Úti - 15.12.1928, Síða 5

ÚTI
3
til rúms og mun hann nú vera algengast-
ur. Aðallega voru það drengir, sem voru i
boltaleik, en stúlkur mjög sjaldan; þær
höfðu yfirleitt litla hreyfingu, nema þá á
barnaböllum, en þau voru venjulega aðeins
einu sinni á vetri, en fermdar stúlkur gátu
oftar notið dansins, en þó voru dansleikir
fáir þá á vetri, og síst á hverju laugardags-
kvöldi eins og nú tíðkast.
Ýmsir leikir tíðkuðust þá, er voru til
hressingar fyrir æskulýðinn; helstur þeirra
var feluleikur, sem enn tíðkast, og var jafnt
fyrir drengi og stúlkur. Hann byrjaði svo,
að allir röðuðu sjer og einn taldi með sjer-
stakri þulu, þannig að sá, sem síðasta orðið
í þulunni lenti á, var »frí«, og hjelt þetta
áfram þangað til einn var eftir, sem svo
grúfði sig, og átti að leita hinna. Þessi leik-
ur hefir flutst hingað frá Danmörku; á það
benda þulur þær, sem talið var eftir, Það
voru margar slíkar þulur til, sem jeg er nú
búinn að gleyma að mestu. Siundum var
talið á vestishnöppum, og ákveðin viss tala,
til að vera frí, en þá gátu þeir sniðugustu
reiknað út töluna, og hagað röðinni eftir því,
svo að sú aðferð varð aldrei vel þokkuð.
Jeg hefi í áður minstri ritgerð getið ýmsra
þá tíðkanlegra leikja, sem sumpart eru enn
til, en sumpart alveg liðnir undir lok; tel
jeg það illa farið; geta þeir, sem vilja, kynt
sjer þá með því að lesa ritgerðina, og mætti
þá svo fara, að einhverjir þeirra yrðu teknir
upp aftur.
Á þeim árum voru engin Bíó, og Iítið
um skemtanir inni; æskulýðurinn þá gat
því ekki tekið næma sjúkdóma eða orðið
fyrir óhollustu á almennum samkomum inni
i húsum. En þótt lífið væri fábreytilegt, þá
var það að miklu leyti úti undir beru lofti
við vinnu og leiki, enda var almenningur
fult eins hraustur og nú gerist, og voru
húsakynnin þá ólíkt ljelegri en nú, og allur
þrifnaður og aðbúnaður svo bágborinn, að
varla er unt að lýsa því, eins og var; því
mundi blátt áfram ekki verða trúað.
Þrátt fyrir þetta, og þótt eldra fólkinu
þyki venjulega lífið hafa verið betra og
fegurra í ungdæmi sínu, get jeg fyrir mitt
leyti ekki annað sagt, en að jeg óska oft
eftir, að vera aftur orðinn tvíelleftur. Og
jeg öfunda æskulýðinn, að geta nú tamið
sjer svo inargar íþróttir og kostur er á, og
vil jeg því enda jiessar fáu línur með þeirri
hugheilu ósk, að æskulýðurinn, stúlkur og
piltar, haldi áfram líkamsiðkunum og úti-
lífi, og hvetja börnin, jafnskjótt sem þau
þroskast, til þess að feta i fótsporin og
halda »sport«lífinu við um ókomna ára-
tugi.
HiLií
Heiöin jói.
f heiðnum og i helgum sið,
á horfnri og nýrri öld,
ýtar hafa haldið
heilagt jólakvöld.
Jólahátíðin er miklu eldri en kristin trú
á Norðurlöndum. Frá aldaöðli hafa menn
haldið hátíðir á ákveðnum tímum. Ein þess-
ara hátíða var um miðsvetrarskeið, og var
hún á Norðurlöndum og Englandi kölluð
jól. Uppruni orðsins er óvís, en það er
skylt ýlir, sem er fornt nafn á jólamánuð-
inum. Sumir setja orðið í samband við orð,
sem merkja gleði, kátínu og þessháttar, því
að jólin sjeu gleðitími og fagnaðar, bæði
fyrir menn og ýmsar duldar vættir, sem þá
leika venju fremur lausum hala. Þá flytur
huldufólkið búferlum og reiðir á Stóra-Brún,
jólasveinar eru á ferli og snuðra eftir föng-
um. Þessi trú á dularvætti er ævagömul,
bæði hjer og annarstaðar. Sýnir það sag-
an um Hálfdan svarta, þegar »höfðingi
einn« stal frá honum öllum jólakostinum,
bæði vist og mungáti. Skilst mönnum, að
höfðingi sá muni hafa verið Óðinn sjálfur,
enda var hann einnig kallaður Jólnir.
Aftur telja aðrir, að jólin sjeu upphaflega
Ijóshátíð, þá sje sólinni fagnað, þegar dag-
inn taki aftur að lengja.
Af því myrkrið undan snýr,
ofar færist sól,
því eru heilög haldin
hverri skepnu jól.
Grískur sagnaritari á 6. öld e. Kr. segir
svo frá, að á eynni Thule í norðurveg sjái
ekki sól í 40 daga. Þegar liðnir eru 35
dagar af þessum 40, eru sendir menn upp
á hæstu fjöll til þess að huga að sólinni.
Þegar þeir koma aftur með þá fregn, að
þeir hafi sjeð sólina, hefja allir mikla há-
tíð og veisíu til þess að fagna henni. Hafa
menn viljað telja þetta vera lýsingu á jóla-
hátíð Norðurlandabúa. Þessu til styrkingar,
að jólin sjeu sólarhátíð, hafa menn viljað
telja orðið jól skylt hjól; á hjólið þá að
merkja sólina, enda má sjá þess merki, að