Morgunblaðið - 13.06.2019, Blaðsíða 45

grein um hann í Vísi 22.12. 1952 og
gerir kröpp kjör hans að umræðu-
efni:
Magnús er óþægilega hlédrægur.
Hann bannar okkur, kunningjum
sínum, að skrifa um sig eða segja
frá verkum sínum, en það bann
brjótum við auðvitað. […] Hann er
haldinn einni ástríðu, sem hefur
ekki leitt hann á braut hagsældar.
[…] Ástríða Magnúsar er uppfinn-
ingahneigðin. Hann unir helzt ekki
öðru, en slíkt gefur lítið í aðra
hönd. Hann svelti sig meira og
minna í 10 ár við að búa til nýtt
hljóðfæri.
Með grein Péturs fylgja myndir
af nokkrum líkönum ásamt útskýr-
ingum Magnúsar, þar á meðal á til-
brigði við strokhörpuna: „Tveggja
áttunda strokhljóðfæri með nótna-
borði, strengur fyrir hvern tón sem
myndast þannig, að þegar stutt er á
nótuna færist strengurinn til og
nemur við reim. Vélgengur útbún-
aður framleiðir tónkvik (vibration).
Það verður afbrigðilegt (varierandi)
að dýpt og hraða með því að styðja
á pedala.“
*
Í Lesbók Morgunblaðsins 8.9.
1957 ritaði Árni Óla ítarlega grein
um Magnús undir fyrirsögninni Ís-
lenzkur hugvitsmaður, sem hefir
ekki fengið að njóta sín. Meginefni
greinarinnar eru lýsingar á nokkr-
um uppfinningum Magnúsar og
fylgja myndir af flestum þeirra.
Skal þar gripið niður, ýmist end-
ursagt eða orðrétt:
Strokharpa Hljóðfærinu svipar
til flygils, en í því eru fiðlutónar,
sem koma fram við það, að reim
dregst yfir lárétta stengina líkt og
fiðlubogi. Á hljóðfærinu er nótna-
borð og má bæði stíga hljóðfærið
og láta það ganga fyrir rafmagni.
Styrkleika tónanna má breyta eftir
vild. Tvívegis var leikið á hljóðfæri
þetta í útvarp, 1938 og veturinn
1956-57. Páll Ísólfsson lét m.a. svo
um mælt: „Hljóðfærið er að mínum
dómi hin mesta Völundarsmíð og
mjög snjöll uppgötvun.“
Kliðharpa er með nótnaborði eins
og orgel. Tóninum svipar til man-
dólíns eða balalaika, og má leika
allar raddir í senn, svo að nokkuð
líkist því að hljómsveit væri.
Lækningaáhöld Vitnað er í um-
sögn tveggja lækna um gagnsemi
húðbursta og ‚vibratora‘ sem örva
blóðrás. Þeir álíta þá geta komið að
notum við að lækna gigt og tauga-
slappleika og við íþróttaiðkanir.
Þeir segja sér ókunnugt um að tæki
sem þessi séu til erlendis.
Hliðgrindur Magnús hugsar sér
sjálfvirk hlið þar sem grindunum er
lyft án þess að farið sé úr bíl og
þær lokast síðan sjálfkrafa.
Heyþurrkun í hlöðu Í hlöðuna má
setja grasþurrt hey. Tvöfaldar vír-
netsgrindur eru reistar á rönd eftir
endilangri hlöðunni og á göflum
hennar eru göt sem má opna og
loka að utan. Heita loftið sem
myndast í heyinu streymir upp um
loftrúmin í grindunum og út um
götin að ofan, en kalt loft streymir
inn að neðan.
Broddavals Þetta er gaddavalt-
ari, gaddarnir gera göt á gras-
svörðinn svo að raki, loft og áburð-
arefni berast til rótanna og örva
grasvöxtinn.
Vélhrífa Færiband er fest við
heyvagn og nemur við jörð. Á því
eru tindar líkt og kambi sem kemb-
ir heyið upp í vagninn. Þannig má
raka hvort sem heyið er blautt eða
þurrt.
Fiskveiðiháfur Net er fest á sex
arma eða fleiri sem liggja út frá
miðju eins og í regnhlíf. Armarnir
eru fjaðurmagnaðir svo að netið
leggst slétt á sjávarbotn. Beitu eða
ljósi er komið fyrir í miðju netsins
til að lokka fiskinn. Þvermál netsins
getur verið 10-20 m. Í armaendana
eru fest dráttarbönd og herpilína.
