að þá vant-
aði 236 lögreglumenn í
lögreglulið landsins.
Niðurstaða nefndar-
innar var að stórefla þyrfti lögregl-
una. Ríkislögreglustjóri mat það á
þeim tíma að lögreglumenn þyrftu
að vera að lágmarki 860 á landinu,
en samkvæmt svari dómsmálaráð-
herra við fyrirspurn greinarhöf-
undar sl. vor, voru þeir þá 636 en að
auki voru 85 ómenntaðir afleysinga-
menn að störfum. Samkvæmt þessu
vantar því 220 lögreglumenn ef upp-
fylla ætti þær kröfur sem ríkislög-
reglustjóri setti sem lágmarkskröfu
fyrir fimm árum síðan.
Frumkvæðisvinna lögreglu
Frumkvæðisvinna er hið fyrsta
sem leggst af hjá lögreglu þegar
mannskapur er ekki nema rétt næg-
ur til að sinna brýnustu útköllum.
Hún felst í því að lögreglan geti
sinnt eftirliti og unnið að því að upp-
lýsa afbrot sem ekki eru beinlínis til-
kynnt henni. Þetta felur í sér að
fylgjast með viðskiptum með ólögleg
vímuefni á netinu og á starfssvæð-
inu, að huga að ýmsum ábendingum
sem til hennar berast eða hún kemst
að snoðir um eftir öðrum leiðum, svo
að örfá dæmi séu tekin um slíka
vinnu. Allir þekkja umferðareftir-
litið sem ekki gefst tími til að sinna
ef útköll eru svo tíð að vaktin er upp-
tekin í þeim hverja stund.
Útkallslögregla
Ef lögregla er fáliðuð og verkefnin
mörg gefst enginn tími eða tækifæri
til að sinna þessari frumkvæðisvinnu
og slík lögregla var áður fyrr upp-
nefnd útkallslögregla. Lögreglan
beið á varðstofunni eftir því að sím-
inn hringdi og hún kölluð til vegna
afbrota eða til aðstoðar. Sú tegund
lögreglu var aflögð með hugarfars-
breytingu fyrir síðustu aldamót, í þá
átt að lögreglan ætti einnig, með
beinum hætti, að stemma stigu við
afbrotum og vera fyrr á ferðinni í
viðbrögðum sínum. Hverjum gat þá
dottið í hug að lögreglan yrði svo fá-
liðuð að hún neyddist í raun til að
taka upp fyrri iðju, þ.e. að sinna
mestmegnis útköllum?
Varnaðaráhrif
Með því að koma lögum yfir þá
sem afbrot fremja
vinnur lögreglan
ákveðið forvarnarstarf
sem hefur áhrif til
varnaðar því að aðrir
freistist til þess að
fremja afbrot. En starf
lögreglu þarf að vera
meira en svo, lögreglan
þarf að vera sýnileg til
þess að borgararnir
finni til öryggistilfinn-
ingar og hún geti skor-
ist í leikinn ef afbrot
eru framin sem ekki hafa beinar af-
leiðingar í för með sér, svo sem um-
ferðarlagabrot. Nú á tímum eru
mörg afbrot framin með flóknum
aðferðum í netheimum. Lögreglan
þarf að hafa tíma til þess að huga
einnig að þess háttar hættum.
Forvarnarstarf lögreglu
Hið eiginlega forvarnarstarf lög-
reglu hefur snarminnkað á liðnum
árum. Nú heyrir nánast til undan-
tekninga að lögregla heimsæki skóla
og ræði við börn og unglinga um
hættur, afbrot og réttindi þeirra í
samfélaginu. Lúlli löggubangsi ligg-
ur rykfallinn á flestum lögreglu-
stöðvum, hættur að gleðja og upp-
lýsa skólabörnin. Hlutfall þeirra
sem segjast hafa fengið fræðslu hjá
lögreglu fer lækkandi, en þátttaka í
forvarnarstarfi lögreglu eykur líkur
á jákvæðu viðhorfi til lögreglu.
Tengsl lögreglu við ungmennahópa í
einstökum hverfum og í bæjum hafa
þurft að sitja á hakanum vegna
manneklu, sem er sárgrætilegt, því
viðurkennt er að því fyrr sem við
náum til unglinga sem leiðst hafa á
glapstigu, þeim mun meiri líkur eru
á að snúa þeim á rétta braut.
Efling lögreglunnar
Nauðsynlegt er að lögreglumönn-
um verði fjölgað nægilega til þess að
hún geti sinnt þeim fjölbreyttu
verkefnum sem hún þarf að fást við
og að henni séu búin viðunandi
starfsskilyrði á alla lund. Lögreglan
verður að geta sinnt bæði mikilvægu
forvarnarstarfi sínu og frumkvæðis-
vinnu.
