Skessuhorn - 23.11.2011, Blaðsíða 94

94 MIÐVIKUDAGUR 23. NÓVEMBER
Gunn ar Garð ars son veit inga mað ur
og kokk ur á Narf eyr ar stofu í Stykk­
is hólmi fær ir les end um Skessu­
horns þess ar til ög ur að há tíð ar mat.
For rétt ur:
Anis soð in blá skél úr Stykk is hólmi.
Að al rétt ur:
Reykt and ar bringa með púrtvíns­
mar ineruð um fíkj um, heima lög uðu
rauð káli, pommes Anna og gróf
sinn epssósa.
Kaffi og konfekt:
Kanil truffla og góð ur ex presso.
Soð fyr ir blá skel ina:
5 stk. pr. mann af blá skel
Rjómi, 50 ml
Hvítvín, dass
Stjörnu anis, 2 stk.
salt og pip ar, eft ir smekk
Suð an lát in koma upp, lok sett á og
lát ið standa þang að til skel in hef ur
opn að sig, passa að ofelda ekki.
Anda bringa:
Fyrst er and ar bring an brún uð á
pönnu, krydd uð m. salt og pip ar.
Að því loknu sett í eld fast mót með
púrtvín eða ma sala og bak að á 150
gráð um í ca 25­30 mín.
Rauð kál:
Rauð kál
Bals amico
Vatn
Púð ur syk ur
Rauð vín
Sítróna
Kanil truffla:
4 stk kanil stang ir
500 gr rjómi
600 gr 60% dökkt súkkulaði
100 gr smjör.
Kakó duft
Kanil stang ir soðn ar í rjóma.
Súkkulað ið fín saxað og smjör ið
skor ið fínt. Kanill inn sigtað ur frá
rjóm an um og hellt yfir súkkulaði
og smjör ið. Kælt, síð an for mað ar
litl ar kúl ur og velt í kakó duft inu.
Himneskt með kaff inu eða kampa­
vín inu sem mað ur dreyp ir á yfir
jóla kort un um.
Út gerð ar saga Borg firð inga er
rak in í bók inni: „Víst þeir sóttu
sjó inn“ sem skráð er af Ara Sig­
valda syni. Á bók ar kápu seg ir
m.a:
Borg firð ing ar und ir fimm tugu
kann ast fæst ir við sjó sókn frá
Borg ar nesi. Menn gant ast stund­
um með að Borg firð ing ar fari
aldrei lengra til sjós en svo að
þeir geti ör ugg lega vað ið heim
aft ur. Á stæða þess að byggð er í
Borg ar nesi er hins veg ar fyrst og
fremst sú að fært reynd ist að sigla
inn skerjótt an og send inn fjörð­
inn. Hefði það ekki tek ist hefðu
Al þingi og kon ung ur aldrei sam­
þykkt að lög gilt ur versl un ar stað­
ur yrði á Brák ar polli.
Fyrst komu vöru skip í Borg ar­
nes á sumr in, því næst hófst var an­
leg versl un og síð ar fólks­ og vöru­
flutn ing ar um Faxa flóa. Borg ar­
nes höfn gegndi lyk il hlut verki þeg­
ar sam göng ur á landi voru slæm ar
og tengdi sam an Norð ur­ og Suð­
ur land allt fram að miðri síð ustu
öld. Borg firð ing ar höfðu lengst af
frum kvæði í flóa sigl ing um og fræg­
ustu skip in voru gerð út frá Borg­
ar nesi: Suð ur land ið, Lax foss, Eld­
borg og Akra borg in fyrsta. Þessi
skip, og fleiri, sigldu frá Borg ar­
nesi til Reykja vík ur með við komu
á Akra nesi nán ast ó slit ið frá 1891­
1966.
Upp úr krepp unni miklu á þriðja
ára tug síð ustu ald ar kom hug ur í
menn að bæta at vinnu á stand ið og
stofna til út gerð ar. Marg ir töldu út­
gerð frá Borg ar nesi von lausa vegna
erf iðr ar inn sigl ing ar og sjáv ar falla.
