Fréttir - Eyjafréttir - 06.04.2016, Qupperneq 10

10 Eyjafréttir / Miðvikudagur 6. apríl 2016
Mikil umræða var um sjóslysið
er Jón Hákon frá Bíldudal fórst í
júlí 2015, þar sem einn sjómaður
fórst en þrír björguðust naum-
lega. Það væri lítið almennt vitað
um þetta slys ef einn skipbrots-
manna, Þröstur Leó Gunnars-
son, hefði ekki komið fram bæði
í blaðaviðtölum og sjónvarpi og
sagt skilmerkilega frá slysinu. Á
hann hrós skilið fyrir að upplýsa
sjómenn og almenning um
slysið.
Það er með ólíkindum hvað
Rannsóknarnefnd samgönguslysa
virðist hörð á því að skipbrotsmenn
hafi ekki samband við fjölmiðla og
tjái sig um þau slys sem þeir verða
fyrir. Engar upplýsingar eru gefnar
af nefndinni fyrr en mörgum
mánuðum eftir slys, en þá eru flestir
hættir að hugsa um það og
afleiðingar þess. En hvers vegna er
þessi þöggun? Erfitt er að gagnrýna
niðurstöður nefndarinnar ef enginn
veit neitt um þau slys sem nefndin
rannsakar. Það er kannski ástæðan.
Það er líka furðulegt og óásættan-
legt að ekki skuli haldin sjópróf í
svo alvarlegu slysi.
Nýjungar frá sjómönnum
Menn ættu að hafa í huga að í
langflestum tilfellum hafa nýjungar
í öryggismálum sjómanna komið að
tilhlutan áhugamanna og sjómann-
anna sjálfra.
Lítil umræða hefur verið um það
hvort stöðugleiki vb. Jóns Hákonar
hafi verið í lagi. Lélegur stöðugleiki
er þó líkleg ástæða fyrir því að
skipinu hvolfdi. Úr því verður ekki
skorið með vissu nema skipið verði
tekið upp af hafsbotni og hallamælt.
Margt gert til að bæta
skoðunarferli
Hvað varðar skoðanir á losunar- og
sjósetningarbúnaði, þá eiga þeir
sem skoða og yfirfara þennan búnað
að kunna til verka og hafa setið
námskeið og lært þær verklags-
reglur sem notaðar eru við skoð-
unina.
Það er ótrúlegt ef skoðunarmenn
fara ekki eftir þeim reglum.
Að gefnu tilefni voru árið 2007 allir
skoðunarmenn á landinu sem höfðu
réttindi til að skoða losunar- og
sjósetningarbúnað, skyldaðir til að
fara á námskeið um skoðun á
þessum búnaði sem haldið var að
tilhlutan Siglingastofnunar Íslands.
Þar var farið yfir verklagsreglur og
skoðunarskýrslur ásamt skoðunar-
vottorðum, en þessi gögn eiga
skoðunarmenn að útfylla þegar þeir
skoða búnaðinn.
Þær þjónustustöðvar sem skoða og
yfirfara þessi björgunartæki eru
undir eftirliti Samgöngustofu sem
gengur úr skugga um að til séu öll
þau verkfæri sem þarf til að skoða
búnaðinn. Um er að ræða bæði
hefðbundin og sérsmíðuð verkfæri
sem þarf til að geta skoðað þennan
búnað. Samgöngustofa ætti einnig
að kanna árlega hvort þjónustu-
stöðvar eigi á lager þá varahluti sem
skipta þarf út eftir settum reglum
við skoðun þessara tækja, og ekki
síst að fylgja því eftir að umræddar
skoðunarstofur skili inn afriti af
skoðunarskýrslu og vottorði.
Verður vonandi rannsakað
Umræðan um slysið þegar mb. Jón
Hákon fórst hefur að mestu snúist
um að þau björgunartæki sem voru
um borð í skipinu hafi brugðist á
neyðarstundu sem er auðvitað mjög
slæmt mál.
Hvers vegna búnaður virkar ekki
verður vonandi rannsakað þegar
skipið verður tekið upp, en skýrslur
og vottorð um síðustu skoðun eiga
að vera til bæði hjá skoðunaraðila
búnaðarins og Samgöngustofu.
Falskt öryggi ?
Það er slæmt þegar jafnvel sjómenn
eru farnir að tala um búnaðinn sem
falskt öryggi og hann eigi jafnvel að
taka úr skipunum. Við skulum hafa
það í huga að þessi tæki hafa
bjargað mörgum tugum mannslífa
og eiga stóran þátt í fækkun
dauðaslysa á sjó. En þessi öryggis-
tæki eru takmörkuð og það sorglega
við það er að reglurnar um
staðsetningu þessa öryggisbúnaðar
rýra mjög getu þeirra til björgunar,
eins og á mb. Jóni Hákoni. Engum
hefur dottið í hug að henda í land
gúmmíbjörgunarbátum þó komið
hafi fyrir að þeir virki ekki eins og
til er ætlast í einstaka tilfellum.
