Morgunblaðið - 26.03.2019, Qupperneq 33

MENNING 33
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. MARS 2019
Vagnhöfða 11 - 110 Reykjavík - www.ofnasmidja.is - sími 577 5177
hafðu það notalegt
vottun reynsla
ára
ábyrgð
gæði
miðstöðvarofnar
Bandaríski kvikmyndaleik-stjórinn Spike Lee á aðbaki nokkrir áhrifamiklarkvikmyndir, þeirra á með-
al Do The Right Thing sem tilnefnd
var til Óskarsverðlauna árið 1990 en
laut í lægra haldi fyrir Driving Miss
Daisy sem fjallar um vinasamband
aldraðrar, hvítrar konu og þeldökks
bílstjóra hennar en Do The Right
Thing fjallar um átök fólks af ólíkum
kynþáttum í hinu fjölþjóðlega hverfi
Brooklyn í New York.
Og örlögin geta verið undarleg því
fyrir fáeinum vikum rann Óskars-
styttan Lee aftur úr greipum til
kvikmyndar sem gerist að stóru leyti
í bifreið og er með einni hvítri og
einni þeldökkri aðalpersónu, Green
Book. Að þessu sinni er reyndar
hvítur maður undir stýri og þeldökk-
ur í aftursætinu. En Lee fór þó ekki
tómhentur heim því BlacKkKlans-
man hlaut verðlaun fyrir besta hand-
rit byggt á áður útgefnu efni og
þakkaði Lee fyrir sig með eftir-
minnilegri þrumuræðu.
Ætla mætti að kvikmynd sem til-
nefnd er til Óskarsins og hlýtur þau
eftirsóttu verðlaun myndi rata í ís-
lensk kvikmyndahús en nei, svo er
ekki. Telja bíómenn væntanlega að
hún sé ekki vænleg til aðsóknar og
ekki ætla ég að draga í efa þá spá-
dómsgáfu. En að kvikmynd eftir
Spike Lee rati ekki á hvíta tjaldið er
engu að síður umhugsunarefni. Hún
fór beint á stafrænu leigurnar, VOD,
og er slík þróun að verða sífellt al-
gengari og nú fara kvikmyndir
þekktra leikstjóra líka beint á
streymisveituna Netflix án þess að
hafa viðkomu í bíóhúsum. Þessa þró-
un hafa stórlaxar í kvikmyndaheim-
inum gagnrýnt, m.a. Spielberg.
BlacKkKlansman er sumsé komin
á leigurnar og ekki annað hægt en að
taka hana til kostanna. Handrit
myndarinnar er byggt á endurminn-
ingabókinni Black Klansman eftir
Ron Stallworth sem varð fyrsti þel-
dökki lögreglumaðurinn í Colorado
Springs árið 1972. John David Wash-
ington, sonur leikarans Denzels
Washington, leikur Stallworth sem
fær lítinn tíma til að aðlagast nýja
starfinu, er hent beint í djúpu laug-
ina og falið að hlera samkomu Svörtu
pardusanna til að skera úr um hvort
hreyfingin sé ógn við þjóðaröryggi.
Þar kynnist hann ungri og róttækri
konu, Patrice, sem hann verður ást-
fanginn af en getur auðvitað ekki
sagt henni sannleikann, að hann sé
lögreglumaður að vinna gegn Svörtu
pardusunum.
Stallworth tekur nokkru síðar upp
á því, eftir að hafa séð auglýsingu í
dagblaði frá Ku Klux Klan, að
hringja í símanúmerið sem þar er
birt og þykjast vera hvítur kynþátta-
og gyðingahatari og lýsa yfir stuðn-
ingi við samtökin. Honum er vel
tekið og í kjölfarið boðið að hitta
félagana í samtökunum. Það getur
hann auðvitað ekki og sendir starfs-
bróður sinn, Flip Zimmerman
(Adam Driver), í sinn stað en
Zimmerman er hvítur gyðingur.
Zimmerman tekst að sannfæra
KKK-liða um að hann hati af öllu
hjarta hörundsdökkt fólk og gyð-
inga og kemst fljótlega í samband
við leiðtoga samtakanna, David
Duke (Topher Grace). Eða öllu
heldur Stallworth því hann sér um
öll símasamskipti við KKK-liða og
hringir í Duke. Zimmerman mætir
á fundi og samkomur í hans stað án
þess að nokkurn gruni að þar fari
annar maður en sá í símanum.
Spennan tekur svo að magnast þeg-
ar Zimmerman og Stallworth kom-
ast á snoðir um að KKK ætli að
fremja voðaverk og einn liðsmanna
KKK fer að gruna að Zimmerman
sigli undir fölsku flaggi.
Skotið á Trump
,,Láttu ekki svona, Bandaríkjamenn
myndu aldrei kjósa svona mann sem
forseta!“ segir Stallworth þegar yfir-
maður hans í lögreglunni greinir
honum frá því að Duke, æðstiprestur
KKK, geti mögulega orðið næsti for-
seti Bandaríkjanna þar sem hann
njóti mikilla vinsælda. Þarna skýtur
Lee augljóslega á þá sem kusu Don-
ald Trump í embætti forseta og
dregur ekki dul á hvaða skoðun hann
hefur á þeim manni. Og Lee dregur
ekkert úr þegar kemur að lýsingum
á nautheimskum og hatursfullum
liðsmönnum KKK og kynþáttahatr-
inu sem enn grasserar í heimalandi
hans. Svona var ástandið á sínum
tíma og svona er það enn, sýnir Lee
okkur og sannar mál sitt með hroll-
vekjandi fréttamyndum frá Banda-
ríkjunum af ofbeldisfullum sam-
komum öfgamanna. Mörg þúsund
manns eru nú skráð í KKK-samtökin
í Bandaríkjunum, ótrúlegt en satt.
