Morgunblaðið - 04.07.2019, Blaðsíða 39

39
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. JÚLÍ 2019
Á nýafstöðnum
þingvetri var mörgum
veigamiklum málum
lokið er snerta tvær
af undirstöðuatvinnu-
greinum okkar Ís-
lendinga, landbúnað
og sjávarútveg. Ég vil
af því tilefni rifja upp
megininntak þeirra
mála.
Nýtt hafrannsóknaskip
Samhljóða ákvörðun Alþingis sl.
sumar um að hafin verði smíði
hafrannsóknaskips markar tíma-
mót í hafrannsóknum Íslendinga.
Ákvörðunin var mikilvægur áfangi
í því að efla hafrannsóknir líkt og
kveðið er á um í stjórnarsáttmála
ríkisstjórnarinnar. Við styrkjum
stöðu Íslands sem fiskveiðiþjóðar
enda eru öflugar hafrannsóknir
nauðsynleg undirstaða verðmæta-
sköpunar í sjávarútvegi. Í vor
skipaði ég byggingarnefnd vegna
þessarar smíði og er sú vinna í
fullum gangi.
Álagning veiðigjalds einfölduð
Eitt af stóru verkefnum síðasta
árs var að lagfæra þá flóknu og
óstöðugu gjaldtöku sem íslenskur
sjávarútvegur hefur búið við síð-
astliðin ár. Afrakstur þeirrar
vinnu kom fram á Alþingi í sept-
ember þegar að ég lagði fram
frumvarp um veiðigjald. Frum-
varpið var samþykkt í desember.
Með því var álagning gjaldsins
færð nær í tíma og er meira í takt
við afkomu sjávarútvegsfyrir-
tækja. Jafnframt er stjórnsýsla
með álagningu veiðigjalds orðin
einfaldari, skilvirkari og áreiðan-
legri.
Endurskoðun búvörusamninga
Endurskoðun búvörusamninga
stendur yfir. Í janúar sl. var skrif-
að undir samkomulag um endur-
skoðun á samningi um starfsskil-
yrði sauðfjárræktarinnar.
Markmið samkomulagsins er með-
al annars að stuðla að auknu jafn-
vægi framboðs og eftirspurnar á
markaði með sauðfjárafurðir, auka
frelsi sauðfjárbænda og auðvelda
þeim að takast á við sveiflur í ytra
og innra umhverfi greinarinnar.
Þetta samkomulag var bundið í
lög nú í vor.
Eftir er að ljúka viðræðum um
endurskoðun rammasamnings og
samninga um nautgriparækt og
garðyrkju en ég vonast til að þeim
verði lokið síðar á þessu ári. Í því
felast dýrmæt tækifæri fyrir alla
hlutaðeigandi; bændur, neytendur
og stjórnvöld.
Makríll hlutdeild-
arsettur
Til að bregðast við
dómi Hæstaréttar frá
því í desember sl.
lagði ég í vor fram
frumvarp þar sem
lagt var til að afla-
marksstjórn yrði tek-
in upp við veiðar á
makríl. Með frum-
varpinu var þannig
lagt til að um stjórn
veiðanna færi með
sambærilegum hætti og gildir um
helstu nytjastofna Íslands en jafn-
framt að koma í veg fyrir áfram-
haldandi skaðabótaábyrgð íslenska
ríkisins í kjölfar dóms Hæsta-
réttar.
Frumvarpið var samþykkt á Al-
þingi í júní og hefur Fiskistofa nú
úthlutað aflahlutdeild í makríl.
Aflahlutdeild er úthlutað á grund-
velli tíu bestu aflareynsluára á ár-
unum 2008-2018, að báðum árum
meðtöldum. Tekið er tillit til hags-
muna allra þeirra sem stundað
hafa þessar veiðar, en í mis-
miklum mæli eðli máls samkvæmt.
Lagaumhverfi fiskeldis styrkt
Í vor lagði ég fram tvö frum-
vörp um fiskeldi, annars vegar um
breytingar á ýmsum lögum um
fiskeldi og hins vegar um gjald-
töku. Bæði frumvörp voru sam-
þykkt í síðasta mánuði.
