Morgunblaðið - 05.07.2019, Síða 14

SVIÐSLJÓS
Teitur Gissurarson
teitur@mbl.is
Aldur fæðandi kvenna áLandspítala (LSH), þarsem yfir 70% fæðinga áÍslandi verða, hefur síð-
astliðin ár og áratugi hækkað um-
talsvert. Sem dæmi var meðalaldur
fæðandi kvenna 28,5 ár árið 1998,
29,4 ár árið 2008
og í fyrra var
hann kominn upp
í 30,2 ár. Hefur
því meðalaldur
fæðandi kvenna
hækkað um tæpt
ár fyrir hvorn
áratug frá 1998.
Fæðingar 35
ára og eldri
kvenna töldu um
15,9 prósent allra
fæðinga á LSH árið 1998 en um 22%
í fyrra. Tíu konur á aldrinum 45-49
ára fæddu á LSH í fyrra, sem er tí-
földun frá því sem var tveimur ára-
tugum áður, þegar ein kona á sama
aldursbili fæddi á LSH árið 1998.
Elsta konan sem fæddi barn á
LSH í fyrra var eldri en fimmtíu ára.
Þessi þróun er starfsfólki á
meðgöngu- og sængurlegudeild
LSH ofarlega í huga, sérstaklega
vegna þess hve aukin áhætta er á
ýmsum sjúkdómum þegar gengið er
með barn tiltölulega seint á ævinni.
Þetta segir Hulda Hjartardóttir, yf-
irlæknir á meðgöngu- og sængur-
legudeild LSH, sem segir að viðbúið
sé að þróunin haldi áfram á sömu
leið.
Kjöraldurinn lágur nú til dags
Hulda telur upp ýmsa sjúkdóma
og vandamál sem er aukin áhætta á
að fá ef aldur fæðandi konu er til-
tölulega hár. Nefnir hún í því dæmi
meðgöngusykursýki og háþrýstings-
vandamál. „Fósturlát eru tíðari, sér-
staklega hjá konum yfir fertugu,“ og
bætir við: „Þó að andvana fæðingar
séu mjög fátíðar hjá hraustum kon-
um yfir fertugu, þá eru þær samt al-
gengari en hjá yngri konum.“
Spurð hvort hún telji að fólk hafi
þessa hluti í huga þegar það íhugar
barneignir segir Hulda:
„Mér finnst fólk ekki vera mjög
upptekið af þessu almennt, að það sé
eitthvað áhættusamara að eignast
börn þegar konur eru orðnar eldri.
Flestar konur á þessum aldri, til
dæmis 35 til 45 ára, eru hraustar
upp til hópa og eru ekkert að velta
því fyrir sér að þetta verði eitthvað
flóknari meðganga. Það sem við höf-
um aðeins verið að reyna að benda á
er að kjöraldurinn til að eignast börn
er sennilega á aldursbilinu 20 til 25
ára. Það er aldur sem nú til dags
þykir frekar lágur. Algengara er að
konur séu að eignast sitt fyrsta barn
nær þrítugu.“
Þá segir Hulda að bent hafi verið
á að frjósemi minnki með hækkandi
aldri. „Frjósemin er mest milli tví-
tugs og þrítugs.“
Hún segir þó að meiningin sé ekki
að „setja pressu“ á konur að eignast
börn snemma, en segir: „Ef þær
langar til að eignast börn, ég tala nú
ekki um ef þær langar að eignast
fleiri en eitt barn, þá er kannski
sniðugra að bíða ekki með það allt of
lengi.“
1
7
10
22%
19%
16%
Meðalaldur fæðandi kvenna
Fæðingar kvenna 35 ára og eldri
Sem hlutfall allra fæðinga
1998 2008 2018 1998 2008 2018
H
ei
m
ild
: L
SHFæðingar kvenna á Landspítalanum
Ár
1998 2008 2018
28,5
29,4
30,2
Fæðingar kvenna
45-49 ára
Fjöld fæðinga
Elsta fæðandi konan
yfir fimmtugu
Hulda
Hjartardóttir
Fæðingar kvenna
» Hærri aldur eykur áhættu á
ýmsum vandamálum.
» Tífalt fleiri fæðandi konur á
aldrinum 45-49 ára á síðasta
ári en árið 1998.