Slökkva elda
sem þegar loga
Eftir Karl Gauta
Hjaltason
»Ef lögregla er fálið-
uð og verkefnin
mörg gefst enginn tími
til að sinna frumkvæðis-
vinnu og slík lögregla
var áður fyrr uppnefnd
útkallslögregla.
Karl Gauti Hjaltason
Höfundur er alþingismaður
utan flokka.
Þekkt eru í hagfræð-
inni engilsaxnesku
orðatiltækin Dutch di-
sease, natural resource
curse og the paradox of
plenty, sem öllum er
ætlað að lýsa þeirri
merkilegu staðreynd að
lönd með gnægðir nátt-
úruauðlinda upplifðu
minni hagvöxt en lönd
með takmarkaðri auð-
lindir.
Á ráðstefnu Landsvirkjunar þann
15. janúar sl. um orkumarkaði í mót-
un: verðmætasköpun og þjóðarhag,
vísaði Magnús Árni Skúlason hag-
fræðingur til framsýni frumkvöðla
um stofnun Landsvirkjunar, sér-
staklega til orða Jóhannesar Nordals
á iðnþingi 1965 um að ef við hefðum
byrjað að virkja fyrr, þá hefðum við
getað átt skuldlausar stórar virkjanir
þegar á árinu 1965. Með öðrum orð-
um, ef hugmyndir Einars Ben. og
fleiri um virkjanir snemma á 20. öld-
inni hefðu orðið að veruleika með
svipuðum hætti og í Noregi, þá hefði
á árinu 1965 verið hægt að byrja arð-
greiðslur, af sama meiði og þær sem
nú eru boðaðar frá Landsvirkjun. Við
glötuðum þarna tækifæri til hagsæld-
ar, ekki af því að við ættum ekki auð-
lindina, heldur vegna þess að við nýtt-
um hana ekki skynsamlega. Og það á
tímum þar sem aukin hagsæld var
jafnvel meira mál en í dag. Þar sem
jákvæð umhverfisáhrif virkjana voru
jafnvel enn meiri en í dag.
Í opnugrein laugardagsblaðs
Morgunblaðsins þann 19. janúar sl.
fjallaði Tómas Ingi Olrich af yfirveg-
un um orkumál og þriðja orkupakk-
ann svonefnda. Nefnist greinin „For-
gjöf Íslendinga“. Vísar hann þar til
skrifa undirritaðs í Bændablaðið um
þriðja orkupakkann og tekur þar upp
eftirfarandi texta sem birtist í grein
minni: „þá breyti það engu um rétt
aðildarríkis til að ákvarða með hvaða
skilyrðum orkulindir þeirra eru nýtt-
ar, hvaða orkugjafa það velur og al-
menna tilhögun orkuafhendingar“.
Segir hann svo að tilvitnunin sé rétt,
svo langt sem hún nái.
Það er rétt að út-
skýra fyrir lesendum,
að utan fyrstu fjögurra
orða tilvitnunarinnar þá
er um að ræða beina til-
vitnun í ákvæði 194(2) í
stofnsáttmála Evrópu-
sambandsins (TFEU).
Í grein sinni segir
Tómas Ingi að aðild að
þriðja orkupakkanum
breyti því ekki að Ís-
lendingar geti haldið
áfram að ákveða með
hvaða skilyrðum orkulindir okkar
væru nýttar. Ég er sammála því.
Hann bendir því næst á, að okkur
yrði hins vegar ekki heimilt að setja
skilyrði er mismuni kaupendum ork-
unnar. Að Íslendingar gætu þannig
ekki sett reglur sem banni fyrir-
tækjum eða ríkjum ESB aðgang að
íslenskri orku. Ég er einnig sammála
því.
Tómasi Inga láðist hins vegar, og
hann er fjarri því að vera einn um
það, að upplýsa lesendur um að þriðji
orkupakkinn breytir hér engu. Þegar
í dag er óheimilt að setja reglur sem
banna fyrirtækjum eða ríkjum ESB
aðgang að íslenskri orku. Og hefur
verið lengi.
Það er mikilvægt, þegar fjallað er
um þriðja orkupakkann, að greina á
milli stöðunnar eins og hún er í dag
og hver hún yrði eftir innleiðingu
hans.