Borg firð ing ar gáfust þó ekki upp
og þeg ar best lét áttu þeir þrjú stór
fiski skip. Út gerð in gekk oft erf ið­
lega en stund um skil aði hún veru­
leg um fjár mun um í byggð ar lag­
ið, sér stak lega fyr ir og eft ir seinni
heim styrj öld ina. Eld borg frá Borg­
ar nesi náði á þeim tíma að verða
afla hæsta síld veiði skip ið tvö ár í
röð. Hér á eft ir er brot úr bók inni
þar sem fjall að er um Eld borg ina,
sem án efa er þekktasta skip Borg­
nes inga.
Eld borg in kem ur
Þor kell Teits son fékk snemma
hug á línu bát sem Norð menn höfðu
byggt tveim ur árum fyrr og ætl að
sem móð ur skip smá báta á veið um
við Græn land. Skip ið kost aði 300
þús und krón ur í smíð um, en Norð­
menn misstu á þess um tíma fót­
festu á Græn landi og þá breytt ist
að stað an. Fé lag ið sem hafði byggt
það varð gjald þrota og að lok um
tókst Þor keli fyr ir hönd sam vinnu­
fé lags ins Gríms að fá skip ið fyr ir
110 þús und krón ur.
Skip ið hét Eld borg og síst þótti
Mýra mönn un um á stæða að breyta
því nafni sem hafði svo góða teng­
ingu heim í hér að. Skip ið átti eft­
ir að reyn ast mik ill happa feng ur og
ekki síð ur fyrsti skip stjór inn, Ó laf­
ur Magn ús son. Ó laf ur var send ur til
Nor egs til að sækja skip ið sum ar ið
1934. Hann hafði áður ver ið stýri­
mað ur á tog ar an um Skalla grími og
fiski skip stjóri hjá ensku út gerð ar fé­
lagi í Hafn ar firði. Reynd ist Ó laf­
ur Borg nes ing um á kaf lega vel og
hóf að sigla inn Borg ar fjörð í nátt­
myrkri nán ast hvern ig sem viðr aði
þótt ekki kæmi viti á Mið fjarð ar­
sker fyrr en fimm árum síð ar. Eld­
borg in kom í lok á gúst mán að ar og
greindi Nýja dag blað ið frá því að
,,hið nýja sam vinnu skip Borg nes­
inga renndi sér inn á höfn kaup­
túns ins og með komu þess hefst
nýr kafli í sögu Borg ar ness og ef til
vill í út gerð lands ins.“ Marg ir urðu
til að dást að skip inu og var mik ill
mann fögn uð ur er Eld borg renndi í
fyrsta sinni í Borg ar nes höfn, enda
þótti Eld borg in eitt vand að asta
skip sem not að hafði ver ið til fisk­
veiða við Ís land fyrstu árin eft ir að
hún kom. Það var sterk byggð ara
en flest skip af því að það var byggt
til að þola ís þrýst ing inn við Græn­
land. Her bergi yf ir manna og há seta
þóttu betri en þekkst hafði og all ar
vél ar og út bún að ur traust ar. Nýja
dag blað ið vildi eigna þeim Bjarna
Ás geirs syni og Þor keli Teits syni
mest an heið ur inn og taldi að fáir
þing menn hefðu kom ið fram meiri
fram kvæmd um fyr ir hér að sitt en
Bjarni Ás geirs son. Blað ið klykkti
út með þessu: ,,Morg un blað ið lýsti
eitt sinn lífi Borg nes inga þannig að
þar væri eng in at vinna held ur lifði
fólk ið hvað á öðru. Þessi lýs ing er
mjög fræg, en sann leiks gildi henn­
ar hef ur ver ið dreg ið í efa. En svo
mik ið er víst að hin fram sýna við­
leitni Borg nes inga í þessu út gerð­
ar máli bend ir ekki til að kaup túns­
bú ar hafi í hyggju að lifa fram veg is
eft ir hinni um töl uðu en hættu legu
lífs reglu Morg un blaðs ins.“
Tók öðr um
skip um fram
Eld borg var smíð uð hjá Moss
Værft í Moss í Nor egi 1932. Hún
var stál skip, 280 brúttó lest ir með
400 hest afla Bolind er vél. Að mati
Helga Jónas ar Ó lafs son ar, sem var
há seti á Eld borg, tók hún öðr um
skip um langt fram í hönn un. Hann
nefn ir tvö dæmi: Eld borg tók hund­
rað þús und lítra eða 85 tonn af olíu
og 67 tonn af ferskvatni. Hún hafði
þrjú vatns þétt skil rúm og var afar
sterk byggð. Eld borg in var þannig
hið á lit leg asta skip og stóð upp
úr Borg ar nes skip un um að mati
Gunn ars Ó lafs son ar, fyrr ver andi
skip stjóra skips ins, og son ar fyrsta
skip stjóra þess, Ó lafs Magn ús son ar.