Með samþykkt Alþingis á fyrr-
nefnda frumvarpinu voru stigin
stór skref til að styrkja laga-
umhverfi fiskeldis en um leið ýtt
undir að fiskeldi verði sterk og
öflug atvinnugrein þar sem sjálf-
bær þróun og vernd lífríkis er
höfð að leiðarljósi. Þannig má
nefna að áhættumat erfðablönd-
unar var lögfest og þannig tryggt
að það verði lagt til grundvallar
leyfilegu magni af frjóum eldislaxi
í sjókvíum á hverjum tíma. Ráð-
herra staðfesti tillögu Hafrann-
sóknastofnunar að áhættumati
hverju sinni. Þá var sett á fót
samráðsnefnd um fiskeldi sem
verður stjórnvöldum til ráðgjafar
vegna málefna fiskeldis. Markmið
þessa er að styrkja vísindalegan
grundvöll áhættumatsins og stuðla
að nauðsynlegu samráði um upp-
byggingu fiskeldis. Jafnframt má
nefna mikilvæga breytingu sem
felst í vöktun og heimild til að-
gerða vegna laxalúsar og annarra
sjúkdóma.
Tillögur um gjaldtöku á fiskeldi
komu fyrst fram í skýrslu starfs-
hóps um stefnumótun í fiskeldi
sem skilaði niðurstöðum sínum í
ágúst 2017 en þar áttu sætu
fulltrúar stjórnvalda og hags-
munaaðila. Með lögunum sem Al-
þingi hefur samþykkt er mælt fyr-
ir um töku gjalds vegna nýtingar
eldissvæða í sjó og stofnun fisk-
eldissjóðs til að styrkja uppbygg-
ingu innviða þar sem fiskeldi í
sjókvíum er stundað. Lögin mæla
fyrir um gjald á hvert kíló slægðs
fisks sem ræðst af tilteknu hlut-
falli af alþjóðlegu markaðsverði en
samskonar gjaldtaka þekkist í
Færeyjum og er til skoðunar víða.
Í ljósi þess að íslenskt fiskeldi
sem atvinnugrein er komið
skemmra á veg en fiskeldi í Fær-
eyjum var ákveðið að hafa sjö ára
aðlögun að fullu gjaldi. Jafnframt
var ákveðið að hafa gjaldhlutfallið
lægra en í Færeyjum. Þá er í lög-
unum að finna hvata til að stuðla
að eldi á ófrjóum lax og laxi sem
alinn er í lokuðum eldisbúnaði en
slíkt eldi verður gjaldfrjálst til
ársins 2029 en eftir það mun hálft
gjald, þ.e. fá 50% afslátt af því
gjaldi sem greiða þarf fyrir frjóan
eldislax.
Ólögmætu ástandi aflétt
Alþingi samþykkti í síðasta
mánuði frumvarp mitt um afnám
hinnar svokölluðu frystiskyldu á
m.a. kjöti sem flutt er til Íslands
frá Evrópska efnahagssvæðinu.
Með frumvarpinu er brugðist við
skýrum dómum EFTA-dómstóls-
ins og Hæstaréttar Íslands. Með
því verður loks framfylgt þeirri
skuldbindingu sem Alþingi sam-
þykkti og tók gildi árið 2011.
Þannig verður hinu ólögmæta
ástandi, sem nú hefur varað í um
átta ár, aflétt og endi bundinn á
ótakmarkaða skaðabótaskyldu ís-
lenska ríkisins.
Frumvarpið er afrakstur vinnu
sem hefur átt sér stað í mínu
ráðuneyti undanfarna 18 mánuði.
