Morgunblaðið - 26.06.2019, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. JÚNÍ 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það voru listilegir
leikrænir tilburðir
þegar gamli flug-
maðurinn, Bush
forseti yngri, lenti
herþotunni á flug-
móðurskipinu forð-
um. Fljótandi virkið var
skreytt borðum þar sem til-
kynnt var að Markmiðunum
væri náð (Mission accompl-
ished). Það var sjálfsagt gert í
góðri meiningu. Forsetinn hélt
ræðu en sagði aldrei þessa
frægu setningu þar. Þvert á
móti lagði hann áherslu á að
enn væri mikið verk óunnið og
það fjarri því að vera lokið. En
„myndin lýgur ekki,“ og forset-
inn alsaklaus er kominn með
óskoraðan höfundarrétt á þess-
ari stórkarlalegu yfirlýsingu.
Það hefur sjálfsagt verið farið
að renna upp fyrir honum fyrir
nokkru að þótt Íraksher hefði
reynst aumur og illa þjálfaður
og einræðisherrann Saddam
Hussein hírðist í holu væri ekki
víst að tala um sannfærandi
sigur. Ekki síst vegna þess að
markmiðin með aðgerðunum
voru óljós frá byrjun. Banda-
ríkin eru að mestu laus við
ábyrgð sína á Írak. En það land
er þó fjarri því að teljast til
vina- eða bandalagsríkis, og
hefur hrakist í fang aðalóvin-
arins í Íran. Bandaríkin eru á
leið út úr Afganistan og líkleg-
ast að talíbanar muni fljótlega
ná völdum í höfuðborginni Ka-
búl og miðaldir á þeirra vísu
renna upp.
Það hefur áður verið fullyrt
að miklu erindi hafi lokið með
sigri og það ekki gengið eftir.
Þannig eru ekki mörg misseri
síðan Mario Draghi, stjórnandi
Seðlabanka evrunnar, gaf út yf-
irlýsingu af þeim toga. Hann
hafði í aðdraganda síns erindis
boðað að banki myntsvæðisins
myndi beita öllum úrræðum
sínum til að stöðva þann efna-
hagslega samdrátt sem væri að
heltaka svæðið. Með „öllum“
var einkum átt við tvennt: Ann-
ars vegar að keyra opinbera
vexti niður fyrir núllið með
fleiri en einni aðgerð og hins
vegar að keyra prentvélar pen-
inganna á yfirhraða og moka
fjármunum inn á markaði og
viðskiptalíf með stórtækari
hætti en áður hefði sést. Eins
konar félagslegri fjárhags-
aðstoð við frjálst hagkerfi á
sterum. En þessi „mission“
reyndist draumur einn og
Mario Draghi hefur nú hrokkið
upp með andfælum ekki ósvip-
að George Bush, þótt djöflarnir
sem dansa í þeirra martröðum
séu ólíkir.
Í síðustu viku viðurkenndi
seðlabankastjórinn dapur að
fyrra mat sitt um að mynt-
svæðið hefði komist fyrir vind
hefði verið byggt á sandi.
Ástandið hefði ekki verið orðið
eins gott og talið
var og hætturnar
fram undan stór-
lega vanmetnar.
Og hverju gat hann
bætt við? Bara
gömlu klisjunni um
að öllum tækjum yrði nú beitt
til að bregðast við. Það var ekki
sannfærandi því að tækin eru
uppurin. Vextir eru þegar með
neikvæðum formerkjum og
peningaprentun sem skila átti
verbólgu og vöxtum í hið eft-
irsótta tveggja prósenta mark
gerði það ekki. Og nú bættust
nýjar aðstæður við. Það var
komið tístandi tröll í Hvíta hús-
ið. Mario Draghi hafði varla
lokið máli sínu þegar að Donald
Trump hafði tíst: „Mario
Draghi just announced more
stimulus could come, which
immediately dropped the Euro
against the Dollar, making it
unfairly easier for them to com-
pete against the USA. They
have been getting away with
this for years, along with China
and others.“
Forsetinn fullyrti að yfirlýs-
ingar Draghi bankastjóra væru
settar fram til að veikja gengi
evrunnar og væru augljós
gengis „manipulation“. Boðuð
peningaprentun væri einnig
gengisfelling í dulargervi.
Leiðarahöfundar Wall Street
Journal töldu að forsetinn væri
ekki aðeins að tala við Draghi.
Hann væri að senda skilaboð á
sinn eigin seðlabankastjóra,
þar sem hann teldi vexti hans
og þar með gengi dollarans
óeðlilega hátt. En WSJ sagði að
forsetinn ætti sjálfur nokkra
sök á því með miklum skatta-
lækkunum sínum sem ekki
hefði verið fylgt eftir með nið-
urskurði á ríkisútgjöldum og
peningalegu aðhaldi seðlabank-
ans.
