Morgunblaðið - 25.05.2019, Qupperneq 25

25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. MAÍ 2019
Blak á Klambratúni Góða veðrið þessa dagana nýtist vel til leikja og útiveru.
Eggert
Nítíu ára aldur er
hár aldur. Enginn af
mínum áum hefur náð
þeim aldri. Í tilviki
fyrirtækja og fé-
lagasamtaka er níutíu
ára starfsemi líka
langur tími. Í stjórn-
málum, þar sem vikan
þykir löng, eru 90 ár
afar langur tími.
Sjálfstæðisflokk-
urinn fagnar níutíu ára afmæli í dag.
Tölfræðin hér á landi og annars stað-
ar í hinum vestræna heimi sýnir það
og sannar að þeim fer frekar fjölg-
andi flokkunum sem teljast nýir en
hinum sem ná að komast á virðulegan
aldur. Fyrir því geta verið ýmsar
ástæður, að því er manni stundum
virðist jafn margar og þeir eru menn-
irnir sem að stofnun flokkanna koma.
Flokkar spretta upp af minnsta til-
efni. Vegna einstakra mála (svokall-
aðir einsmálsflokkar) eða vegna per-
sónulegs metnaðar þess sem ekki fær
framgang í sínum flokki. Dæmi um
þetta eru þekkt frá upphafi sögu
stjórnmálaflokka. Í síðari tíð hafa
reglur um fjármál stjórnmálaflokka
svo án efa haft áhrif á fjölda stjórn-
málaflokka með því að nú er þeim
tryggt fé úr vösum skattgreiðenda að
uppfylltum vægum skilyrðum. Flokk-
ar sem stofnað er til í þessum tilgangi
eiga sjaldan langa lífdaga. Til að end-
ast í stjórnmálum þurfa bæði flokkar
og fólkið í þeim að eiga erindi.
Erindið
Sjálfstæðisflokkurinn átti árið 1929
brýnt erindi við landsmenn. Hann var
stofnaður með samruna Íhaldsflokks-
ins og Frjálslynda flokksins. Heiti
þessara þriggja flokka bera með sér
allt það sem prýða má góðan stjórn-
málaflokk. Íhaldssemi, frjálslyndi og
sjálfstæði. Erindi Sjálfstæðisflokks-
ins gagnvart þjóðinni var frá upphafi
að stuðla að víðsýnni og þjóðlegri um-
bótastefnu á grundvelli einstaklings-
frelsis og atvinnufrelsis með hags-
muni allra stétta fyrir augum.
Fullvalda ríki og fullvalda ein-
staklingar. Það var erindi
Sjálfstæðisflokksins árið 1929.
Höfum við náð þessum mark-
miðum? Getur verið að erindi Sjálf-
stæðisflokksins sé lokið? Það ætti að
vera hverjum manni ljóst
hver stjórnskipuleg staða
Íslands er gagnvart öðr-
um ríkjum. Ísland er full-
valda og sjálfstæð þjóð og
í samanburði við langflest
ríki heims er frelsið einna
mest hér. Ekkert af
þessu kom af sjálfu sér
eða í einni sviphendingu
og þetta mun ekki tapast í
einu lagi. Það er hins veg-
ar ekki tryggt að þessir
jákvæðu eiginleikar sem
við búum við tapist ekki
eða skerðist á einhvern hátt. Atvinnu-
frelsi manna er á ýmsan hátt tak-
markað, að sumu leyti með ómálefna-
legum hætti. Síbreytilegir lífshættir,
almennt viðhorf manna og þróun í
vísindum og tækni gerir þá kröfu til
okkar að frelsi einstaklings til orðs og
æðis sé stöðugt umhugsunarefni, með
það að markmiði að frelsið nái til
nýrra þátta sem voru mönnum fram-
andi áður fyrr. Vilji menn ekki glata
frelsinu þarf að standa vörð um það.
