Úti - 15.12.1928, Blaðsíða 4

2
ÚTI
01 i 1 í f
unglinga f Reykjavík fyrir 50—60 árum.
Eftir Klemens Jónsson.
Jeg hefi að vísu áður ritað um ýmsa
leiki og athafnir drengja í uppvexti mínum
hjer í bænum,1) og get jeg vísað til þess,
en samt vildi jeg ekki skorast undan, að
gera dálítið nánari grein fyrir þessu í blað-
inu »Úti«.
Um íþróttalíf unglinga á þessu tímabili,
frá 1870—80, var tæplega að tala; það var
alls enginn áhugi vaknaður fyrir því þá, og
varð ekki fyr en löngu síðar, undir alda-
mótin, enda lítil skilyrði fyrir hendi sökum
fámennis bæjarbúa og fátæktar. Leikfimi
var kend í Latínuskólanum, en alls ekki i
barnaskólanum. Einasta íþróttin, sem þá var
dálítið iðkuð, var glíman, þessi gamla, þjóð-
lega íþrótt, og hún lifnaði einmitt talsvert
um jpetta leyti. Það var Þjóðhátíðin 1874
og sú vakning, er henni var samfara, sem
var þess valdandi. Stúdentar mynduðu fje-
lagsskap um og eftir 1870 og eitt af þeim
viðfangsefnum, sem fjelagsskapur þeirra
setti sjer, var að endurreisa og efla glím-
urnar. Glímuvöllur var búinn til á Melun-
unum, hjer um bil í norðvesturhorninu á
íþróttavellinum. Þar var oft glímt á sunnu-
dögum og einkurn sumardaginn fyrsta, því
að þar var þá um nokkurra ára skeið hald-
inn sumarfágnaður með glímum, söng, ræð-
um og dansi. En þjóðhátíðarvíman hvarf
fljótlega, og glímurnar með, svo að um
1880 voru þær horfnar, úti við að minsta
kosti, og í Latínuskólanum urðu þær að
víkja um líkt leyti fyrir dansinum.
Önnur forn og göfug íþrótt var líka end-
urnýjuð hjer rjett eftir 1870 og það var
sundlistin. Hjer í bæ hafði sundlist löngum
verið tíðkuð. í byrjun fyrri aldar voru hjer
ágætir sundmenn, svo sem þeir bræður
Finnbogasynir, Teitur járnsmiður og dýra-
læknir, og Kristófer bókbindari á Stórafjalli,
og einkum Hróbjartur Ólafsson í Traðar-
koti, alkunnur Reykvíkingur á sínum tíma.
Jeg veit með vissu, að Teitur synti úr Eng-
ey upp á Reykjavíkursand. Hann var Iítill
og samanrekinn og dó í hárri elli. — Rjett
eftir 1870 hófu sundkenslu í Laugunum
tveir prentarar í bænum, báðir góðir sund-
menn, og kendu þeir mörgum piltum sund,
en sú kensla stóð aðeins fáein ár. Ekki var
') Skírnir 87. árg., bls. 134.
sundlaugin sjerlega aðlaðandi þá; í raun-
inni ekki annað en forarpoliur, rjett fyrir
ofan sundlaugina sem nú er; torfgarður var
fyrir neðan hana, og mátti því hleypa úr
henni með því að kippa nokkrum hnaus-
um burtu, en vatnið í hana kom eftir lauga-
læknum ofan úr þvottalauginni.
En þótt líkamlegar íþróttir væru þá ekki
nema þessar tvær og þær iðkaðar af fá-
einum unglingum, piltum eingöngu, því að
stúlkur i^kuðu engar íþróttir þá, var þó
útilíf þeirra beggja talsvert mikið á vetrum,
mjer liggur við að segja eins mikið og nú,
eða enda meira, og þetta útilíf þeirra var
á tjörninni.
Mjer finst þessi ágæti leikvöllur Reyk-
víkinga á vetrum vera ávalt minna og
minna notaður af æskulýðnum hjer, og
langtum minna en vert er og ósamboðið
þeim áhuga, sem nú er orðinn almennur
fyrir íþróttalífi. Allir geta lært að hlaupa á
skautum, og það er orðin hrein list hjá
ýmsum þjóðum, þar sem skilyrði eru fyrir
höndum, og þau eru hjer á landi. Vjer höf-
um haft ýmsa góða skautamenn, en lista-
menn enga. í mínu ungdæmi var tjörnin
notuð allan daginn, ef hægt var, þ. e. ekki
fönn á henni, því að enginn hafði fram-
takssemi í sjer að láta moka hluta af henni.
Þó kom það fyrir, að einstakir menn ljetu
gera það á sinn kostnað, því að bæjar-
stjórnin taldi það alveg utan við sinn verka-
hring. Allir æðri og lægri, gamlir og ungir,
einkum þeir auðvitað, þyrptust út á tjörn,
þegar fór að rökkva; var þar oft gleði
mikil og háreysti, einkum hjá unga fólkinu.
Auk þess að renna sjer um tjörnina, voru
þar haldnir ýmsir leikir; þar var jafnvel
höfð hringekja um nokkurra vetra skeið,
og ýttu strákar á endana fyrir litla eða
enga borgun. Þá hafði bærinn um tífalt
færri íbúa en nú, en þó var oft fleira fólk
úti á tjörn, einkum í góðu veðri og tungls-
Ijósi, en nú; kann þetta að þykja ýkjur, en
eru það ekki. Mjer sárnar oft að sjá,
hve tjörnin er fáskipuð, þótt skautafæri sje
gott, því að hollari og skemtilegri list en
skautahlaup þekki jeg ekki fyrir mitt leyti.
Þá þektist ekki fótbolti, tennis eða ýms-
ar aðrar þær listir, er æskulýðurinn iðkar
nú, en þá var boltaleikur almennur; var
aðallega iðkaður á vorin og haustin, og að-
allega á svokclluðu Nýjatúni, þar sem nú
er kallað á Sólvöllum. Þegar jeg man fyrst
eftir mjer, var langbolti tíðkaður, en smám
saman ruddi sá leikur »að gefa upp« sjer