En hvað sem þeirri deilu líð-
ur má augljóst vera að evrópski
seðlabankinn mun ekki fá frítt
spil núna eins og síðast. Hann
má búast við gagnaðgerðum
sem bíta. Því Trump er ekki
stjórnmálamaður sem lætur
tístið tómt duga eins og flestir
hinna. Það er því ekki víst að
áframhaldandi lággengi evru
verði tryggt. En það gagnast
Þjóðverjum best og tryggir
þeirra yfirgengilega viðskipta-
afgang sem þrengir að flestum
eða öllum samvistarmönnum
þeirra í evrunni. Vinni Boris
Johnson í Bretlandi, þrátt fyrir
að Bára þeirra þar hafi hlerað
íbúðina hans, þá hverfa Bretar
út úr ESB-feninu eftir fjóra
mánuði. Á því tapar álfan en
Bretar græða.
Mæti Draghi fljótlega aftur í
míkrafóninn og segist „muni
gera það sem þarf“ er eins víst
að hann eigi þá aðeins við það
að nú taki hann hatt sinn og
staf, og staulist heim til Rómar.
Óskhyggjan er oft á
ferðinni. Jafnvel á
hinum stærstu svið-
um mannlífsins}
Erfiði er eitt, erindi annað
Í
gær var kynnt fyrir Alþingi ný skýrsla
Ríkisendurskoðunar um Íslandspóst
ohf. Um er að ræða stjórnsýsluúttekt
sem Ríkisendurskoðun var falið að
framkvæma að beiðni fjárlaganefndar.
Ríkisendurskoðun er ein þeirra sjálfstæðu og
óháðu stofnana sem annast eftirlit fyrir okkur
öll, hefur eftirlit með því hvernig stofnanir í op-
inberri eigu gegna hlutverki sínu, hvernig þær
fara með opinbert fé og síðast en ekki síst
hvernig þær uppfylla lagalegar skyldur sínar.
Nokkuð hefur verið beðið eftir þessari
skýrslu, ekki síst vegna þess að á því löggjaf-
arþingi sem nú er senn á enda hefur verið unn-
ið að breytingu á heildarlögum um póstþjón-
ustu á Íslandi. Fjallað hefur verið um hvernig
haga skuli þeirri grunnþjónustu, hver skuli
með hana fara og hvernig ríkið eigi að koma að
því verkefni. Um næstu áramót munu breytingar verða á
bréfasendingum en þá mun einkaréttur Íslandspósts til
bréfadreifingar falla niður og má þá fela hverjum þeim að-
ila sem til þess þykir bær að annast verkefnið. Því miður
tókst Ríkisendurskoðun ekki að ljúka við gerð skýrsl-
unnar áður en Alþingi afgreiddi með hraði ofangreint
frumvarp né var meirihluti Alþingis samþykkur því að
bíða með afgreiðslu laganna þar til skýrslan yrði gerð op-
inber. Því höfum við nú sett lög, án þess að vita nokkuð um
það hvert framhaldið verður á þessari grunnþjónustu.
Fyrir liggur að stjórnvöld áætla að gera samning við Ís-
landspóst um dreifingu á bréfpósti, en ekkert liggur fyrir
um hver kostnaður við það eina verk á að vera
og hver á að greiða fyrir.
Skýrsla ríkisendurskoðunar er vægast sagt
svört og því má velta fyrir sér hvort félagið sé
heppilegt til samningagerðar við ríkið. Öllum
var kunnugt um bága fjárhagsstöðu félagsins
enda hafði Alþingi samþykkt að lána hinu
ógreiðslufæra opinbera hlutafélagi 1.500 millj-
ónir króna á fjárlögum þessa árs til að félagið
gæti sinnt sinni grunnskyldu, að koma bréfum
og bögglum milli húsa. Alþingi var hins vegar
ekki kunnugt um hvernig á því stóð að félagið
stóð svona illa né var það upplýst um hver að-
dragandi þess var utan einstaka skýringar
stjórnenda. Þá var einnig óljóst hver bar
ábyrgð, hvað stjórn félagsins vissi um ástandið
og hvað ráðuneytin tvö sem með málefni fé-
lagsins fara, fjármálaráðuneytið og samgöngu-
ráðuneytið vissu um stöðu félagsins. Áður en að kynningu
skýrslunnar kom vissum við heldur ekki að stjórnendur
félagsins hefðu dregið það mjög að veita Ríkisend-
urskoðun umbeðnar upplýsingar né að stjórnendur hefðu
ítrekað óskað eftir því við Ríkisendurskoðanda að hann
leyndi Alþingi tilteknum upplýsingum um rekstur félags-
ins. Um það fengum við upplýsingar á fundi fastanefnda
Alþingis í gær! Er alveg víst að þetta félag sé heppilegasti
aðilinn til starfans?
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Af okkar Pósti
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
helgavala@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
Niðurstaða þjóðaratkvæðis Breta
um útgöngu eða veru Bretlands í
Evrópusambandinu virðist aftur
hafa gert Hatton Rockall-svæðið að
þrætuepli. Eru það nú Skotar og Ír-
ar sem deila mjög um fiskveiðar þar,
en svæði þetta má finna suður af Ís-
landi og vestan Bretlandseyja.