Sjálfstæðisflokkurinn á enn brýnt er-
indi að þessu leyti.
Fullveldi og sjálfstæði getur líka
glatast auðveldlega þótt ólíklegt sé að
það gerist í einni svipan. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur frá upphafi haft for-
göngu um samvinnu við aðrar þjóðir.
Fátt er mikilvægra einmitt lítilli ey-
þjóð. Um leið verður lítil eyþjóð að
hafa sína eigin hagsmuni í fyrirrúmi
því það gerir engin önnur þjóð fyrir
hana þótt vinveitt sé. Með auknu mik-
ilvægi alþjóðlegrar samvinnu á öllum
sviðum verður það að vera sérstakt
markmið stjórnmálamanna að standa
vörð um fullveldi og sjálfstæði Ís-
lands. Sjálfstæðisflokkurinn á hér
einnig brýnt erindi.
Óviðjafnanlegur stuðningur
Í opnunarhófi hins ágæta Lands-
réttar í byrjun síðasta árs varpaði ég
fram þeirri spurningu hvort hið litla
eyríki okkar, lýðveldið Ísland, væri
mögulega farsælasta þjóðfélag ver-
aldarsögunnar. Ég hef ekki haft mikl-
ar efasemdir um að þessi spurning
eigi rétt á sér. Hún er hið minnsta
umræðunnar virði þótt það hvarfli
ekki að nokkrum manni að slíkum
spurningum um mannlegt samfélag
megi svari í eitt skipti fyrir öll. Til
þess er maðurinn blessunarlega of
flókið og hverfult viðfang. Einmitt
það gerir hann að manns gamni að við
erum sjálfstæðir einstaklingar, við
erum fjölbreytt og fögnum því þótt
við séum öll af sömu þúfunni. Húðlit-
ur, landsvæði og trúarbrögð hafa
engan einkarétt á fjölbreytninni.
Hver einstaklingur er einstakur óháð
ytri einkennum.
Ég segi ætíð með nokkru stolti frá
því að ég er alin upp á miklu sjálf-
stæðisheimili. Með því á ég við að
virðing var borin fyrir sjálfstæði í
tvennum skilningi en ekki ótengdum.
Fyrir sjálfstæði einstaklingsins. Og
fyrir sjálfstæði þjóðarinnar.
Það er þannig að á meðan við
ákveðum að deila lögunum þurfum
við að hafa sjálfdæmi um hver lögin
eru og hver setur þau. Það er því
gegn öllum rökum að sjálfstæðir ein-
staklingar í sjálfstæðu ríki lúti fyrir-
mælum annarra.
Þess vegna voru mér það sár von-
brigði að sjá íslensk stjórnmál, fjöl-
miðla og réttarkerfið falla á kné þeg-
ar erlend nefnd sem ekkert umboð
hefur frá sjálfstæðum Íslendingum
gerði atlögu að dómskerfi okkar Ís-
lendinga. Aldrei áður í sögu lýðveld-
isins höfðu handhafi framkvæmda-
valds, handhafar löggjafarvalds og
handhafar dómsvalds á Íslandi, auk
jafnvel forseta Íslands umfram
skyldu, fest nýja stofnun í sessi með
jafn afgerandi hætti. Landsréttur og
dómararnir fimmtán sem réttinn
skipa hafa einstakan stuðning þeirra
er málið varðar.
Ég treysti því að þegar frá líður
verði litið á þessa atlögu frá pólitísk
kjörnum dómurum í Strassborg með
sömu augum og minnihlutinn gerði.
Sem umboðslaust pólitískt at.
Næstu ár
Við sem höfum verið kjörin til
starfa á lýðræðislegum vettvangi, í
landsmálum eða sveitarstjórnum, til
lengri eða skemmri tíma fyrir hönd
Sjálfstæðisflokksins hljótum að
þakka landsmönnum samfylgdina í 90
ár. Ég lít bjartsýn til næstu 90 ára í
sögu Sjálfstæðisflokksins.