Aðili sem vill í dag leggja sæstreng
milli Íslands og Evrópu býr við sama
frelsi til þess og hann myndi búa við
eftir að þriðji orkupakkinn hefði verið
innleiddur. Það er þó misvísandi að
tala um frelsi í þessu sambandi, því
langsótt er að einkaaðilar myndu ráð-
ast í slíka framkvæmd án velvilja
stjórnvalda og hægt að rökstyðja að
viðkomandi gæti það ekki. Líkt og
telja verður langsótt að einkaaðili
ráðist í jarðgangagerð eða tvöföldun
stofnbrauta án velvilja yfirvalda.
Líkt og við Austfirðingar gátum al-
mennt sætt okkur við virkjana-
framkvæmdir við Kárahnjúka af því
að við nutum þeirra í formi atvinnu-
uppbyggingar innan okkar sam-
félags, þá er skiljanlegt að Íslend-
ingar vilji njóta afraksturs orku-
auðlinda okkar á Íslandi, en ekki með
útflutningi hennar um sæstreng. Eða
eins og Jóhannes Nordal sagði þegar
talið barst að sæstreng í viðtali í
Morgunblaðinu árið 1995: „Það hlýt-
ur að vera þjóðhagslega hagkvæmara
fyrir okkur að öðru jöfnu að selja
þessa orku innanlands.“
En jafnvel þó við séum þessarar
skoðunar, þá megum við Íslendingar
ekki falla í þá gryfju að láta ákvarð-
anatöku um löggjöf í orkumálum ráð-
ast af tilfinningum. Þar verðum við að
byggja á staðreyndum. Temjum okk-
ur hina skynsamlegu nálgun sem Jó-
hannes Nordal viðhafði í ofangreindu
viðtali er hann sagði: „En á hinn bóg-
inn verður að hafa í huga að orkulind-
ir okkar eru svo stórar að mjög ólík-
legt er að við getum nýtt þær allar í
fyrirsjáanlegri framtíð með því að
byggja upp orkufrekan iðnað. Þess
vegna er ég þeirrar skoðunar að ef
útflutningur reynist vera hagkvæmur
þá eigum við að nýta okkur það tæki-
færi.“
Áréttað er að sá er hér ritar er alls
ekki sérstakur talsmaður þess, að sæ-
strengur verði lagður. Það er í raun
merkilegt, að umræða um þriðja
orkupakkann sé látin snúast um af-
stöðu til sæstrengs. Því það er rangt.
Við sem þjóð verðum að gæta okkar
hagsmuna. Slíka hagsmunagæslu
skulum við byggja á staðreyndum.
Látum þriðja orkupakkann njóta
sannmælis og tökum ákvörðun um
framhald hans á grundvelli þess sem
hann raunverulega er. Hver sem
ákvörðunin verður.
Eftir Hilmar
Gunnlaugsson
» Það er í raun
merkilegt að
umræða um þriðja
orkupakkann sé látin
snúast um afstöðu til
sæstrengs. Því það
er rangt.
Hilmar Gunnlaugsson
Höfundur er lögmaður með LLM í
orkurétti, búsettur á Egilsstöðum.
hilmar@sokn.is.
Forgjöf eða hollenskur
sjúkdómur?
Ekki gat hjá því farið að
þjóðin legði sér til
skammdegismál í þetta
sinn, enda desember og
hálfur janúar með dimm-
asta móti. Þá er upplagt
að rífast um klukkuna, og
nú vildu menn seinka
henni en ekki flýta eins
og þegar Vilhjálmur
Egilsson var á þingi.
Þegar sumartíminn
var lögtekinn 1968 sem
heilsárstími færðu menn
þau rök fyrir því að hætta „að hringla
með klukkuna“, að það væri mikið
verk að stilla klukkur og að „hringlið
truflaði áætlanir flugvéla“ til dæmis.
Nú hef ég verið staddur, vor og
haust, í löndum sem breyta klukk-
unni, flýta á vorin og seinka á hausti,
og ég hef ekki orðið var við nein
óþægindi, nema að það er ögn svalara
á morgnana fyrst eftir að klukkunni
er flýtt og maður tekur eftir að sólin
gengur fyrr undir þegar vetrartíminn
tekur við.
Flugvélar og rútur ganga sína leið
sem áður og flestir una glaðir við sitt.
Mín tillaga er að við tökum aftur upp
breytta klukku. Það hefur sína kosti
og bæði morgunsinnar og síðdegis-
sinnar fá það sem þeir vilja.
Sunnlendingur
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12 velvakandi@mbl.is
Klukkan tifar
Sólargangur Hvor er betri kvöldsólin eða morgunsólin?
Morgunblaðið/Styrmir Kári