Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.06.2019, Blaðsíða 13

16.6. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13
með útboði – hvað á að gera? Við teljum okkur
ekki þurfa útboð, við erum að drukkna í vinnu.
Eigum við að fara að reikna út allar aðgerðir og
skipta því innbyrðis á milli okkar? Ég sé ekki
þörfina á því að við færum út í slíkt. Við lifum
ekki í slíku draumaríki; við erum allir að vinna
eins mikið og við getum. Kerfið á eftir að þróast
þannig að ef SÍ hættir að borga þá þarf sjúk-
lingur sjálfur að borga, til dæmis hálfa milljón
fyrir axlaaðgerð. Um leið og það fer í gang
vakna tryggingarfélögin og sjá að þarna er fólk
sem er tilbúið að kaupa tryggingar. En auðvitað
væri best að hanna slíkar kerfisbreytingar áður.
Svona tryggingar eru til í öllum löndunum í
kringum okkur í Skandínavíu,“ segir Ágúst og
segir ennfremur að ekki hafi allir efni á prívat
sjúkratryggingum þannig að samningslaus
staða eins og nú er uppi er slæm fyrir almenn-
ing á Íslandi.
„Við hér í Orkuhúsinu erum að gera aðgerðir
sem eru ekki gerðar á spítölunum; við erum
endastöðin og teljum okkur vera hluta af opin-
bera kerfinu. Fólkið sem kemur til okkar hefur
ekkert val því þessar aðgerðir eru ekki gerðar
inni á spítölunum þótt fólkið vildi fara þangað,“
segir Ágúst.
„Þetta snýst ekki um læknana, þetta snýst
um sjúklinginn sem á að fá þjónustuna, hann
gleymist alltaf,“ segir Ragnar.
„Ef þetta kerfi dettur upp fyrir og þjónustan
verður flutt inn á sjúkrahúsin, sem er tálsýn að
gangi eftir, þá er ekkert mál fyrir læknana á
einkastofunum að flytja erlendis ef þörf verður
á; þeir fljúga inn í vinnu hvar sem er í Evrópu.
Yfirvöld gera sér ekki grein fyrir því hversu
mikil þekking og reynsla býr þar á bakvið,“ seg-
ir Ragnar og nefnir að ekki sé gott að missa
þekkinguna úr landi.
Ástand sjúklings á að ráða
Ný heilbrigðisstefna til ársins 2030 var sam-
þykkt með 45 atkvæðum og án mótatkvæða á Al-
þingi nýlega. Sérfræðingar eru ekki allir sáttir.
„Eins og fréttir og viðtöl við Svandísi sýna
skilur hún ekki hið eðlilega flæði sem þarf að
vera á sjúklingum á milli einkastofa og spítala
miðað við þarfir og almennt ástand þeirra. Það
er ástand sjúklings; sjúkdómsgreiningar, aldur
og fleira, sem ætti að ráða hvar á að fram-
kvæma þjónustuna. Hún er bara með veggi og
girðingar og getur aldrei náð árangri, því hún
hefur hafnað reynslunni og þekkingunni sem
býr í kerfinu sem sérfræðingar hafa þróað í ára-
tugi fyrir lágmarkskostnað. Hún hugsar málið
út frá aðgerðarflokkum en ekki út frá einstak-
lingsbundnum þörfum hvers og eins og ekki
með hagsmuni þjóðfélagsins í huga til að nýta
fjármagnið sem best,“ segir Ágúst.
„Enda er hennar pólitík og lífsýn að ein-
staklingar séu bara skattstofn og ef vantar
meiri peninga til að viðhalda ósjálfbæru kerfi er
alltaf til ein frábær leið; að hækka skatta á al-
menning. En á endanum mun það ekki duga,“
segir Ágúst.
„Það er kaldhæðnislegt ef Vinstri Grænir
verða til þess að búa til alvöru tvöfalt kerfi í heil-
brigðismálum á Íslandi.“
Réttur sjúklingsins
Hvernig sjáið þið framtíðina fyrir ykkur í heil-
brigðismálum?
„Framtíðin er sú að spítalinn hefur alltaf
meira og meira að gera. Það verður aukin þörf á
að samþætta þessa þjónustu og nýta þá sem
hafa mestu reynsluna,“ segir Ágúst.
Það er einnig skoðun Ágústs og Ragnars að
þrátt fyrir skiptar skoðanir um einkarekstur,
stofurekstur og þjónustu bæklunarlækna utan
sjúkrahúsa telji þeir nauðsynlegt að styrkja
bæklunardeildir sjúkrahúsanna, svo þær geti
sinnt þeirri þjónustu sem þær eiga að sinna.
Starfsemin þar líður fyrir pláss- og aðstöðuleysi
og bæklunarlæknar þar eru fáliðaðir.
„Ég reyni að nýta minn tíma þannig að sem
flestir geta nýtt mína sérfræðiþekkingu, það er
mín frumskylda. Vegna þess að ég er sann-
færður um að við séum að gera góða hluti. Og sá
sem heldur því fram að við séum ekki að gera
það, er fólk sem er í öðrum heimi,“ segir Ágúst.