Segja skoskir ráðamenn írska sjó-
menn nú mega búast við handtöku
haldi þeir veiðum sínum áfram inn-
an 12 mílna landhelgi við Rockall-
klettinn.
Skoska heimastjórnin segist
munu siga eftirlitsbátum á írsk fiski-
skip haldi þau sig ekki fjarri Roc-
kall. Hefur Fergus Ewing, ráðherra
fiskveiðimála í skosku heimastjórn-
inni, sagt Íra stunda „ólöglegar“
veiðar við klettinn. Láti Írar ekki af
þessum veiðum munu Skotar beita
sér, senda mannskap um borð í um-
rædd fiskiskip og grípa til aðgerða í
samræmi við lög og reglur. Er þetta
meðal þess sem fram kemur í um-
fjöllun Irish Times um deiluna.
„Við munum grípa til viðeigandi
aðgerða í samræmi við lög til að
tryggja að komið verði í veg fyrir
þessar ólöglegu aðgerðir,“ er haft
eftir ráðherranum. „Írska ríkis-
stjórnin ætti að segja sjómönnum
sínum að pakka saman.“
Aldrei viðurkennt kröfuna
Michael Creed, landbúnaðar-
og sjávarútvegsráðherra Írlands,
segir Íra aldrei hafa viðurkennt
kröfu Bretlands um yfirráð yfir
Rockall og að írskir sjómenn ættu
fullan rétt til að stunda veiðar í ná-
munda við klettinn, samkvæmt lög-
um Evrópusambandsins. Segir
Creed Íra meðal annars reiðubúna
til að vísa deilunni til Alþjóðadóm-
stólsins í Haag. Þá hefur sú krafa
komið upp meðal Íra að þeir sendi
herskip á hafsvæðið til að vernda
fiskiskip sín ákveði Skotar að senda
mannskap um borð í þau. Creed
segir það aftur á móti einungis
munu verka sem olía á eldinn.
Sjálfir segjast írskir sjómenn
ekki ætla að fara að þessari kröfu
Skota. Munu þeir þess í stað halda
veiðum sínum áfram við Rockall.
„Ef skoskir ráðamenn ætla að
beita sér þá munum við af krafti
verja [veiðarnar] og við ætlumst til
þess og trúum að írska ríkisstjórnin
styðji það heilshugar,“ segir Seán
O’Donoghue, hjá útgerðinni í Killy-
begs í Írlandi, og heldur áfram:
„Þeir [sjómennirnir] hafa af þessu
miklar áhyggjur, í ljósi þess að þeir
hafa venju samkvæmt undanfarna
áratugi veitt bæði innan og utan 12
mílna lögsögu Rockall án nokkurra
vandræða.“
„Við sáum aldrei neitt vanda-
mál. Við fengum algert áfall þegar
ráðherrann tilkynnti okkur ákvörð-
un skoskra ráðamanna um að þeir
myndu framfylgja bannsvæði við
Rockall. Augljóslega höfum við
mannskap þarna, þeir voru við veið-
ar. […] Þeir hafa miklar áhyggjur af
þessari þróun. Í sannleika sagt þá
kom þetta eins og sprengja, þeir
bara trúa því ekki að skoskir ráða-
menn séu að fara þessa leið.“ Að
sögn O’Donoghue eru vanalega 10-
12 skip við veiðar á hafsvæðinu.
„Þetta er mikilvægur hluti af inn-
komu þeirra, sér í lagi þegar kemur
að ýsu og smokkfiski – þetta eru
tvær helstu tegundirnar sem þeir
ásælast.“
Þá hafa Samtök skoskra sjó-
manna lýst yfir „fullum stuðningi“
við afstöðu stjórnvalda þar í landi og
segja írska sjómenn ekki eiga rétt til
veiða innan 12 mílna.
Skotar sýna klærnar
við Rockall-svæðið
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Við veiðar Lengi hefur verið deilt um Hatton Rockall-svæðið og nú eru
það Skotar og Írar sem eru komnir í hár saman. Mynd tengist frétt óbeint.
Fjögur ríki hafa gert tilkall til
landgrunns á Hatton Rockall-
svæðinu á Norður-Atlantshafi.
Eru það Ísland, Bretland, Ír-
land og Danmörk, fyrir hönd
Færeyinga. Fulltrúar þessara
ríkja hófu viðræður sín á milli
árið 2001 að frumkvæði Ís-
lendinga.
Þótt ríki sem liggi að sjó
eigi almennt rétt til 200 sjó-
mílna efnahagslögsögu út frá
landi sínu veitir hafrétt-
arsamningur Sameinuðu þjóð-
anna ríkjunum rétt til land-
grunns lengra út á haf við
ákveðnar náttúrulegar að-
stæður. Ríki sem ræður yfir
landgrunni hefur aftur á móti
ekki umráðarétt yfir auðlind-
um hafsins sjálfs heldur ein-
ungis þeim sem liggja á eða
undir hafsbotninum. Á þetta
til að mynda við olíu og gas.
Viðræður
fjögurra ríkja
HATTON ROCKALL