14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. JÚLÍ 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ýmsar fréttirsem berastfrá Vene-
súela þessa dagana
bera stjórnar-
farinu þar miður
fagurt vitni. Ekki er nóg með
að efnahagsleg óstjórn sú, sem
fylgt hefur Chavismanum, hafi
fært landið á vonarvöl, heldur
mega þeir sem ósáttir eru við
ástandið búa við kúgun og
harðræði af hálfu hers, lög-
reglu og sjálfskipaðra varð-
hunda Nicolas Maduros, hins
ólögmæta forseta landsins.
Þeir fara um borgir og bæi
landsins á mótorhjólum og
berja þá sem grunaðir eru um
ófullnægjandi hlýðni við ein-
ræðið.
Þá berast þessa dagana
fregnir af því að sumir þeirra
samviskufanga sem teknir eru
höndum í landinu geti jafnvel
búist við enn verri meðferð en
áður. Þannig fréttist um dag-
inn af fyrrverandi sjóliðsfor-
ingjanum Rafael Acosta Are-
valo sem lést í haldi stjórn-
valda, að sögn af völdum sára
sem hann hlaut meðan á fanga-
vist hans stóð.
Acosta var handtekinn
ásamt tólf öðrum hinn 21. júní
síðastliðinn fyrir að hafa staðið
að meintri „stjórnarbyltingu“
gegn ægivaldi Maduros, og var
leiddur fyrir dómara viku síð-
ar. Var Acosta þá kominn í
hjólastól og bar þess greinileg
merki að hafa verið pyntaður.
Sendi dómarinn
hann þá á her-
sjúkrahús þar sem
Acosta lést degi
síðar.
Þetta er ekki í
fyrsta sinn sem fregnir berast
af grunsamlegu andláti manna
sem lent hafa í klóm Maduros.
Þannig er skemmst að minnast
Fernandos Albáns sem féll til
bana í október síðastliðnum en
hann var sakaður um að hafa
reynt að myrða Maduro í grun-
samlegri drónaárás. Flest
benti til að forsetanum hefði
ekki verið nein hætta búin og
vísbendingar þóttu jafnvel um
að liðsmenn hans sjálfs hefðu
með þessu reynt að koma höggi
á andstæðinga hans. Andlát
Albáns var úrskurðað sem
sjálfsvíg en vinir hans og fjöl-
skylda andmæltu þeirri vægast
sagt ótrúverðugu niðurstöðu
harðlega.
Þessi dæmi og fleiri, sem
heyrst hafa um pyntingar
stjórnvalda í Venesúela, sýna
glöggt hvers konar stjórnarfar
er við að eiga þar. Á sínum tíma
var því lýst yfir að Hugo Cha-
vez, fyrirrennari Maduros,
hefði náð að búa til „sósíalisma
21. aldarinnar“, þar sem efna-
hagslegur jöfnuður hefði náðst,
án pólitískrar kúgunar. Nú sést
glöggt að sú lýsing var helber
lygi og allt bendir til að sósíal-
isminn í Venesúela muni valda
almenningi þar ómældum þján-
ingum um langa hríð enn.
Einræðisstjórnin í
Venesúela sýnir
sitt rétta andlit }
Pyntingar og morð
Loftárásin semgerð var á
búðir flóttamanna
í nágrenni Trípolí í
fyrradag hefur
eðlilega vakið um-
talsverða hneykslan. Talið er
að meira en 40 manns hafi lát-
ist og rúmlega 130 særst.
Árásin er þeim mun hneyksl-
anlegri þar sem stríðandi fylk-
ingum í borgarastríðinu þar
mun hafa verið kynnt sér-
staklega hver staðsetning
búðanna væri, gagngert svo að
koma mætti í veg fyrir ódæði
af þessu tagi.
Brýnt er að árásin og til-
drög hennar verði rannsökuð
ofan í kjölinn af óháðum að-
ilum og að illvirkjarnir verði
látnir sæta ábyrgð. Reynslan
úr öðrum borgarastríðum
bendir þó til að langur tími
geti liðið áður en réttlætið nær
fram að ganga, ef það gerir
það þá nokkurn tímann.
Böndin hafa aðallega beinst
að stríðsherranum Khalifa
Haftar sem ræður nú yfir
meginþorra Líbýu þrátt fyrir
að stjórnvöld í Trípolí séu að
nafninu til þau
réttmætu í land-
inu. En þrátt fyrir
viðurkenningu er-
lendra ríkja er
staðan sú að fátt
getur komið í veg fyrir að
Haftar beri fullnaðarsigur úr
býtum, haldi átökin áfram. Og
Haftar hefur fáa hvata til þess
að ganga til friðarsamninga
þegar nær allt landið er nú
þegar á hans valdi.