„Ég held að þetta ættu að vera þrjár stoðir;
Heilsugæslan, og þar er einkarekstur byrjaður
að hluta til sem er mjög jákvætt, sérfræðiþjón-
usta með aðgerðaþjónustu, til að létta á spítal-
anum og svo spítalarnir. Það þarf að leggja nið-
ur þessa fáránlegu hugsjónabaráttu gegn
einkarekinni starfsemi,“ segir Ragnar.
„Ég sé fyrir mér að fara með þyngri tilfellin
inn á spítalana og það er nauðsynleg þróun. Svo
þurfum við líka að hafa betri aðgang að spítöl-
unum því komið hafa upp tilvik þar sem sjúk-
lingur þurfti að leggjast inn eftir aðgerð hjá
okkur og var meinað um það,“ segir Ágúst.
„Það gleymist að þetta er réttur sjúklingsins
en ekki læknisins,“ segir Ragnar.
„Það þarf að viðurkenna þessi kerfi og láta
þau vinna betur saman. Það er fólk sem skilur
ekki læknisfræði sem er að skipuleggja hvernig
framtíðin á að vera; það var ekki talað við
lækna. Það er heilaþvottur í gangi að þetta
utanspítalakerfi sé ekki gott og það er rangt.
Það á að nota okkur til þess að bæta þjónustuna
og bæta flæðið,“ segir Ágúst að lokum.
Morgunblaðið/Ásdís
Reynir Arngrímsson læknir og formað-ur Læknafélags Íslands segist hafagert alvarlegar athugasemdir við
heilbrigðisstefnu stjórnvalda þegar hún var í
smíðum.
„Því miður virðist fátt eða ekkert af þeim
hafa ratað inn í þingsályktunartillöguna sem
var samþykkt á Alþingi á dögunum. Í fyrsta
lagi gerðum við athugasemd við hvernig
staðið var að gerð áætlunarinnar. Þetta var
fyrst og fremst samtal ráðuneytisins við for-
stjóra heilbrigðisstofnana á landinu. Það var
ekkert samráð haft við fagfélög starfsmanna
í heilbrigðiskerfinu, ekkert samband við fé-
lög heilbrigðisfyrirtækja eða allan þann hóp
sem vinnur sjálfstætt að heilbrigðisþjónustu.
Þetta fannst okkur mjög sérkennileg vinnu-
brögð,“ segir Reynir.
„Það voru haldnir kynningarfundir af
hálfu ráðuneytisins og óskað eftir athuga-
semdum sem við tókum mjög alvarlega. Við
unnum hér í stórum vinnuhópum í lækna-
félaginu á síðasta aðalfundi og voru hátt í
sjötíu læknar sem settust yfir skýrsluna. Við
sáum margt jákvætt í henni og töldum
mikilvægt að það væri mótuð heilbrigð-
isstefna. En það vantaði mjög margt í stefn-
una sem við bentum á. Það var eins og allt
það starfsfólk sem vinnur sjálfstætt hafi
gleymst. Ég get nefnt SÁÁ. Hver er heil-
brigðisstefnan varðandi samskipti við SÁÁ
og meðferð á fíknisjúkdómum til dæmis?
Reykjalundur er annað dæmi, einnig heilsu-
stofnun Náttúrulækningafélagsins, sjálf-
stætt starfandi sjúkraþjálfarar, sjálfstætt
starfandi sálfræðingar og sjálfstætt starf-
andi læknar. Það var bara eins og allt þetta
fólk væri ekki til.“
Þreyta í þingheimi
Reynir segir að í heilbrigðisstefnunni megi
finna eina setningu varðandi sjálfstætt starf-
andi heilbrigðisstarfsmenn. „Það er ein setn-
ing sem hljóðar svo: „umfang 2. stigs þjón-
ustu verður á hverjum tíma ákveðið í
samningum við SÍ, í samræmi við þarfir
þeirra sem þurfa þjónustunnar.“ En það voru
engin önnur markmið sett en við lítum svo á
að öll þjónusta sem Sjúkratryggingar Íslands
semja um fyrir hönd ríkisins sé hluti af op-
inbera heilbrigðiskerfinu. Það er hið op-
inbera sem greiðir langmestan kostnaðinn
við það, semur um það en er hins vegar að fá
aðra til að veita þjónustuna. Þetta er bara
eðlilegt fyrirkomulag,“ segir hann.
„Við bentum á fleira. Til dæmis kemur
hvergi fram að heilbrigðisþjónustan sem á að
vera í landinu til 2030 byggist á gagn-
reyndum fræðum. Þegar meðhöndla á fólk
þarf að liggja fyrir ákveðin sjúkdómsgrein-
ing áður en stofnað er til kostnaðar,“ segir
Reynir og segir það vanta í stefnuna.
„Svo tókum við undir athugasemdir sótt-
varnarlæknis og ég sé að það hefur heldur
ekki komist inn í þingsályktunartillöguna.
Það er ekkert minnst á varnir og viðbrögð
við alvarlegum smitsjúkdómum og öðrum
sjúkdómum sem geta ógnað almannaheill.