Eftir Sigríði Ást-
hildi Andersen » Það er því gegn öll-
um rökum að sjálf-
stæðir einstaklingar í
sjálfstæðu ríki lúti fyrir-
mælum annarra.
Sigríður Á. Andersen
Höfundur er alþingismaður.
Sjálfstæði
Frumvarp um sér-
staka gjaldtöku í fisk-
eldi liggur fyrir Al-
þingi. Samtök
fyrirtækja í sjávar-
útvegi hafa lýst sig
mótfallin frumvarp-
inu. Gjaldtaka í ein-
hverju formi er hins
vegar ekki útilokuð
þegar rekstur í fisk-
eldi er orðinn tryggur
og löggjöf skýr. Sú er
staðan ekki í dag.
Fiskeldi í sjó á Íslandi er ung at-
vinnugrein sem hefur mikla mögu-
leika, en er enn að slíta barns-
skónum. Þannig er greinin sem
heild rekin með tapi og hefur verið
það síðustu árin. Ekkert þeirra fyr-
irtækja sem hafa undirbúið eða
hafið starfsemi eru komin með fulla
rekstrargetu. Umfangsmikil fjár-
festing er því framundan. Á slíkum
tímapunkti þarf að gæta vel að
þeim jarðvegi sem stjórnvöld skapa
með lögum og reglum.
Mælanlegur skaði
Í fyrirliggjandi frumvarpi er lagt
til að fiskeldisfyrirtæki greiði 3,5%
af tekjum í sérstakan skatt, auk
annarra fyrirtækjaskatta og opin-
berra gjalda. Aukinheldur greiðir
greinin bæði umhverfisgjald, sem
er fyrirhugað að
hækka um 67%, og
aflagjald. Þessi gjöld
þekkjast ekki í helstu
samkeppnislöndum.
Þá verður ekki fram
hjá því litið að flutn-
ingskostnaður og
launakostnaður er
töluvert hærri hér á
landi en í helstu sam-
keppnislöndum og
vörugjöld eru greidd
við útflutning. Ætla
má að skerðing á sam-
keppnishæfni með
hinni íslensku skattheimtu nemi
því hátt í 8% af söluverði afurða.
Þar af er auðlindagjaldið tæplega
helmingur.
Markmið fjarlægist
Markmið laga um fiskeldi hér á
landi er að skapa atvinnugreininni
skilyrði til uppbyggingar, svo hún
verði burðug efnahagsstoð og hafi
jákvæð áhrif á byggð í landinu.
Með auknum umsvifum fiskeldis
munu tekjur sveitarfélaga og ríkis
eðli máls samkvæmt aukast. Sér-
staka gjaldtöku þarf ekki til.
Gjaldtaka sem frumvarpið boðar
mun draga úr þrótti fyrirtækja og
minnka tekjur sem samfélagið fær
frá starfseminni. Stjórnvöld verða
að horfa til samkeppnisstöðu út-
flutningsfyrirtækja og hafa að leið-
arljósi að ekki séu lagðar þyngri
byrðar á þau en á sambærileg
fyrirtæki í öðrum löndum. Skert
samkeppnisstaða dregur úr fjár-
festingu og þar með verðmæta-
sköpun, hægir á hjólum efnahags-
lífsins og þar með fjölgun starfa og
veikir skattstofna til lengri tíma,
bæði hjá sveitarfélögum og ríki.
Með öðrum orðum verður allra tap,
sem gengur þvert á markmið lag-
anna.
Erfið samkeppni
Noregur, Síle, Skotland og Kan-
ada innheimta ekki sérstakan skatt
á laxeldi. Færeyjar eru í sérflokki
bæði hvað varðar lágan rekstrar-
kostnað og hærra markaðsverð og
hefur laxeldi þar í landi átt afar
góð rekstrarár undanfarið. Þar er
greiddur 4,5% skattur af tekjum.