Árásin hefur ekki síst vakið
hneykslan þar sem hún virðist
hafa verið gerð gagngert gegn
hópi fólks sem á ekki aðild að
þeim átökum sem nú skekja
landið, fólks sem með engu
móti getur varið sig og sem á
fyrir um sárt að binda. Þá hafa
á undanförnum misserum
komið upp nokkur mál þar
sem sýnt hefur verið fram á
skelfilega meðferð heima-
manna á flóttamönnunum og
hafa jafnvel heyrst ásakanir
um þrælasölu og enn verri
glæpi í því samhengi. Segja
má að þessar aðstæður setji
hina andstyggilegu árás í enn
nöturlegra samhengi.
Árás á flótta-
mannabúðir
vekur hneykslan}
Grimmilegt ódæði
R
íkisstjórn Íslands er á flótta undan
mannúðarsjónarmiðum. Sam-
kvæmt íslenskum lögum ber
stjórnvöldum ævinlega að gæta
hagsmuna barna þegar unnið er
að málum þeirra. Fyrir því eru skýr lagaboð
hvort sem er í lögum um samning Sameinuðu
þjóðanna um réttindi barns eða barnalögunum.
Þá ber íslenskum stjórnvöldum einnig sam-
kvæmt sömu lögum að tryggja börnum þá
vernd og umönnun sem velferð þeirra krefst.
Ríkisstjórn Íslands er hins vegar á flótta.
Þau neita að horfast í augu við að á undan-
förnum árum hefur verið rekin hér á landi hörð
stefna gegn mannúðlegri meðferð á börnum á
flótta. Börnum í leit að vernd. Nærri tvö ár eru
frá því ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur tók til
starfa og enn skal hert á stefnunni. Í nýju
frumvarpi til útlendingalaga sem ríkisstjórnin samþykkti í
apríl sl. var lagt til að hverfa frá því að umsóknir barna um
vernd, sem hafa fengið stöðu flóttamanna í öðru Evrópu-
ríki, væru teknar til skoðunar. Breytir þá engu hvert Evr-
ópuríkið er. Áður hafði ríkisstjórnin samþykkt að veikindi
barna gæfu ekki tilefni til að meta sem svo að barnið væri í
sérlega viðkvæmri stöðu og ætti því rétt á vernd. Þetta
gerist á sama tíma og forsætisráðherra heimsækir fundi
mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna sem talsmaður
mannúðar og réttinda.
Íslensk stjórnvöld tóku ákvörðun árið 2010 að endur-
senda ekki fólk til Grikklands á grundvelli Dyflinnar-
reglugerðar þar sem Grikkland gæti ekki
tryggt öryggi þeirra. Öðru máli gegnir um þá
sem hafa hlotið „vernd“ í Grikklandi. Þau eru
send til baka til Grikklands þótt staða þeirra sé
síst betri en þeirra sem bíða niðurstöðu mála
inna í grísku stjórnkerfi. Samkvæmt alþjóð-
legum skýrslum eru yfir 50 þúsund flóttamenn
í Grikklandi og er helmingurinn konur og
börn. Ástandið er hræðilegt, skortur á heil-
brigðisþjónustu, lyfjaskortur, skortur á vatni
og mat, yfirfullar tjaldbúðir og tugum ein-
staklinga hrúgað inn í litlar stúdíóíbúðir. Allir
sem kynna sér ástandið sjá að það er með öllu
óboðlegt. Kynferðisofbeldi og lögregluofbeldi
eru daglegt brauð enda börn látin búa með
ókunnugu fullorðnu fólki. Þetta eru aðstæður
sem ríkisstjórn Íslands horfir fram hjá þegar
þau senda lítil börn frá Íslandi til Grikklands.
Það er ekki sama hvaða Evrópuríki er skoðað því allir vita
að staðan víða í Suður-Evrópu, ekki síst Grikklandi, er
hættuleg börnum í leit að vernd. Þarna er enga vernd að
fá heldur áframhaldandi eymd og ofbeldi.
Ríkisstjórn Íslands þarf ekki að skipa nefnd til að fara
yfir stöðuna. Hún þarf að lesa sér til og stöðva brottvísun
barna til ríkja þar sem öryggi þeirra og velferð er ekki
tryggð. Fyrir því er skýrt lagaboð. Ríkisstjórn á flótta
undan mannúð er ekki bara gagnslaus ríkisstjórn heldur
skaðleg ríkisstjórn. helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Á flótta undan mannúð
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen