Morgunblaðið - 19.08.2019, Blaðsíða 4

Áhyggjum af eyðingu Oks lýst
í Morgunblaðinu árið 1960
„Og enn minnkar Okið,“ segir í
forsíðufrétt Morgunblaðsins frá
níunda október 1960. Þar er því
lýst hvernig jöklar landsins hafa
hraðminnkað.
Í fréttinni kemur fram að á
korti Þorvalds Thoroddsen sem
gert var um 1890 hafi Ok jökull
verið 35 ferkílómetrar að stærð.
Vert er að minnast á að kort Þor-
valds er talið ónákvæmt. Í frétt-
inni kemur einnig fram að árið
1910 hafi jökullinn minnkað niður
í 15 ferkílómetra, samkvæmt her-
foringjaráðskorti, og svo farið
niður í sjö ferkílómetra árið 1945.
Í lokaritgerð Maríu Jónu
Helgadóttur frá jarðvísindadeild
Háskóla Íslands um breytilega
stærð Oks í sambandi við sumar-
hitastig á Íslandi kemur fram að
jökullinn hafi verið 34 ferkíló-
metrar árið 1956, 29 árið 1975 og
26 árið 1978 en svo hafi hann
Ok Myndin sýndi á sínum tíma vel hvernig komið var fyrir jöklinum. „Jökull-
inn hefur eyðst svo mjög að gígurinn er orðinn auður nema í botninum“.
stækkað í 28 ferkílómetra árið
1985. Síðan þá hefur jökullinn
farið minnkandi og var hann ein-
ungis þrír ferkílómetrar árið
2013.
Af tölunum að dæma flökti
stærð Oks mjög á síðustu öld og
hann stækkaði um 27 ferkíló-
metra á milli 1945 og 1956.
Í ritgerð Maríu segir að greini-
leg tengsl séu á milli meðalhita
sumars og flatarmálsbreytinga
Oks, Okið minnkar hraðar eftir
því sem hitastig hækkar.
Morgunblaðið/RAX
Dauðís Fyrrverandi jökullinn Ok
myndaður 15. ágúst síðastliðinn.
„Ef það myndi kólna á ný og fara að
snjóa duglega er ekkert óhugsandi
að Ok snúi aftur en það myndi
kannski taka ein-
hverja áratugi,“
segir Þorsteinn
Þorsteinsson
jöklafræðingur.
Ólíklegt sé þó
að núlifandi íbú-
ar jarðarinnar
muni sjá það
gerast.
„Það stefnir
allt til aukinna
hlýinda.“
Þorsteinn telur að Ok hafi aldrei
áður horfið þó að hann hafi oft
komist nálægt því og verið úrskurð-
aður „hreyfingarlaus dauðís“ af
jarðfræðingi árið 2014.
„Á þeim tíma var Ok jökull orð-
inn svo lítill og búinn að brotna nið-
ur jafnvel í smærri einingar og al-
veg hættur að flæða undan eigin
fargi eins og jöklar gera. Þá var
tími til kominn að veita honum dán-
arvottorð,“ segir Þorsteinn.
Minni við landnám en nú
Aðspurður segir Þorsteinn að
engin dæmi séu um að jöklar hafi
horfið og snúið aftur hérlendis á
síðustu 200 árum.
„Hins vegar vitum við að jöklar
voru sennilega minni á landnáms-
öld en þeir eru núna. Síðan stækk-
uðu þeir þegar kólnaði eftir 1300.
Almennt voru þeir nokkuð stórir þá
og minnkuðu aftur eftir 1900.
Á tímabilinu 1965 til 1995 var
kaldara, þá gengu allmargir jöklar
fram á Íslandi en eftir 1995 er alveg
stöðug hörfun og rýrnun allra jökla
á landinu.“ ragnhildur@mbl.is
Ok hefur
aldrei áð-
ur horfið
 Ekki útilokað að
hann komi aftur
Þorsteinn
Þorsteinsson
4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. ÁGÚST 2019
Bir
tm
eð
fyr
irv
ar
au
m
pr
en
tvi
llu
r.
He
im
sfe
rð
ir
ás
kil
ja
sé
rr
étt
til
lei
ðr
étt
ing
aá
slí
ku
.A
th.
að
ve
rð
ge
tur
br
ey
st
án
fyr
irv
ar
a.