Færeyingar lögfestu auðlinda-
skatt þegar framleiðsla þar í landi
var orðin margfalt meiri en hér-
lendis. Í Færeyjum eru aðstæður
til laxeldis einkar ákjósanlegar og
er framleiðslukostnaður á eldisaf-
urðum einn sá lægsti í heiminum.
Þá er fyrirtækjaskattur lægri í
Færeyjum en á Íslandi. Þess vegna
búa Færeyingar nú þegar yfir
ákveðnu samkeppnisforskoti.
Þessu til viðbótar selst eldislax frá
Færeyjum á talsvert hærra verði
en frá öðrum löndum, en markaðir í
Rússlandi og Kína standa þeim
opnir. Til dæmis er verð á eldislaxi
frá Færeyjum að jafnaði um 10 til
20% hærra en verð á eldislaxi frá
Noregi. Allar þessar aðstæður hafa
leitt til þess að fiskeldi í Færeyjum
hefur skilað verulegum hagnaði á
undanförnum fjórum árum og
greinin er nánast skuldlaus.
Þess má jafnframt geta að Norð-
menn voru búnir að stunda arð-
bært fiskeldi í um 40 ár áður en
umræða um auðlindaskatt hófst
þar í landi. Stjórnarflokkar í Nor-
egi hafa hins vegar nýlega slegið út
af borðinu sérstaka skattlagningu á
sjávarútveg og fiskeldi. Þeir telja
mikilvægara að fyrirtækin hafi
svigrúm til fjárfestinga í heima-
byggð. Ábati þess er talinn skila
sér betur til samfélagsins heldur
en skattheimta. Í því samhengi er
rétt að geta þess að fram-
leiðslukostnaður á Íslandi er tug-
um prósenta hærri en í Noregi og
ljóst er að munurinn eykst enn
frekar sé auðlindagjaldi bætt við
hér á landi. Það má því sjá í hendi
sér hversu skaðleg fyrirhuguð
gjaldtaka er.
Noregur og Færeyjar eru aug-
ljóslega í yfirburðastöðu í saman-
burði við Ísland. Í báðum þessum
löndum var fiskeldisfyrirtækjunum
gefið verulegt svigrúm til þess að
stækka og dafna án opinberra
hindrana. Sú ákvörðun reyndist
farsæl og skilaði sér í stórauknum
gjaldeyristekjum.
Hagsæld liggur í hafi
Til að viðhalda 3% hagvexti til
næstu 20 ára, án þess að auka
skuldsetningu, þarf að auka út-
flutningstekjur þjóðarinnar um
1.000 milljarða króna. Það er 50
milljarða króna aukning á hverju
einasta ári næstu 20 árin. Miðað
við þróun útflutningstekna á liðn-
um árum er verkefnið ærið. Í ljósi
þessa er sérstaklega brýnt að
styðja við útflutningsgreinar, frek-
ar en að draga úr þeim mátt með
ótímabærri skattlagningu. Aukning
útflutningsverðmæta frá nýjum at-
vinnugreinum í vexti er nauðsynleg
til að tryggja hagsæld til framtíðar.
Með ótímabærri skattlagningu á
tekjur, þegar verulega brennur á
að fjárfesta í tækjum, búnaði og
markaðsstarfi, er verið að fyrir-
gera því að fyrirtækjum takist að
byggja upp arðbæra og umhverfis-
væna framleiðslu með bestu fáan-
legu tækni. Það getur varla verið
niðurstaða sem löggjafinn batt von-
ir við með smíði frumvarpsins.
Heiðrún Lind
Marteinsdóttir » Sérstaklega er
brýnt að styðja
við útflutningsgreinar,
frekar en að draga úr
þeim mátt með ótíma-
bærri skattlagningu.
Heiðrún Lind
Marteinsdóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri SFS.
Frumbernska fiskeldis skattlögð