Þetta á líka við heilsuvá vegna eitrunar og
mengunar. Það vantar allt um heilbrigðis-
öryggi landsmanna í þessa stefnu.“
Heilbrigðisstefna til ársins 2030 var sam-
þykkt með 45 atkvæðum og án mótatkvæða
á Alþingi nýlega. Reynir segist halda að
komin hafi verið þreyta í þingliðið á þessum
tíma.
„Þeir hafa ekki sett sig inn í málið. Þegar
svona stór galli er á heilbrigðistefnunni virð-
ist vera að þeir hafi ekki lesið athugasemd-
irnar og því hafi þetta farið svona í gegn.“
Ekkert um réttindi sjúklinga
Fleira er það sem Reynir telur vanta í stefn-
una.
„Það er ekkert um rétt-
indi sjúklinga í stefnunni.
Það er ekkert um sjúkra-
tryggingaréttinn. Við höf-
um séð að það er deilt um
hann núna vegna langra bið-
lista. Ætti ekki fé að fylgja
sjúklingi frekar en stofn-
unum? Í dag er hægt að fá fé
til að fara til einkarekinnar
stofnunar erlendis en ekki einkarekinna
stofnana hér heima. Það vantar allt um sjúk-
lingaréttinn. Við höfðum bent á að við vildum
fá umboðsmann sjúklinga, sem við höfðum
reyndar áður bent á. Við lögðum til að stofn-
uð yrði regnhlífarsamtök sjúklingafélaga og
að ríkið tryggði því rekstrarlegan og fagleg-
an grunn. Það var ekkert hlustað á þetta.
Það er mjög margt sem við hefðum viljað sjá
inn í stefnu sem verið er að móta,“ segir
hann.
„Það stendur í heilbrigðisstefnunni að í
gildi verði langtíma samningar við erlend há-
skólasjúkrahús. Það er gott og blessað en
hvað um langtímasamninga við þjónustuveit-
endur hér á Íslandi sem eru ekki ríkisreknir.
Af hverju eru ekki langtímasamningar við
SÁÁ? Við Reykjalund? Og sjálfstætt starf-
andi lækna. Það virðist vera hægt að semja
til lengri tíma við einhverja aðila í útlöndum
en það er ekki hægt að gera það hér innan-
lands.“
Beðið eftir aðgerðaráætlun
Nú eru samningar sjálfstætt starfandi
lækna lausir. Er eitthvað að gerast í þeim
málum?
„Það lítur út fyrir að stefnan í samningum
við sjálfstætt starfandi lækna sé mjög óljós
og að umboð sjúkratrygginga sé ekki klárt.
Það er mjög bagalegt að ekki séu samningar
um þessa þjónustu. Ef við skoðum greiðslu-
þátttöku sjúklinga fyrir lyf og læknisþjón-
ustu segir í heilbrigðisstefnunni að hún jafn-
ist á við það sem lægst gerist í nágranna-
löndum okkar. En það er alveg ljóst að ef
engir samningar eru þá nær hið opinbera
engum af sínum markmiðum því þá verða
bara frjálsar álagningar. Það eru hagsmunir
sjúklinga að það sé samið við sérfræðinga;
bæði til að tryggja góða þjónustu og líka til
þess að það sé skilgreint hver kostnaður
þeirra er. Ég hef miklar áhyggjur af því
hvað gerist í haust ef ekki verður búið að
semja við sérfræðinga, hvernig læknis-
þjónustan verður þá. Samningar Lækna-
félags Íslands fyrir sjúkrahúslækna og
heilsugæslulækna eru líka lausir. Þetta þarf
að klárast núna fljótt svo ekki komi truflun í
heilbrigðisþjónustuna,“ segir Reynir og
nefnir að þá þjónustu sem sjálfstætt starf-
andi sérfræðingar veita sé ekki hægt að
flytja inn á spítalana.
„Það er hvorki húsnæði né starfsfólk til
að taka við því. Það yrði að fjölga mjög í
starfsliði sjúkrahússins og við sjáum það
ekki gerast miðað við nýja útfærslu á fjár-
hagsáætlun fyrir næsta ár þar sem á að
skera niður um 4,7 milljarða í sjúkra-
húsþjónustunni.“
Hver eru viðbrögð lækna við þessari nýju
heilbrigðisstefnu?
„Það kemur ekki á óvart að það hafi ekki
náðst fram breytingar. Það er ekki hlustað á
það sem við höfum verið að gera. Menn bíða
núna eftir aðgerðaáætluninni. Eitt er stefna
og annað að útfæra hana. Við bíðum eftir að
læknar verði kallaðir að borðinu um hvernig
eigi að útfæra stefnuna. Það hefur ekki orðið
ennþá. Aðgerðaáætlunin skiptir í raun meira
máli en stefnan og þar vonumst við til þess að
fá að taka á þeim agnúum sem við höfum
bent á. Við bíðum eftir símtali úr ráðuneyt-
inu.“
LÆKNAFÉLAG ÍSLANDS
Bíðum eftir símtali
úr ráðuneytinu
Reynir
Arngrímsson