Morgunblaðið - 18.05.2019, Blaðsíða 18

18 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. MAÍ 2019
Sigurður Ægisson
sae@sae.is
Í dag kl.14 verður opnaður í Nátt-
úrugripasafni Ólafsfjarðar, elsta
húsi bæjarins, Pálshúsi, við Strand-
götu 4, annar áfangi nýrrar grunn-
sýningar. Fyrir tveimur árum var
opnuð þar sýningin Flugþrá, þar
sem skoða má alla íslensku varp-
fuglana uppstoppaða, sem og egg
þeirra, og jafnframt fræðast um
sögu flugsins og flugþrá mannsins.
Að þessu sinni er umfjöllunarefnið
hins vegar Ólafsfjarðarvatn.
Sömu hönnuðir og komu fyrsta
áfanga á laggirnar standa á bak við
þennan. Þetta eru Þórarinn Blöndal
og Finnur Arnar Arnarson, með
góðri aðstoð Erlings Jóhann-
essonar.
„Allar tegundir ferskvatnsfiska
sem finnast í vötnum landsins hafa
veiðst í Ólafsfjarðarvatni. En það
sem er merkilegt og óvenjulegt við
vatnið er að þar veiðast líka sjáv-
arfiskar og hafa gert öldum sam-
an,“ segir Þorsteinn Ásgeirsson,
einn af þeim sem að starfinu í Páls-
húsi standa.
Á vef Umhverfisstofnunar segir
um Ólafsfjarðarvatn: „Mjög sér-
stætt náttúrufyrirbrigði. Ferskt
vatn flýtur ofan á söltu og verkar
sem gler í gróðurhúsi á neðri lög.
Mikið og fjölbreytt lífríki.“ Það er á
náttúruminjaskrá vegna þessarar
lagskiptingar.
Frægð Ólafsfjarðarvatns barst
m.a. út fyrir landsteinana, fyrir til-
stilli Ferðabókar Eggerts Ólafs-
sonar og Bjarna Pálssonar, og í lok
19. aldar kom skip með hóp
franskra vísindamanna sem rann-
sökuðu það hátt og lágt og var
skrifað um niðurstöðurnar í virt
franskt vísindarit.
Prestaspítali á Kvíabekk
Lárentíus Kálfsson, biskup á
Hólum, setti á fót athvarf á Kvía-
bekk árið 1320, fyrir aldraða presta,
því honum fannst ófært að þeir sem
sökum aldurs eða sjúkdóma hættu
störfum væru settir á vergang eftir
þjónustu sína við kirkjuna. „Þá
fannst þeim svo gott að ná í blaut-
meti, eins og það var kallað, því
þeir voru orðnir tannlausir, karl-
arnir, og réðu ekki við hvað sem
var, þá var gott að gefa þeim fisk úr
vatninu,“ segir Þorsteinn Ásgeirs-
son.
Þess má geta að í Jarðabók Árna
Magnússonar frá 1712 kemur fram
að býli í ábúð í Ólafsfirði og um-
hverfis Ólafsfjarðarvatn hafi verið
tæplega 30.
„Ég held að vatnið hafi bjargað
ákaflega miklu hérna í Ólafsfirði,
sérstaklega yfir vetrarhörkurnar,“
segir Þorsteinn.
Vatnið er frekar grunnt, mesta
dýpi er um 10-11 metrar. Það er um
2,5 ferkílómetrar að flatarmáli; um
3 km á lengd og um 1 km á breidd
þar sem það er breiðast. Talið er að
finna megi þrjá bleikjustofna í vatn-
inu, sem aðlagast hafa ólíkum bú-
svæðum þar. Smáþorsk sem veidd-
ur var reglulega í net fyrr á öldum
kölluðu heimamenn maurung og
þótti hann sérlega bragðgóður.
„Nýja grunnsýningin verður svo
hér áfram, sem hluti af safninu,
myndar ákveðna tengingu við Flug-
þrána,“ segir Þorsteinn.
Þriðji áfangi í vinnslu
Á sama tíma í dag opnar Ólafs-
firðingurinn og listamaðurinn Krist-
inn E. Hrafnsson myndlistarsýn-
ingu í sýningarsalnum í Pálshúsi.
