Skessuhorn - 29.06.2005, Blaðsíða 12

12
MIÐVIKUDAGUR 29. JUNI 2005

Sextíu ár eru frá því Leikbræður úr Dölum tóku fyrst lagið. Söngur þeirra ómar enn:
„Einhverju sínni fyrir margt
Iöngu hringdi til mín maður ein-
hverra erinda og spurði síðan í
framhjáhlaupi hvort ég væri ekki
einn fjórmenninganna sem sung-
ið hefði í Leikbræðrum. Eg játti
því og þá sagði þessi viðmælandi
minn að ekki væri ofrnælt að við
sem hefðum skipað þennan kvar-
tett værum sannir hamingju-
menn. Svo marga hefðum við
glatt með fallegum söng okkar,
að engu Iíkara væri en við værum
fæddir undir heillastjömu," segir
Friðjón Þórðarson, fyrrum al-
þingismaður og ráðherra.
Á þessu vori eru liðin rétt sextíu
ár frá því fjórir félagar úr röðum
Breiðfirðingakórsins í Reykjavík
létu fyrst til sín heyra með falleg-
um kvartettsöng. Þetta voru Dala-
mennirnir Ástvaldur og Torfi
Magnússynir frá Fremri Brekku í
Saurbæ, Friðjón Þórðarson frá
Breiðabólstað á Fellsströnd og
Gunnar Einarsson, sem var Reyk-
víkingur. Friðjón er mágur Ást-
valdar, en Skessuhorn hitti þá fé-
laga á dögunum þegar þeir rifjuðu
upp feril Leikbræðra, kvartettsins
sem mörgum er eftirminnilegur
enn í dag.
Fjörðurinn
sem gullið vín
Á árunum eftir seinna stríð vora
fólksflutningar utan af landi og til
borgarinnar að hefjast fyrir alvöra
og á þeim tíma vora átthagafélög
áberandi í öllu félagsstarfi í
Sungið á óskastund
þar sem Torfi bróðir minn lék fyr-
ir dansi með harmoniku. Þetta var
stórkostleg ferð, sem ég held að
öllum sem hana fóra sé ógleyman-
leg,“ segir Ástvaldur.
Undir þetta tekur Friðjón og
bætir við að sigling og dansiball úti
um og í kjarrivaxinni lautu, sem
þeir félagar hafa æ síðan kallað
Fögrabrekku, tóku þeir lagið. Við
þennan samsöng með skógarþröst-
unum fundu þeir að ekki varð aft-
ur snúið. Lögin sem þeir sungu
þarna í lautinni vora Eg vil elska
arnir era þagnaðir og Næturljóð?
„Líklega voram við félagar allir
með minnimáttarkennd gagnvart
MA - kvartettinum enda ekki auð-
velt að feta í fótspor hans. Við dáð-
um kvartettinn og höfðum því á-
huga á að reyna fyrir okkur með
Kvartettinn Leikbræður, frá vinstri: Gunnar Einarsson, 1. tenór, Ástvaldur Magnússon, 2. tenór, Torfi Magnússon, 1. bassi, og
Friöjón Þórðarson, 2. bassi. Við píanóið er Gunnar Sigurgeirsson. Myndin er tekin 13. nóvember 1952, daginn sem þeir héldu
konsert í Gamla bíói.
á miðjum Breiðafirði hafi líkast til
haft töframátt með sama hætti og
hermt er að óskir manna rætist
Astvaldur Magnússon. „Líklega vorum við félagar allir með minnimáttarkennd gagn-
vart MA - kvartettinum. “
Reykjavík. Félögin héldu úti fjöl-
breyttri starfsemi og innan vé-
banda margra þeirra vora kórar
sem margir hverjir era starfandi
enn í dag. Þannig vora fjórmenn-
ingarnir allir í Breiðfirðingakórn-
um sem fór í söngferð til Breiða-
fjarðarbyggða um Jónsmessuna
sumarið 1945.
„I Þorskafjörð kom flóabáturinn
Baldur og sigldi með okkur út í
Flatey. Það var blæjalogn og í
geislum miðnætursólarinnar var
fjörðurinn allur sem gullið vín. Á
þilfari Baldurs var slegið upp balli
velti þeir sér naktir upp úr dögg-
inni. „I þessari fallegu nætursigl-
ingu kom andinn yfir margan
manninn, það er síður en svo fjar-
stæða að segja að þetta hafa verið
óskastund," segir hann og brosir.
Folinn fyrir fótstigið
harmoníum
Og óskin rættist strax næsta dag.
Ekið var með rútubíl frá Styklds-
hólmi til Reykjavíkur og þegar
komið var suður að Hítará drógu
fjórmenningarnir sig út úr hópn-
mitt land og Erla góða Erla, við
ljóð Dalaskáldsins Stefáns frá
Hvítadal.
Þeir Ástvaldur og Friðjón, sem
nú eru einir eftirlifandi af Leik-
bræðranum fjóram, rifja upp að
tónlistin gangi eins og rauður
þráður í gegnum allt þeirra líf.
„Það var alltaf mikið sungið í
minni fjölskyldu," rifjar Friðjón
upp. „Við systkinin á Breiðaból-
stað voram sex talsins og árið
1926, þegar ég var þriggja ára,
seldi pabbi fallegan fola, mikið
reiðhestsefrii sem við áttum, til að
geta keypt orgel; fótstigið harm-
oníum. Þetta var sannkallaður
menningarauki, með því lærðum
við systkinin að spila og syngja og
þegar gestir komu heim var safnast
saman við hljóðfærið og lagið tek-
ið. Það fannst mér bæði góður og
skemmtilegur siður.“
Ástvaldur kynntist tónlist sömu-
leiðis strax í æsku. Á bernskuheim-
ili hans á Fremri Brekku var til
harmoníum og í farskólanum tíðk-
aðist að láta börnin taka lagið.
Þegar bræðurnir Ástvaldur og
Torfi komu til náms í Reykjaskóla í
Hrútafirði. Voru þar starfandi
bæði blandaður kór og karlakór
undir stjórn Áskels Jónssonar, síð-
ar organista og tónskálds á Akur-
eyri. Það var því ekki að ófyrir-
synju að Ástvaldur hélt áfram að
syngja þegar hann flutti til Reykja-
víkur snemma á fimmta áratugn-
um.
Undir leiðsögn Billichs
MA - kvartettinn er líklega
þekktasti kvartett Islendinga fyrr
og síðar, en hann starfaði á áranum
1932 til 1942. Hver kannast ekki
við fallegan söng fjórmenninganna
Jóns frá Ljárskógum, Jakobs Haf-
stein og bræðranna Þorgeirs og
Steinþórs Gestssonar í lögum eins
og Laugardagskvöld á Gili, Rokk-
Ljósmynd: Vigfús Sigurgeirsson.
svipuðum hætti,“ segir Ástvaldur.
Leikbræður hófu æfingar haustið
1945 og á þeim tíu starfsáram sem
í hönd fóra nutu þeir góðrar að-
stoðar Gunnars Sigurgeirssonar
sem stjórnaði Breiðfirðingakórn-
um. Hann var undirleikari þeirra
alla tíð og þjálfari fyrsta kastið.
Þeir félagar höfðu áhuga á að
leita til Carls Billich sem þekktur
var sem kvartettþjálfari og var
Gunnar hvatamaður að því. Segja
má að Carl hafi verið brautryðj-
maður hafði hann meðal annars
fengið tækifæri til að fylgjast með
kvintettinum heimsfræga,
Comedian Harmonists, sem söng í
Þýskalandi og síðar Vínarborg á
þriðja og fjórða áratugnum.
„Billich var ævinlega boðinn og
búinn að hjálpa okkur, raddsetja
lög, leika undir, þjálfa og leiðbeina
án endurgjalds. Meðfædd ljúf-
mennska hans og lipurð var alveg
einstök," segir Friðjón.
Heillaðist af syngjandi
sýslumanni
Endapunkturinn á ferli Leik-
bræðra var í raun tónleikar þeir
sem kvartettinn hélt í Gamla Bíói í
nóvember 1952. Þeir þóttu takast
einstaklega vel og dómarnir sem í
kjölfarið komu vora einkar vin-
samlegir. Má því segja að þarna
hafi Leikbræður hætt á toppnum
því þeir sungu ekki opinberlega
saman eftir þetta. Þegar Friðjón
Þórðarson gerðist svo sýslumaður í
Dalasýslu 1955 var sjálfhætt.
Tólf áram síðar, 1967, var hann
skipaður sýslumaður í Stykkis-
hólmi. „Þegar ég fór út á Snæfells-
nes vora þar margir ágætir karlar
sem þóttu nokkuð miklir fyrir sér,“
segir Friðjón. „Guðmundur Run-
ólfsson útgerðarmaður í Grandar-
firði sagði víst að nýi sýslumaður-
inn væri strákur innan úr Dölum
sem þekkti lítið til sjávarins. En
síðan var honum sagt að ég hefði
sungið í Leikbræðram lög eins og
Capríljóð og Haf, blikandi haf. Þá
gjörbreyttust viðhorf hans, svo
mikið fannst honum koma til þess
að hafa sýslumann sem sungið
hefði lög sem höfðuðu til sjávarins.
Á endanum varð hann einn besti
vinur minn á Snæfellsnesi og mér
er minnisstætt þegar hann kom
fram í Laufskálanum í Ríkisútvarp-
inu fyrir nokkram áram, þá valdi
hann einmitt þessi tvö lög.“
Friðjón Þórðarson. „Egfrétti að þegar við stigum á svið hefði Hannibal sagt að greini-
legt væri að nú væri Ihaldið að syngja sitt síðasta!“
andi í íslensku tónlistarlífi, einkum
í starfi kvartetta, og bar hingað
nýja strauma sem hann kynntist úti
í Evrópu en Carl var fæddur og
uppalinn í Austurríki. Sem ungur
Hljómplatan
sem sló í gegn
En jafnvel þótt árin liðu lifðu