Þeir sem séð hafa kvikmyndir Lee
vita að hann tekur skýra afstöðu til
umfjöllunarefnisins og málar ekki í
gráum tónum heldur meira í svörtu
og hvítu. Það gerir hann líka í þess-
ari mynd en ver hins vegar full-
miklum tíma í að sýna hversu við-
bjóðslegt KKK-liðið er og í að upp-
lýsa áhorfendur um hvað þeldökkir
Bandaríkjamenn hafi þurft að þola
allt frá tímum þrælahalds. Þá sögu
þekkja auðvitað allir eða ættu að
þekkja. En áminningin er eflaust
nauðsynleg og verður það líklega
alltaf.
Lyginni líkast
Sumt í þessari mynd er svo skrítið að
maður trúir ekki öðru en að Lee sé
að taka sér skáldaleyfi, til dæmis
þegar Stallworth fær það óvænta
verkefni að þurfa að gæta David
Duke vegna líflátshótana sem honum
hafa borist. En þetta gerðist í raun
og veru og Stallworth gekk meira að
segja svo langt að láta taka mynd af
sér með Duke og einum fylgismanna
hans sem sýnir bæði mikið hugrekki
og fífldirfsku hjá lögreglumanninum.
Leikarar myndarinnar standa sig
prýðilega og þá sér í lagi Washington
og Driver. Lee nær að halda athygli
áhorfandans og magna upp spennu
en sem fyrr segir dvelur hann stund-
um fulllengi við að sýna hina miklu
illsku og hið mikla óréttlæti og hefði
mátt stytta myndina um einar 15-20
mínútur.
Kvikmyndataka Chayse Irvin er
áhrifamikil og áferð myndarinnar og
litir minna á kvikmyndir þess tíma
sem myndin á að gerast á og þá m.a.
Blaxploitation-myndirnar.
Og Donald Trump fær væna sneið
undir lok myndar þegar sýndar eru
raunverulegar upptökur af fjölda-
fundi öfgaþjóðernissinna í Char-
lottesville sem enduðu með ósköpum
og manntjóni og Trump lét í kjölfarið
þau ummæli falla að nýnasistunum
væri nú ekki einum um að kenna
hvernig fór.
Þetta er áhrifamikil mynd og oft
spaugileg þó umfjöllunarefnið sé
grafalvarlegt. Stundum er hún að-
eins of bókstafleg í boðskap sínum,
eins og búast mátti við en engu að
síður ein af betri kvikmyndum þessa
merka leikstjóra og sver sig í ætt við
Do The Right Thing og Malcom X.
Leikið skjöldum tveim
Tvíeyki Lögreglumennirnir Flip Zimmerman (Adam Driver) og Ron Stallworth (John David Washington) virða fyr-
ir sér skírteini sem staðfestir að Stallworth sé orðinn félagi í Ku Klux Klan. Driver og Washington leika báðir vel.
Stafræn leiga – VOD
BlacKkKlansman bbbbn
Leikstjórn: Spike Lee. Handrit: Spike
Lee, Charlie Wachtel, David Rabinowitz
og Kevin Willmott. Aðalleikarar: John
David Washington, Adam Driver, Robert
John Burke, Laura Harrier og Jasper
Pääkkönen. Bandaríkin, 2018. 135 mín.
HELGI SNÆR
SIGURÐSSON
KVIKMYNDIR
Tónlistarmaðurinn Auður, réttu
nafni Auðunn Lúthersson, mun
koma fram á tónlistarhátíðinni
Hróarskeldu í Danmörku í sumar.
Verða það hans fyrstu tónleikar á
hátíðinni og er hátíðin jafnframt sú
umfangsmesta sem honum hefur
boðist að koma fram á frá því hann
gerði plötusamning við SONY DK
2018 og eftir útgáfu breiðskífunnar
Afsakanir í fyrra.
Auður mun fagna útgáfu þeirrar
skífu með tónleikum í Gamla bíói á
föstudaginn, 29. mars, sem hefjast
þeir kl. 21 en um upphitun sér
GDRN sem flytja mun lög af plötu
sinni Hvað ef. Afsakanir Auður á umslagi plötu sinnar.
Auður á Hróarskeldu og í Gamla bíói
Hljóðbókafyrirtækið Storytel efn-
ir í fyrsta sinn til handrita-
samkeppni fyrir hljóðbækur,
Eyrans, og óskar eftir tilbúnum
handritum að skáldsögu á ís-
lensku. Skal það vera samfelldur
texti sem tekur um sex til níu
klukkustundir í lestri, eða 50.000-
90.000 orð. Valin verða allt að
þrjú handrit úr innsendum verk-
um sem gefin verða út sem hljóð-
bækur hjá Storytel, að því er
fram kemur í tilkynningu. Útvöld-
um höfundum býðst útgáfusamn-
ingur vegna hljóðbókar en höf-
undur heldur öðrum réttindum
eins og vegna
raf- eða prent-
aðrar bókar.
Verðlaunafé er
300.000 kr. fyrir
fyrsta sæti,
200.000 kr. fyrir
annað sæti og
100.000 kr. fyrir
þriðja sæti.
Dómnefnd er
skipuð Sigrúnu Margréti Guð-
mundsdóttur, bókmenntafræðingi
og formanni dómnefndar, Óskari
Guðmundssyni rithöfundi og Sólu
Þorsteinsdóttur, framleiðanda hjá
Storytel, og skal senda handritin
fyrir 9. maí 2019 á netfangið
handrit@storytel.com, merkt
„Eyrað 2019“. Stefán Hjörleifsson
er landsstjóri Storytel á Íslandi
Storytel blæs til
handritakeppni
Stefán Hjörleifsson