Þegar undirritaður vann við úttek á
þjónustustöðvum gúmmíbjörgunar-
báta fyrir rúmum tveimur árum,
voru að jafnaði 25 gúmmíbjörgun-
arbátar dæmdir ónýtir á hverju ári.
Aðeins tíu sekúndur
að hvolfa
En aftur að björgunarbúnaðinum
sem er um borð í mb. Jóni Hákoni.
Þar eru samkvæmt skipaskrá tvær
gerðir af Olsenbúnaði .
Á stjórnborða uppi á stýrishúsi er
Olsen losunarbúnaður sem er bæði
sjálfvirkur og með fjarlosun, og í
honum fjögurra manna gúmmí-
björgunarbátur.
Á bakborða er Olsen losunar- og
sjósetningarbúnaður (skotgálgi)
sem er bæði með fjarlosun og
sjálfvirka losun sem á að skjóta
gúmmíbátnum út. Þar sem báturinn
er gálgatengdur á hann að blása upp
um leið og honum er skotið. Í
þessum búnaði er 12 manna
gúmmíbjörgunarbátur.
Eftir staðfestum fréttum að dæma
þá virkaði ekki annar af þessum
gálgum, eða losunar- og sjósetn-
ingarbúnaðurinn (skotgálginn) sem
er bakborðsmegin á stýrishúsþaki.
Eins og Þröstur Leó lýsir slysinu þá
segir hann að það hafi aðeins tekið
tíu sekundur fyrir mb. Jón Hákon að
hvolfa. Þá er spurning hvernig
virkar búnaðurinn við þessar
aðstæður þegar skipið er á hvolfi.
Tökum fyrst losunarbúnaðinn sem
sagt er og vitað að hafi losað
fjögurra manna gúmmíbjörgunar-
bátinn sem lá á hafsbotni í hylkinu.
Á að fljóta upp
Þessi búnaður virkar þannig að
hægt er að losa gúmmíbjörgunar-
bátinn með handsylgju á geymslu-
stað og henda í sjóinn, en einnig er
hægt að losa hann með handföngum
úr stýrishúsi eða frá öðrum völdum
stað í skipinu. Þannig liggur hann
laus í sæti sínu og á að fljóta upp ef
skipið sekkur. Hvorugt þetta kom til
greina í umræddu slysi.
Þá er aðeins einn möguleiki eftir
hvað varðar losunarbúnaðinn. Ef
skipbrotsmenn hafa ekki tíma til að
losa gúmmíbátinn á sökkvandi
skipinu, á búnaðurinn að losa
gúmmíbátinn sjálfkrafa á þriggja til
fjögurra metra dýpi. Gúmmíbátur-
inn á þá að fljóta upp ef skipið er
ekki alveg á hvolfi, en sé það á
hvolfi þá er hann fastur undir
skipinu þó beislið sem heldur
honum föstum í sætinu sé laust.
Hann losnar ekki úr sæti sínu fyrr
en skipið sekkur alveg og réttir sig
við á leiðinni til botns. Þannig var
líklega ástandið á mb. Jóni Hákoni í
umræddu slysi.
Hefði ekki komið að notum
Gefum okkur að gúmmíbáturinn
hafi þarna losnað fljótlega eins og
allt bendir til, uppdrifið haldi
honum föstum undir skipinu og
hann sé þannig í eina klukkustund.
Á þeim tíma þrýstist sjór inn í
hylkið sem er á fjögurra metra dýpi.
Meðan það gerist minnkar flotið
og gúmmíbátshylkið með gúmmí-
bátnum í þyngist og þar með
minnkar uppdrifið sem þarf
nauðsynlega að vera til staðar til að
toga alla líflínuna út (yfir 30 metra)
og blása þannig gúmmíbátinn upp
þegar hann losnar. Þegar skipið
sekkur alveg og gúmmíbáturinn
hefur einhvern möguleika að losna
úr sæti sínu, er hylkið orðið það
þungt og með það lítið uppdrif að
það nær ekki nægu togi í líflínuna
til að blása gúmmíbátinn upp heldur
sekkur með skipinu.
Athuganir hafa sýnt að ef
gúmmíbátur byrjar að blása sig upp
á meira dýpi en 15 til 20 m þá nær
hann líklegast ekki að slíta
fangalínuna og fljóta upp á yfirborð
eins og hann á að gera á minna dýpi
eða upp við yfirborð sjávar. Þarna
eru því komnar aðstæður sem þessi
búnaður um borð í mb. Jóni Hákoni
ræður ekki við, og ekki heldur aðrar
tegundir losunarbúnaðar sem eru
þannig staðsettar. Þessi gúmmíbátur
Sigmar Þór :: Staðsetning öryggisbúnaðar skiptir máli
Við megum ekki missa trú
á sjósetningarbúnaðinum
sigmar Þór
sveinbjörnsson
stýrimaður, fv.
skipaskoðunarmaður
og áhugamaður um
öryggismál sjómanna.
Mb. Jón Hákon BA 60. Mynd Silja Baldvinsdóttir.
Olsen losunarbúnaður.
Olsen losunar- og sjósetningarbúnaður.
Slæm staðsetning á losunar- og sjósetningarbúnaði
(skotgálga, og losunarbúnaði.