Morgunblaðið - 03.08.2019, Qupperneq 10

löndum, til dæmis 28% lægri í
Svíþjóð. Þá er Ísland í þriðja sæti
hvað varðar kostnað við húsaleigu og
líka hvað varðar matvæli.
„Sé leigukostnaði bætt við fram-
færslukostnað trónir Sviss á toppnum
og Noregur og Ísland eru næst í röð-
inni, töluvert á eftir Sviss. Kostnaður-
inn í Finnlandi og Svíþjóð er hins veg-
ar töluvert lægri en hér,“ segir
orðrétt um niðurstöðurnar.
Hagfræðideildin setur samanburð-
inn fram á vísitöluformi og stillir vísi-
töluna út frá New York sem hefur
gildið 100. Samkvæmt þeim mæli-
kvarða er almenn kaupgeta meðal-
mannsins 8% minni hér en í New
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Horfur eru á að húsnæðiskostnaður
sem hlutfall af framfærslukostnaði
muni lækka á Íslandi á næstunni. Þá
meðal annars vegna framboðs á nýju
og ódýrara leigu-
húsnæði.
Þetta er mat
Ara Skúlasonar,
sérfræðings hjá
Landsbankanum.
Tilefnið er ný
Hagsjá hagfræði-
deildar Lands-
bankans en þar er
kaupgeta íslensks
launafólks borin
saman við kaupgetu í öðrum löndum
út frá nokkrum mælikvörðum.
Tekið er fram að um einfaldan sam-
anburð sé að ræða. Til dæmis sé ekki
gerð tilraun til að mæla gæði vöru og
þjónustu og þá skipti staða gjaldmiðla
máli. Samanburðurinn nái til 40 ríkja.
Nú sá þriðji hæsti í Evrópu
Meðal niðurstaðna er að fram-
færslukostnaður án húsaleigu á Ís-
landi sé nú sá þriðji hæsti í Evrópu.
Hann sé aðeins hærri í Sviss og Nor-
egi. Framfærslukostnaðurinn sé tölu-
vert lægri annars staðar á Norður-
Styður við kaupgetu launafólks
York. Þá er Ísland í 11. sæti í Evrópu
hvað þetta varðar.
Stuðst er við alþjóðlegan gagna-
grunn á netinu, Numbeo.com, en þar
hafa um 460 þúsund notendur lagt
fram gögn um framfærslukostnað.
Hér til samanburðar er graf unnið
úr gögnum Eurostat, hagstofu ESB.
Það sýnir hversu mikið húsnæði hefur
hækkað í verði á Íslandi síðustu ár.
Kemur inn í leiguvísitöluna
Ari segir aðspurður útlit fyrir að
húsnæðisliðurinn muni fara lækkandi
á Íslandi á næstu árum.
„Húsnæðisliðurinn hélt uppi verð-
bólgu í langan tíma út af verðhækk-
unum. Nú er hins vegar að koma inn
töluvert mikið af ódýru leiguhúsnæði
sem fer inn í leiguvísitöluna, sem er
hluti af húsnæðiskostnaði,“ segir Ari
sem vísar m.a. til nýrra leiguíbúða hjá
Bjargi og Búseta.
„Stóraukið framboð á leiguhúsnæði
hefur áhrif á markaðinn í heild. Bæði
lækkar það leiguverð og svo dregur
það úr þrýstingi á almennum leigu-
markaði. Það skiptir líka máli.“
Þverrandi áhrif Airbnb
Ari segist aðspurður reikna með að
útleiga íbúða til ferðamanna á höfuð-
borgarsvæðinu muni hafa þverrandi
áhrif á húsnæðismarkaðnum. „Bæði
er verið að herða að reglum og eftirliti
með slíkri útleigu og svo er ferða-
mönnum að fækka. Þeim fer fjölgandi
sem nenna orðið ekki að standa í slíkri
útleigu,“ sem Ari sem telur aðspurður
að ef húsaleiga lækkar, sem og hús-
næðiskostnaður almennt, styrkist
kaupgeta almennings að óbreyttu.
„Húsnæðisliðurinn er stór hluti af
útgjöldum meðalfjölskyldunnar og
væntanlega stærri hluti hjá þeim sem
eru fyrir neðan tekjumeðaltalið. Þetta
skiptir því verulegu máli. Það kemur
ekki á óvart að verkalýðshreyfingin
skuli leggja ofuráherslu á þetta. Þetta
er stór biti hjá mörgum,“ segir Ari.
Sem áður segir hafa verðhækkanir
á húsnæði haldið uppi verðbólgu.
Ari telur aðspurður útlit fyrir að
framlag húsnæðis til verðbólgunnar
verði mun minna á næstunni en síð-
ustu misseri. Það geti aftur aukið lík-
ur á að 2,5% verðbólgumarkmið
Seðlabankans náist næstu misseri.
Óvenjulegt tímabil
Það sé óvenjulegt að samtímis
miklu framboði á húsnæðismarkaði
um þessar mundir, í kjölfar skorts,
skuli vera lítil verðbólga, lækkandi
vextir og mikill stöðugleiki í hagkerf-
inu. Þá segir Ari það óvenjulegt að
kaupgeta almennings í kjölfar kjara-
samninga aukist vegna lækkandi hús-
næðiskostnaðar. Kaupmáttur muni
eitthvað minnka á almennum markaði
þar til laun hækka á ný 1. maí nk.
