Skessuhorn


Skessuhorn - 23.11.2011, Blaðsíða 92

Skessuhorn - 23.11.2011, Blaðsíða 92
92 MIÐVIKUDAGUR 23. NÓVEMBER Það að baka eða steikja laufa­ brauð fyr ir jól in er nú út breidd­ ur sið ur hér á landi. Lengi vel var laufa brauð ið fyrst og fremst tengt Norð ur landi en virð ist nú vera orð ið hluti af jóla hald inu um land allt. Víða koma heilu fjöl skyld urn­ ar sam an til að fletja út laufa brauðs­ deig ið, skera það og steikja. Aðr­ ir láta sér nægja að kaupa til bún­ ar lauf ar brauð skök ur frá bak ar í um lands ins. Á vef Þjóminja safns Ís lands seg ir að í hug um margra sé laufa brauð ið eitt af sér ein kenn um ís lensks jóla­ halds. Elsta heim ild in um laufa­ brauð á Ís landi sé frá fyrri hluta átj­ ándu ald ar en þar er laufa brauð inu lýst sem sæl gæti Ís lend inga. Talið er að laufa brauð ið hafi í upp hafi að al lega ver ið á borð um þeirra sem meira máttu sín en hafi ekki kom ið á há tíð ar borð al menn ings fyrr en á nítj ándu öld. Þá seg ir þar að erfitt hafi ver ið að fá hrá efni í brauð ið á tím um ein ok un ar versl un ar og því hafi brauð og ann að korn meti að­ eins ver ið á borð um al menn ings til há tíða brigða. Brugð ið hafi ver­ ið á það ráð að baka ör þunnt brauð fyr ir jól in svo all ir gætu feng ið að smakka, eins og seg ir í kvæð inu: „Það á að gefa börn um brauð að bíta í á jól un um, kerta ljós og klæð in rauð svo kom ist þau úr bólun um.“ Talið er að þarna sé átt við laufa­ brauð ið en til að auka við há tíð leik­ ann hafi svo ver ið skor in mynst ur og mynd ir í laufa brauð ið. Laufa brauðs bakst ur á Akra nesi 1965 Sem fyrr seg ir breidd ist laufa­ brauðs sið ur inn út um allt land þótt lengi fram an af hafi hann ein­ göngu ver ið þekkt ur hjá þeim sem ætt ir áttu að norð an. Helgi Dan í­ els son fyrr um knatt spyrnu mað­ ur og lög reglu mað ur er í móð ur­ ætt frá Gríms ey. Hann skrif aði um laufa brauð ið í jóla blað Skag ans sem kom út á Akra nesi á Þor láks messu árið 1965. Þar seg ir Helgi frá því að kon ur úr Svanna sveit Skáta fé­ lags Akra ness hafi kom ið sam an í Skáta hús inu, fyrr í des em ber, til að baka laufa brauð und ir stjórn Ó línu Jóns dótt ur kenn ara, sem sé Þing­ ey ing ur. Helgi hef ur eft ir Ó línu að henni finn ist eng in jól ef hún baki ekki laufa brauð en í Skáta hús inu sá svo Fríða Þor valds um steik ing una og seg ist Helgi ekki vita hvort orð­ ið eigi að nota. Þá kem ur fram í grein Helga að laufa brauðs gerð hafi einnig ver ið stund uð á Sjúkra hús inu á Akra nesi en ráðs kon an þar, sem sé að norð­ an, hafi séð um bakst ur inn með þátt töku „heim il is manna,“ á sjúkra­ hús inu, eins og það er orð að. Í grein Helga Dan í Skag an um fer hann líka í heim sókn á Jað ars braut 21 þar sem syst ur hans tvær; þær Bára heit in og Haf dís Dan í els dæt­ ur á samt Dröfn dótt ur Báru, voru að baka laufa brauð und ir styrkri stjórn móð ur syst ur þeirra, Sig rún­ ar Helga dótt ur frá Gríms ey. Sig rún seg ir að frá því hún muni eft ir sér hafi ver ið bak að laufa brauð á hverj­ um bæ í Gríms ey og á þeirra heim­ ili hafi þetta ver ið 100­150 kök ur en á sum um bæj um hafi kök urn ar ver ið mun fleiri. Þær frænk ur séu hins veg ar að þessu í gamni sínu og baki um 50 kök ur. Í sam tali við Helga og Haf dísi syst ur hans fyr ir stuttu, sögðu þau að Sig rún hafi vand að vel til verka og all ar kök ur hjá henni hafi ver­ ið vel mót að ar og jafn stór ar. Haf­ dís seg ist hafa hald ið þess um laufa­ brauðs s ið alla tíð og síð ustu árin hafi hún og Hlíf syst ir henn ar kom­ ið sam an í laufa brauðs bakst ur inn. hb/heim ild: Þjóð minja safn ið og Skag inn 23. des em ber 1965. Ljós- mynd ir Helgi Dan. Norð mað ur inn Mart in Mark voll kom til Stykk is hólms til að kenna á blást urs hljóð færi og stjórna Lúðra­ sveit Stykk is hólms árið 2003, þá ný út skrif að ur úr tón list ar kenn­ ara skóla í Trom sö í Norð ur­Nor­ egi. „ Þetta er í grunn inn rót gró­ in lúðra sveit, stofn uð árið 1944. Tón list ar skól inn var svo stofn að ur 1964 og er lúðra sveit in nú hluti af skól an um,“ seg ir Mart in á góðri ís­ lensku. Skrapp til Suð ur­Afr íku Mart in stopp aði að eins í eitt ár í Stykk is hólmi í fyrstu. Þá gerði hann víð reist og fór til Suð ur­ Afr íku og vann með lúðra sveit­ um þar. „ Þetta var svona þró un ar­ verk efni þar sem fá tæk um börn um gefst kost ur á að vera í lúðra sveit. Við vor um þarna að þjálfa tón list­ ar kenn ara fyr ir þess ar lúðra sveit­ ir.