Hún hafi ver ið af burða gott sjó skip,
bygg ing ar lag gott og skip ið allt vel
hann að. Það hafi þó háð Eld borg­
inni hversu vél ar aflið var lít ið. Þrátt
fyr ir það varð Eld borg in mjög afla­
sæl og stund um lang hæst allra síld­
veiði skipa. Eitt sum ar ið, 1943, afl­
aði hún yfir þrjá tíu þús und mál síld­
ar, og aldrei hef ur skip fært að landi
slíkt síld ar magn á einu sumri með
þeim veiði bún aði og við þau mót­
töku skil yrði í landi er þá voru.
,,Hún reynd ist af bragðsvel á síld­
veið um. Þar spil aði inn í að hún var
burð ar mik il, tók 2000 til 2200 mál
á með an flest skip in tóku um 1000
mál. Eld borg in var því sem tog ari
að þessu leyti. Þeg ar hún kom árið
1934 var hún stærsta síld veiði skip­
ið. Ég man að sum ar ið 1937 fékk
ég 2000 krón ur fyr ir síld ar ver tíð­
ina. Það þóttu mikl ir pen ing ar. Ég
var í skóla um vet ur inn og pen ing­
arn ir dugðu all an vet ur inn og miklu
leng ur. Mér fannst ég rík ur.“
Skipt ust á skin
og skúr ir á síld inni
Ekki voru öll síld ar ár in góð og
stund um fengu menn ekk ert um­
fram kaup trygg ing una. Allra bestu
síld ar ár Eld borg ar inn ar voru sumr­
in 1942 til 1944. Ragn ar Ol geirs­
son frá Borg ar nesi var há seti á Eld­
borg inni 1942 og 1944 en fékk ekki
pláss 1943, því eft ir spurn in var svo
mik il. All ir ætl uðu að græða, enda
fóru mikl ar sög ur af því í Borg ar­
nesi að Eld borg ar strák arn ir væru
orðn ir for rík ir menn. Ragn ar tel ur
að hann hafi feng ið um það bil tíu
þús und krón ur fyr ir sum ar vinn una
bæði árin. Það voru mikl ir pen ing­
ar á þess um tíma.
,, Þetta voru tvenn eða þrenn árs­
laun verka manns sem sext án ára
ung ling ur inn var að fá fyr ir tveggja
til þriggja mán aða sum ar vinnu.
Þetta var hreint ó trú legt. Seinna
haust ið keypti ég mér bíl, sjö manna
Bu ick og einnig keypti ég með for­
eldr um mín um hús í Borg ar nesi,
Borg ar braut 28. Ég þurfti auð vit að
að taka smá lán, en ég hefði hvorki
get að eign ast bíl né hús án síld ar­
pen ing anna.“
Há tíð ar mat ur frá Narf eyr ar stofu
Gunn ar Garð ars son veit inga mað ur og kokk ur á Narf eyr ar stofu að störf um í eld­
hús inu.
Flóa ferð ir og fisk veið ar
Eld borg in sem fiski skip við bryggju í Borg ar nesi.
Eld borg á síld veið um með nóta báta í
dav íð um.
Flóa skip ið Eld borg fer út úr Reykja vík ur höfn þétt hlað in Ak ur nes ing um á leið
heim af knatt spyrnu leik.
Lík an af fiski skip inu Eld borg.