Stærstur hluti hennar hefur falist
í að móta umfangsmikla og nauð-
synlega aðgerðaáætlun til að
tryggja öflugar varnir og öryggi
matvæla og búfjárstofna. Jafn-
framt hafa verið undirbúnar að-
gerðir til að styrkja samkeppnis-
stöðu innlendrar matvæla-
framleiðslu. Hluti þessara aðgerða
snýr beint að afnámi leyfisveit-
ingakerfisins en stærstum hluta
þeirra er með almennum hætti
ætlað að stuðla að fyrrgreindum
markmiðum. Samhliða samþykkt
frumvarpsins var aðgerðaáætlunin
samþykkt með öllum greiddum at-
kvæðum sem sérstök þingsályktun
til að undirstrika mikilvægi þeirri
aðgerða sem þar er að finna. Sú
áætlun mætir þeim áskorunum
sem fyrrgreindar breytingar leiða
af sér en um leið felast í henni
mikil tækifæri fyrir íslenska mat-
vælaframleiðslu.
Afrakstur framangreindrar
vinnu er samstillt átak þar sem
ólögmætt leyfiskerfi er afnumið á
sama tíma og öryggi matvæla og
vernd búfjárstofna er treyst enn
frekar. Þetta eru tímamót í mín-
um huga og fagnaðarefni. Tæki-
færin sem framangreind verkefni
fela í sér fyrir íslenska matvæla-
framleiðslu blasa við. Verkefni
næstu mánaða verður að fram-
fylgja þeim af festu og geng ég
bjartsýnn til þess verks.
Einföldun regluverks
Eitt af forgangsverkefnum síð-
ustu missera, og verður áfram, er
að tryggja að íslensk matvæla-
framleiðsla búi við einfalt og skil-
virkt eftirlit. Í mínu ráðuneyti á
sér stað markviss vinna í þessa
veru og vonast ég eftir að við
munum stíga markverð skref í
þeim efnum á komandi hausti.
Traustar stoðir
Um framgang sumra þessara
mála hafa verið skiptar skoðanir
og sitt sýnist hverjum. Slíkt er
eðlilegt þegar ólíkir hagsmunir
takast á. Ég er þó sannfærður um
að öll þessi mál eru til þess fallin
að styrkja stoðir íslensks sjávar-
útvegs og landbúnaðar til
skemmri og lengri tíma.
Á komandi hausti blasa við fleiri
tækifæri til frekari sóknar ís-
lenskrar matvælaframleiðslu.
Eftir að hafa í tveimur hring-
ferðum um landið á þessum þing-
vetri upplifað kraftinn og eld-
móðinn sem býr í fólki og fyrir-
tækjum hringinn í kringum landið
geng ég bjartsýnn til þeirra verka
sem bíða okkar á komandi miss-
erum.
Eftir Kristján Þór
Júlíusson
»Ég er þó sannfærður
um að öll þessi mál
eru til þess fallin að
styrkja stoðir íslensks
sjávarútvegs og land-
búnaðar til skemmri
og lengri tíma.
Kristján Þór Júlíusson
Höfundur er sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra.
Byggt undir frekari sókn
Morgunblaðið/Golli
Sóknarfæri „Tækifærin sem framangreind verkefni fela í sér fyrir íslenska matvælaframleiðslu blasa við.“
Tekjur sveitar-
félagana af fasteigna-
skatti hafa aukist gíf-
urlega á undanförnum
árum, langt umfram al-
menna verðlagsþróun
og hafa sveitarfélögin
aldrei haft jafn miklar
tekjur af þessum skatti
og nú. Á meðan árleg
hækkun almenns verð-
lags undanfarin ár hef-
ur verið á bilinu 2-3 % hefur skatt-
heimta í formi fasteignaskatts á
sama tíma aukist um 14-18% á ári.
Ástæðan er einfaldlega breytt að-
ferð við útreikning skattsins sem
Þjóðskrá tók upp árið 2015.