Hann er sá sem gerði átta tonna
steinkúluna frægu sem sett var á
heimskautsbauginn í Grímsey. Sýn-
ing hans stendur fram í miðjan júlí,
þá koma Olga Bergmann og Anna
Hallin og verða með myndlistarsýn-
ingu til 15. september. Þannig að
það verður nóg um að vera í húsinu
í sumar.
„Þriðji áfangi hússins, Ólafsfjarð-
arstofa, er svo í vinnslu,“ segir
Finnur Arnar Arnarson. „Þar er
meiningin að gera atvinnu- og
byggðasögu Ólafsfjarðar skil.“ Eru
menn að láta sig dreyma um að það
geti orðið á næsta ári, á 75 ára af-
mæli Ólafsfjarðarkaupstaðar.
Allt sem snýr að sjálfu húsinu
hefur verið unnið í sjálfboðavinnu
og svo verður áfram. Efri hæð þarf
að lagfæra áður en í þriðja áfanga
verður ráðist, sem og húsið að utan,
en í það verður farið á næstu dög-
um og vikum, m.a. sett liggjandi
tréklæðning eins og upphaflega var.
Elsti hluti Pálshúss var reistur
1892. Það dregur nafn sitt af Páli
Bergssyni sem var einn aðal-
hvatamaðurinn að útgerðarmálum í
Ólafsfirði á sínum tíma.
Sýning opnuð um
Ólafsfjarðarvatn
Ljósmynd/Sigurður Ægisson
Stund á milli stríða Hönnuðurnir ásamt Þorsteini Ásgeirssyni framan við
Pálshús í vikunni. Frá vinstri: Erlingur, Finnur, Þorsteinn og Þórarinn.
14 tegundir Í vatninu hafa veiðst alls 14 fisktegundir: áll, bleikja, grárönd-
ungur, hnúðlax, hornsíli, lax, lýsa, makríll, síld, skarkoli, skata, ufsi, urriði
og þorskur. Gráröndungurinn er til uppstoppaður nyrðra og eins hnúðlax.
 Vatnið vakti heimsathygli á 19. öld
 Í því veiðast bæði sjó- og vatnafiskar
Vínlandsleið 16
Grafarholti
urdarapotek.is
Sími 577 1770
Opið virka daga kl. 09.00-18.30
og laugardaga kl. 12.00-16.00
VELKOMIN Í
URÐARAPÓTEK
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Hafrannsóknastofnun hefur áhuga á
að gera tilraun með að sleppa norsk-
ættuðum laxaseiðum samhliða seiðum
af villtum nytjastofnum í ár á Vest-
fjörðum og Austfjörðum til að kanna
hvort eldislaxinn lifi af vetrardvöl í sjó
við Ísland. Einnig rannsóknir í
tengslum við sjókvíaeldi í Ísafjarðar-
djúpi. Tilgangurinn er að fá betri for-
sendur fyrir áhættumat vegna erfða-
blöndunar eldislax við þá nytjastofna
sem fyrir eru í ánum.
Sérfræðingur Hafrannsóknastofn-
unar óskaði eftir samvinnu við fiskeld-
ismenn haustið 2017 um slíkar tilraun-
ir. Samkvæmt heimildum
Morgunblaðsins var óskað eftir að
fyrirtækin legðu til 300 þúsund seiði af
mismunandi stærðum til að sleppa að
vori, helst í Ísafjarðardjúpi, og annað
eins að hausti. Hugsanlega einnig á
Austfjörðum. Þá þyrfi að setja sjó-
gönguseiði í ár, bæði norskættuð og
náttúruleg. Fiskeldismenn munu hafa
hafnað því að leggja til seiði í þessa til-
raun.
Lifir eldislaxinn af?
Sigurður Guðjónsson, forstjóri Haf-
rannsóknastofnunar, segir að stofn-
unin telji mikilvægt að gera tilraun
þar sem seiðum af norskættaða eld-
isstofninum verði sleppt ásamt ís-
lenskum seiðum í einhverja litla á fyr-
ir vestan og aðra fyrir austan. Við
slíka hafbeitartilraun sé nauðsynlegt
að hafa gildrubúnað til að endur-
heimta fiskinn. Tilgangurinn sé að
kanna hvort eldislaxinn geti lifað af í
sjónum við Ísland. „Ef svarið er nei
erum við í betri málum en við höldum
en ef svarið er já þurfum við að haga
okkur í samræmi við það. Ef enginn
fiskur skilar sér til baka, hvorki af ís-
lenskum stofni né norskum, er eitt-
hvað að rannsókninni,“ segir Sigurð-
ur.