595 1000
Frá kr.
129.995
Madeira
Fallega blómaeyjan
15.apríl
8 nætur
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Á Oki eru spádómar vísindamanna
um afleiðingarnar af hlýnun jarðar að
ganga eftir. Haldi fram sem horfir
hverfa fleiri jöklar á næstu árum og
áratugum. Því lít ég svo á að þessi
stund hér í dag sé atburður sem er
táknrænn fyrir Ísland og raunar
heiminn allan,“ segir Katrín Jakobs-
dóttir forsætisráðherra.
Að stað jökulsins horfna
Í gær var efnt til fjölmennrar at-
hafnar á Langahrygg við Kaldadals-
veg í tilefni af því að komið var fyrir
minningarskildi við staðinn þar sem
jökullinn Ok var en hann er nú horf-
inn. Meðal annarra var fjöldi er-
lendra blaða- og fréttamanna á staðn-
um en uppsetning skjaldarins, sem
var að frumkvæði mannfræðinga við
háskóla í Texas í Bandaríkjunum,
hefur vakið athygli á heimsvísu. Eftir
athöfnina gengu flestir svo af Langa-
hrygg upp til fjalla og að staðnum þar
sem jökullinn horfni var.
Fimm ár eru nú síðan gefið var út
að Ok væri ekki lengur til sem slíkur,
það er fönn féll ekki lengur undan
eigin fargi. Ok var þegar best lét um
aldamótin 1900 um 15 km² að flatar-
máli, var 0,7 km² í árið 2012 og hefur
minnkað verulega síðan. Þessa þróun
setja vísindamenn í samhengi við
loftslagsbreytingar og benda á að
fleiri íslenskir jöklar hopi nú hratt.
Þróunin sé öll á einn veg. Um þetta
sagði forsætisráðherra, stödd á
Kaldadal í gær, að afleiðingar ham-
farahlýnunar, sem hún kallaði svo,
blöstu nú við um veröld víða. Heims-
byggðin yrði því að grípa til róttækra
aðgerða.
Angela Merkel, kanslari Þýska-
lands, kemur til Íslands í dag og fund-
ar Katrín Jakobsdóttir með henni á
Þingvöllum síðdegis. Þetta er upp-
taktur að árlegum sumarfundi nor-
rænu forsætisráðherranna sem
verður í Reykjavík á morgun. Lofts-
lagsmál verða ofarlega á baugi á
þessum vettvangi.
Kapphlaup við tímann
„Hlýnun andrúmsloftsins snýst
ekki bara um umhverfismál, heldur
snýr þetta einnig að til dæmis efna-
hags- og félagskerfum ríkja. Þá eru æ
fleiri að átta sig á því að þegar talað
er um neyðarástand í loftslagsmálum
er raunin sú í löndum þar sem yfir
ganga hitabylgjur, flóð og þurrkar,“
segir Katrín Jakobsdóttir og bætir
við:
„Fyrir fundi forsætisráðherranna
liggur tillaga um að setja loftslagsmál
í öndvegi í þeirri vinnu sem nú er
framundan á sameiginlegum vett-
vangi Norðurlandanna. Þar skiptir
mestu að horfast í augum við stöðuna
og grípa til aðgerða í samræmi við sí-
fellt nýjar aðstæður samanber að að-
gerðaáætlun okkar Íslendinga í þess-
um málum er í stöðugri endurskoðun.
Við erum í þessum efnum í stöðugu
kapphlaupi við tímann.“
Táknrænt fyrir allan heiminn
 Spádómar rætast á Oki, segir forsætisráðherra  Afleiðingar hamfarahlýnunar
blasa við  Loftslagsmál í deiglu á Reykjavíkurfundi Merkel og norrænna leiðtoga
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Jökull Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra hlustar á Mary Robinson, fv. forseta Írlands, sem flutti ávarp við Ok í gær. Milli þeirra er Gunnhildur Fríða
Hallgrímsdóttir, sem hefur verið framarlega í hópi ungs fólks sem krefst aðgerða í loftslagsmálum. Oddur Sigurðsson jöklafræðingur lengst til hægri.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Fjallaferð Hópur garpa gengur af stað frá Langahrygg að Oki í gær.