Erlendur samanburður
Það er ekki aðeins að fast-
eignaskattur sé hár í sögulegu sam-
hengi heldur einnig í alþjóðlegum
samanburði. Samanburður við hin
ríki Norðurlandanna
sýnir að fasteignaeig-
endur hér á landi
greiddu 1,5% af vergri
landsframleiðslu í fast-
eignaskatt 2016, sem er
nær tvöfalt hærra hlut-
fall en í hinum Norð-
urlandaríkjunum. Þó
að markaðsverðmæti
húsnæðis sé stofn til
útreiknings fast-
eignaskatts þar eins og
hér, er ástæða fyrir
minni skattheimtu í
þessu formi þar sú, að bæði er
skattprósentan mun lægri í öllum
hinum Norðurlandaríkjunum og síð-
an ræður markaðsverðið ekki ein-
göngu stofni skattsins eins og hér á
landi. Sérstök varúðarregla, sem
notuð er í öllum hinum ríkjum Norð-
urlandanna, kemur í veg fyrir að
markaðsverðmæti húsnæðis sé al-
farið notað sem skattstofn. Há-
marksálagning fasteignaskatts af at-
vinnuhúsnæði er 1,65% hér á landi. Í
hinum Norðurlandaríkjunum er
þetta hlutfall á bilinu 0,5-1,0% og
getur aldrei orðið hærra en 80% af
markaðsvirði viðkomandi eignar.
Leggst þyngst á
atvinnuhúsnæði
Þrátt fyrir að verðmæti atvinnu-
húsnæðis sé einungis um 20% af
heildarverðmæti alls húsnæðis í
landinu, skilar fasteignaskattur af
atvinnuhúsnæði sveitarfélögunum
55% þeirra tekna sem innheimtar
eru í formi fasteignaskatts. Reikna
má með að tekjur sveitarfélagana í
landinu af fasteignaskatti á atvinnu-
húsnæði hafi numið um 23 millj-
örðum króna árið 2018 og hafi hækk-
að um 2,3 milljarða króna á milli ára,
hjá stærstu sveitarfélögunum.
Reykjavíkurborg er sér á báti
Stærsta sveitarfélag landsins,
Reykjavíkurborg, er sér á báti í
samanburði við önnur sveitarfélög
þegar kemur að innheimtu fast-
eignaskatts. Þar sem meirihluti alls
atvinnuhúsnæðis á landinu er stað-
settur í höfuðborginni, rennur meiri-
hluti alls fasteignaskatts af atvinnu-
húsnæði til borgarsjóðs Reykja-
víkur. Tekjur borgarinnar af
skattinum jukust um 1,5 milljarða
frá 2018 til 2019. Borgin heldur
áfram hæstu álagningarprósentu
fasteignaskatts fyrir árið 2019, öfugt
við ýmis nágrannasveitarfélög. Eins
og ljóst má vera hefur hin mikla
hækkun leitt til þess að skatturinn
vegur sífellt þyngra í rekstri heimila
og fyrirtækja. Óhjákvæmilega hefur
þessi þróun leitt til hærra leigu-
verðs atvinnuhúsnæðis og þar með
til víxlverkunar hækkandi fast-
eignamats og leiguverðs. Með þessu
áframhaldi mun aðdráttarafl höf-
uðborgarinnar sem atvinnusvæðis
minnka og þau fyrirtæki sem þess
eiga kost munu leita annað með at-
vinnurekstur sinn.
Stjórnvöld grípi inn í
Stjórnvöld verða að grípa hér inn
í. Það er ekki með nokkru móti hægt
að una við að breytt aðferð Þjóð-
skrár við útreikning fasteignaskatts
hafi leitt af sér þá gífurlegu skatta-
hækkun sem hér er lýst. Fasteigna-
eigendur, bæði að íbúðarhúsnæði og
atvinnuhúsnæði, hljóta að gera
þessa kröfu og stjórnvöld hafa í
hendi sér aðferðina við að tryggja að
skipan þessara mála komist í ásætt-
anlegt horf.
Eftir Jón Ólaf
Halldórsson » Það er ekki með
nokkru móti hægt
að una við að breytt
aðferð Þjóðskrár við
útreikning fasteigna-
skatts hafi leitt af sér
þá gífurlegu skatta-
hækkun sem hér er lýst.
Jón Ólafur Halldórsson
Höfundur er formaður Samtaka
verslunar og þjónustu.
Fasteignaskattur íþyngir sem aldrei fyrr