Staðan í opinbera geiranum eigi eftir
að skýrast. Hann bendir á að verð á
íbúðamarkaði á höfuðborgarsvæðinu
hafi hækkað um að meðaltali 9,5% frá
aldamótum. Hækkunartakturinn hafi
lækkað í 3-4%, sem sé mikið frávik frá
meðtalinu, og stefni nú í að verða tölu-
vert lægri. Almennt hafi raunverð
íbúða á höfuðborgarsvæðinu hækkað
um 5,5% frá frá 2002
Spurningin sé hvort húsbyggjend-
ur muni í einhverjum tilvikum þurfa
að lækka verð til að örva eftirspurn
eftir nýjum og dýrari íbúðum á höfuð-
borgarsvæðinu. „Það hefur verið
byggt mikið af íbúðum sem ekki hafa
selst. Það er hnútur sem mun taka
tíma að greiða úr,“ segir Ari.
140
120
100
80
60
40
20
0
Húsaleigu- og framfærslukostnaður í nokkrum löndum og kaupmáttarstig í Evrópulöndum 2019
Húsaleigukostnaður í nokkrum löndum 2019 Framfærslukostnaður með húsaleigu 2019 Leiðrétt kaupmáttarstig í nokkrum Evrópulöndum 2019
60
50
40
30
20
10
0
26262627
29
3435
37
4445
50
55 90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
4950515151
5660
61
717272
88
Heimild: Numbeo.com/Landsbankinn
Lúx-
emb.
Sviss Ísland Írland Noreg-
ur
Hol-
land
Dan-
mörk
Bret-
land
Þýska-
land
Finn-
land
Frakk-
land
Sví-
þjóð
Sviss Noreg-
ur
Ísland Lúx-
emb.
Írland Dan-
mörk
Hol-
land
Frakk-
land
Aust-
urríki
Belgía Finn-
land
Sví-
þjóð
Sviss Sví-
þjóð
Þýska-
land
Dan-
mörk
Finn-
land
Lúx-
emb.
Bret-
land
Hol-
land
Noreg-
ur
Belgía Ísland Írland
128
113 112 111 109 108
100 98 98 93 92 91
Vísitala: New York = 100Vísitala: New York = 100Vísitala: New York = 100
Ari Skúlason
 Sérfræðingur hjá Landsbankanum segir lækkandi húsnæðiskostnað auka kaupgetu Íslendinga
 Óvenjuleg þróun á Íslandi í kjölfar kjarasamninga  Húsnæðiskostnaður sé óvíða hærri í Evrópu
Húsnæðiskostnaður á Íslandi og í Evrópu
Frá 1. ársfj. 2007 til 1. ársfj. 2019, vísitala 2015=100
150
120
90
60
Ísland
Lönd ESB
Heimild: Eurostat
’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13 ’14 ’15 ’16 ’17 ’18 ’19
116,7
146,2
10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. ÁGÚST 2019
AFSLÁTTUR
40%
kulturmenn
kulturmenn
Kringlan
Við kynningu á lífskjarasamningunum
voru settar fram þrjár sviðsmyndir um
möguleg áhrif hagvaxtaraukans á laun
á almennum markaði. Miðað við 1%
hagvöxt á mann myndi það skila þrjú
þúsund krónum á mánuði 2020, 2021
og 2022. Væri hann 2% myndi hann
skila átta þúsund á mánuði og 13 þús-
und á mánuði í 3% hagvexti.
Yngvi Harðarson, hagfræðingur og
framkvæmdastjóri Analytica, segir
mega búast við 0,5% til 1% samdrætti í
ár og öðrum eins samdrætti á næsta
ári. Sökum þess að landsframleiðslan
hafi verið að aukast fram á fyrsta fjórð-
ung í ár verði samdrátturinn ekki meiri
en þetta, þrátt fyrir fall WOW air.
Var ekki ráðgerður fyrsta árið
Stefán Ólafsson, prófessor í félags-
fræði og sérfræðingur hjá Eflingu,
segir ekki hafa verið gert ráð fyrir að
hagvaxtaraukinn yrði greiddur vorið
2020 vegna hagvaxtar á þessu ári. Það
ár sé gert ráð fyrir að hagvaxtaraukinn
geti í fyrsta sinn komið til greiðslu.
„Þegar við vorum að meta ávinning-
inn af samningnum gerðum við aldrei
ráð fyrir að það yrði neinn hagvaxtar-
auki á þessu ári heldur yrði hann
næstu þrjú árin á eftir, þ.á m. í lok
samningstímans, eða í raun eftir samn-
ingstímann,“ segir Stefán og vísar til
útgreiðslu hagvaxtarauka 2023, árið
eftir að samningurinn rennur út. Mið-
ar hann þá við að áfram verði samið um
hagvaxtarauka í næstu samningum.
Nú sé útlit fyrir að þessi kaupauki
greiðist í fyrsta lagi út til launþega
vorið 2021 vegna hagvaxtar 2020.
Ragnar Þór Ingólfsson, formaður
VR, segir hagvaxtaraukann hafa verið
álitinn viðauka, eða bónus, ofan á laun
ef vel gengi í efnahagslífinu. VR hafi
við kynningu á samningunum ekki
gert ráð fyrir hagvaxtarauka á næsta
ári vegna þessa árs. Reynslan sýni að
kröftugur hagvöxtur geti komið í kjöl-
far niðursveiflu. „Því gæti myndarleg-
ur hagvöxtur skilað enn meiri kaup-
mætti til launafólks vorið 2021.“
Hagvaxtaraukinn
er ólíklegur 2020
 Í samdrætti gæti kjarabót fallið niður
1.500 1.485 1.469 1.502
Landsframleiðsla 2018-2021
Á föstu verðlagi, ma.kr.
1.500
1.250
1.000
Spá Analytica
2018 2019 2020 2021
Heimild: Hagstofan
og Analytica