Hann segir að slíka tilraun þurfi að
keyra í þrjú ár til að fá marktækar
niðurstöður.
Sigurður kannast ekki við að málið
hafi verið komið á það stig að nefndur
hafi verið ákveðinn fjöldi seiða. Hann
segir að hugmyndin sé að sleppa 20-30
þúsund seiðum af hvorum stofni á ári.
Það gera alls um 150 þúsund seiði, ef
meðaltalið er tekið. Hann segir að enn
hafi ekki orðið úr framkvæmd vegna
skorts á fjármagni og tíma.
Þá hafa vísindamenn Hafró gert
nokkrar áætlanir um tilraunaeldi í
Ísafjarðardjúpi þar sem kannaðar
verði lífslíkur fisks sem sleppt er á
mismunandi tímum. Hugmyndin er að
auglýsa eftir samstarfsaðilum og til-
raunir Hafró yrðu innan ramma þess.
Það er sömuleiðis ætlað til að styrkja
grunn áhættumatsins.
Í frumvarpi til breytingar á lögum
um fiskeldi er styrkt heimild Haf-
rannsóknastofnunar til að stunda
tímabundnar rannsóknir í fiskeldi.
Áhættan mjög lítil
Spurður um áhættuna við að sleppa
laxaseiðum af norska eldisstofninum í
ár og sjó í ljósi umræðunnar um erfða-
blöndun, segir Sigurður að reynslan
sýni að gönguseiði sem sleppt er í
ferskvatn, sæmilega langt frá sjó,
flakki ekki annað svo neinu nemi.
Nefnir Rangárnar í því efni. „Við telj-
um að áhættan sé mjög lítil ef rétt er
að málum staðið,“ segir Sigurður.
Áhættumatið sem festa á í lög með
nýju fiskeldislögunum hefur verið um-
deilt meðal fiskeldismanna. Samtök
þeirra hafa gagnrýnt það eindregið að
tillaga Hafró um magn frjórra laxa
sem megi ala á tilteknum svæðum
verði bindandi fyrir ráðherra, eins og
gert er ráð fyrir í frumvarpinu, en
ekki ráðgefandi með sama hætti og
fiskveiðiráðgjöf sömu stofnunar.
Vilja gera tilraun með
hafbeit á eldisstofni
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Sjókvíar Tilraunir Hafró miða að því að styrkja grundvöll áhættumats
vegna erfðablöndunar eldislax við villta nytjastofna í laxveiðiám.
 Óskuðu eftir
seiðum úr fiskeldi
Framkvæmdir við áframhaldandi
endurgerð Hverfisgötu hefjast á
mánudag og í sumar er það kaflinn
milli Ingólfsstrætis og Smiðjustígs
sem gengur í endurnýjun lífdaga,
segir í frétt frá borginni.
Loka þarf Hverfisgötu tímabund-
ið meðan á framkvæmdum stendur.
Byrjað verður á kaflanum fyrir of-
an Ingólfsstræti upp að Smiðjustíg,
en aðkomu að bílahúsinu Traðar-
koti verður haldið opinni eins lengi
og hægt er. Framkvæmdir við
gatnamót Hverfisgötu og Ingólfs-
strætis eru fyrirhugaðar eftir 18.
júní nk. Auk endurgerðar á Hverf-
isgötu verða lagnir í Ingólfsstræti
upp að Laugavegi endurnýjaðar og
verður kynnt sérstaklega áður en
sá hluti verksins hefst.
Útlit Hverfisgötu milli Ingólfs-
strætis og Smiðjustígs verður í lok
sumars sama og er nú á þegar end-
urgerðum hlutum götunnar. Verkið
felst m.a. í að grafa og fylla í götu,
gangstéttar og hjólastíg og grafa
og fylla vegna fráveitu-, vatns-
veitu-, hitaveitu-, rafveitu-, fjar-
skipta- og götulýsingarlagna.
Hverfisgötu lokað að hluta á mánudag
Reykjavík Hverfisgata verður endurnýjuð
á milli Ingólfsstrætis og Smiðjustígs.