Þegar tekið er í böndin lyftast arm-
arnir upp og mynda körfu og síðan
herpist fyrir opið. Sérfróðir menn
rituðu álitsgerð og skoruðu á
stjórnvöld að hrinda hugmyndinni í
framkvæmd. Sem fyrr var talað
fyrir daufum eyrum.
*
Varðveist hafa ljósmyndir og út-
skýringar Magnúsar á fleiri upp-
finningum en þeim sem að framan
var lýst, einkum tilbrigðum við
hljóðfæri, nuddtæki og fisk-
veiðibúnað, mislangt á veg komn-
um, sumt eru lauslegar hugmyndir.
Nokkur dæmi skulu nefnd:
Hafskip með uggum var Magnúsi
lengi hugðarefni: „Langbretti eru
fest á skipssíðurnar, hvert upp af
öðru, frá botni þess og upp fyrir
sjólok. Þau liggja skáhallt aftur
með síðunum. […] Langbretti þessi
eða uggar eiga að verka eins og
skíði og lyfta skipinu nokkuð upp
þegar það er á ferð og auka hraða
þess meira en ella. Veldur miklu að
þessir burðarfletir (skíðin) séu svo
breiðir sem má. Ætla má að hraði
skipsins aukist meir hlutfallslega
með aukinni vélaorku. […] Skipið á
og að vera stöðugra og fara betur í
sjó.“
Garðsláttuvél Hugmyndin er
byggð á rafmagnshárklippu, hugs-
ast notuð í stað orfs.
Göturyksuga „Þegar gata er sóp-
uð þyrlast mikill hluti ryksins upp,
líkt og þegar sópað er gólf. - - -
Vélknúin göturyksuga mundi auka
heinlæti og bæta andrúmsloftið,
auk þess margfalt ódýrari í notkun
en mannsaflið.“
Skurðgrafa Tvö sagartannhjól
hvort sínum megin saga svörðinn
sundur, skóflur á færibandi flytja
svörðinn upp á vagninn og þaðan í
skárennu út fyrir skurðinn.
Tæki til að berja harðfisk Í Þjóð-
viljanum 23.2. 1965 bregður svo við
að sagt er frá uppfinningu sem hef-
ur verið hagnýtt. Jóhann J. E. Kúld
fjallar um framleiðslu Hjallafisks:
„Þetta er harðfiskur vélþurrkaður
sem síðan er látinn ganga gegnum
‚valsa‘ sem gera hann mjúkan undir
tönn. […] Vil ég geta þess að hinn
mikli hugvitsmaður Magnús Guðna-
son á uppfinninguna að þeim ‚völs-
um‘ sem ég gat um.“
*
Magnús hafði engin tök á að
geyma öll líkön, hvað þá stóra
smíðisgripi, og ýmislegt hefur farið
í súginn. Eftir lát Magnúsar árið
1974 tók einn af vinum hans að sér
að geyma megnið af því sem hann
lét eftir sig þó að þröngt væri búið.
Ekki tókst þá að vekja áhuga safna
á uppfinningunum. En fyrir
skömmu var haft samband við
Hljóð- og myndsafn Lands-
bókasafns sem sýndi verkum
Magnúsar áhuga og tók til varð-
veislu ýmis gögn úr fórum hans,
m.a. hljómpötur með leik Páls Ís-
ólfssonar á strokörpuna. Hljóðfæri
Magnúsar hafa varðveist í bág-
bornu ástandi, en vonir standa til
að Hljóð- og myndsafnið taki þau
upp á arma sína.
Árna Óla rann til rifja fálætið
sem Magnús bjó við um sína daga
og lauk grein sinni í Lesbókinni
1957 með þessum orðum:
Hugvitið hefir aldrei verið í ask-
ana látið hér á Íslandi. […] Ekki
verða nema sárafáir menn aðnjót-
andi þess innblásturs, er gerir þá
að uppfinningamönnum. Þess
vegna er það sorglegt, ef þeir fá
ekki notið sín. Og mér finnst það ís-
lenzku þjóðinni ekki samboðið að
þessi hugvitsmaður skuli vera lif-
andi grafinn í dimmum og fúlum
kjallara með uppgötvanir sínar.
Vonandi hillir nú undir að upp-
finningar Magnúsar hljóti verðugan
sess, 45 árum eftir andlát hans.
Höfundur er eftirlaunaþegi en
starfaði áður sem kennari í
Menntaskólanum við Sund.
Hjálpartæki
Tæki sem ristir
túnþökur.
Hlauparar: Arnar
Pétursson, Elín Edda
Sigurðardóttir og
Hulda Guðný
Kjartansdóttir.
UMRÆÐAN 45
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. JÚNÍ 2019