“ Mart in var einn vet ur í Suð ur­ Afr íku en kom svo aft ur til Stykk is­ hólms. „Ég var bara laus ráð inn hér fyrst svo ég greip þetta tæki færi að fara til Suð ur­Afr íku. Síð an losn aði hér staða og ég var fast ráð inn um haust ið 2005.“ Flest ir í Lúðra sveit Stykk is hólms eru krakk ar úr tón list ar skól an­ um en Mart in seg ir alla vel komna í sveit ina. „Ætli elsti „krakk inn“ sé ekki 64 ára en það hafa alltaf ver­ ið for eldr ar og ömm ur og afar með krökk un um. Við skipt um þessu í tvær sveit ir. Í eldri sveit inni eru nú 23 fé lag ar og þrett án í þeirri yngri. Skipt ing in í sveit ir fer þó ekki al­ veg eft ir aldri þótt við mið um við fimmta bekk fyr ir eldri sveit­ ina. Þetta fer svo lít ið eft ir því líka hve langt fólk er kom ið í tón list ar­ nám inu. Þeir sem byrja mjög ung­ ir geta því kom ist fyrr í eldri sveit­ ina. Yngri sveit in, sem við köll um stund um „ Litlu Lúðró,“ er skip uð nem end um sem hafa ver ið svona 1­3 ár í námi. Þeg ar þeir hafa náð nógu góð um tök um á hljóð fær inu fær ast þeir svo upp í eldri hóp inn.“ Fjöl breytt hljóð færa skip an Mart in seg ir boð ið upp á kennslu á flest blást urs hljóð færi í Tón list ar­ skóla Stykk is hólms. „Í lúðra sveit­ inni erum við með öll þessi al gengu lúðra sveita hljóð færi en auk þess erum við alltaf með pí anó, raf bassa og gít ar líka. Svo erum við með öfl­ uga trommu sveit. Ég vil hafa þessi hljóm sveita hljóð færi með til að geta spil að fjöl breytt ari tón list og fá lit rík ara „sánd“ í klass ísku lögin. Við spil um popp og jass líka, reyn­ um að hafa þetta fjöl breytt.“ Lúðra sveit Stykk is hólms spil­ ar reglu lega. „Við erum alltaf með vor­ og haust tón leika og þá daga sem þeir eru haldn ir fer litla lúðra­ sveit in alltaf í leik skól ann fyr ir há­ deg ið og spil ar þar fyr ir börn in. Oft ast eru tón leik arn ir haldn ir í kirkj unni en núna voru tón leik arn ir á hót el inu vegna þess að ver ið er að setja nýtt org el í kirkj una. Dag inn eft ir eru svo tón leik arn ir alltaf end­ ur tekn ir sem skólatón leik ar fyr ir grunn skóla nem end ur. Tvisvar á ári erum við í æf inga búð um. Við spil­ um á há tíð is dög um eins og á þjóð­ há tíð ar dag inn og sjó manna dag inn. Sveit in spil ar svo yf ir leitt við skóla­ slit í maí, við spil um á Dönsk um dög um og eins við ýmis kon ar til­ efni, það kem ur alltaf eitt hvað til­ efni til að spila.“ Mik ið spil að á að vent unni „Á að vent unni spil um við á jólatón leik um og eins þeg ar ljós in eru kveikt á bæj ar jóla trénu og yf ir­ leitt nóg um að vera.“ Mart in seg ir mik inn tón list ar á­ huga í Stykk is hólmi og að sókn sé góð að tón list ar skól an um. „Mér finnst mik ill og góð ur á hugi hjá bæj ar bú um fyr ir bæði skól an um og Lúðra sveit inni. Hér í Stykk is­ hólmi er gott að vera og hér á ég heima,“ seg ir hinn 34 ára gamli Mart in Mark voll, sem hef ur náð mjög góð um tök um á ís lensk unni, þótt ekki hafi hann ver ið mjög lengi hér á landi. hb Laufa brauð á jól um hef ur breiðst út um land allt Bára, Sig rún og Haf dís virða fyr ir sér laufa brauð skök urn ar. Bára og Dröfn dótt ir henn ar skera í laufa brauð ið. Haf dís sýn ir stolt eina laufa brauð skök una. Mart in Mark voll, tón list ar kenn ari og stjórn andi Lúðra sveit ar Stykk is hólms. Hér er gott að vera og hér á ég heima -seg ir Mart in Mark voll tón list ar kenn ari og stjórn andi Lúðra sveit ar Stykk is hólms
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112

x

Skessuhorn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Skessuhorn
https://timarit.is/publication/1096

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.