Skessuhorn - 07.01.2015, Blaðsíða 14

14 MIÐVIKUDAGUR 7. JANÚAR 2015
Bjarnalaug í 70 ár og sögur af Júlla
Fyrir 70 árum var Bjarnalaug tek-
in í notkun og var hún afhent bæn-
um, skuldlaus, að gjöf frá bæjarbú-
um, en athöfnin fór fram á Sjó-
mannadaginn 4. júní 1944. Þrír
fulltíða sjómenn syntu fyrstir í full-
um sjóklæðum, þeir Guðjón Árna-
son í Ráðagerði, Guðmundur P.
Bjarnason á Sýruparti og Þorvald-
ur Ellert Ásmundsson á Kletti, en
þessir þrír hófu sjómannsferil sinn
hjá hinum kunna skipstjóra Bjarna
Ólafssyni, sem laugin var skírð eft-
ir. Bjarnalaug hafði frá fyrstu tíð
á að skipa mjög hæfum sundþjálf-
urum og kennurum. Ég nefni t.d.
Magnús Kristjánsson, Helga Júlí-
usson, Hall Gunnlaugsson, Helga
Hannesson og Ævar Sigurðsson,
og varð því árangurinn eftir því,
landsfrægir sundmenn í fremstu
röð í áratugi.
Úr Bjarnalaug á Everest
Bjarnalaug er sannkölluð krafta-
verkalaug. Fyrir utan að þar var
börnum og unglingum kennd
fyrstu sundtökin, þá var uppeldis-
þátturinn ekki síðri; kennsla í aga
og stundvísi, efling á vináttu og
góðum siðum. Ég minnist þess að
upp úr 1970 var sonur okkar, Ing-
ólfur, stundum erfiður viðfangs
en í dag er það kallað að vera of-
virkur. Að öðru leyti var hann
skemmtilegur og átti gott með að
læra, ef hann nennti og vildi. En
„oft verður góður hestur úr göld-
um fola.“ Einn daginn fór ég með
hann í Bjarnalaug - og til að gera
langa sögu stutta - þarna urðu mik-
il umskipti. Öll orkan braust nú út
í sundinu og ekki var það verra að
síðar tóku Helgi og Ævar við hon-
um og gerðu úr honum afreks-
mann í sundi, sem varð undan-
fari þess að hann varð þátttakandi
í mörgum fleiri íþróttagreinum og
afrekum, sem m.a. leiddu hann upp
á Mt. Everest árið 2013, elstan Ís-
lendinga 50 ára.
Margir landsfrægir afreksmenn í
sundi hafa komið frá Akranesi og
getið sér gott orð. Ekki er hægt að
nefna þá alla, en fyrstir koma upp
í hugann þeir Sigurður Sigurðsson
á Völlum, Jón Helgason, nafnarn-
ir Helgi Hannesson og Helgi Har-
aldsson, Guðjón Guðmundsson,
Finnur Garðarsson, Ragnheiður
Runólfsdóttir, Ingi Þór Jónsson og
Ingólfur Gissurarson. Fleiri fylgdu
á eftir sem gerðu garðinn frægan
og of langt mál upp að telja.
Sundmeistarinn Júlli
Fyrir 25 árum (árið 1989), var hald-
ið uppá 80 ára afmæli frænda míns
Júlíusar heitins Þórðarsonar, fyrst í
Bjarnalaug, snemma um morgun-
inn, en síðar um daginn í félags-
heimili Kiwanismanna, sem þá var
á efstu hæðinni í gömlu Þórðar-
búðinni á Vesturgötu 48. Margir
vinir og sundfélagar Júlla voru þá
samankomnir í lauginni og tók ég
upp atburðinn á vídeó með aðstoð
Þórðar sonar míns. Margar ræð-
ur voru fluttar og drápur kveðn-
ar, sem of langt mál væri hér upp
að telja. Júlli var á þessum árum
einn fárra sem stundaði sund dag-
lega í Bjarnalaug og var hann jafn-
an fyrstur ofan í og synti knálega
nokkur hundruð metra, fór síðan í
heita pottinn, ræddi málefni dags-
ins við félagana og gerði að lok-
um sínar hefðbundnu Müllers-æf-
ingar.
Eftir að fjölgaði í sundinu í
Bjarnalaug voru vegna plássleysis
í lauginni oft árekstrar milli sund-
manna. Það varð til þess að Júlli sá
að við svo búið mátti ekki standa
(eða synda) og kynnti hann þarna í
afmælinu nýja sundaðferð, til þess
gerða að allir gætu synt án árekstra.
Aðferðin var í því fólgin að sund-
félagarnir syntu baksund, hver á eft-
ir öðrum, í halarófu, í stóra hringi
meðfram sundlaugarbörmunum.
Í stað þess að bera handleggi fyr-
ir sig á hefðbundinn hátt, þá settu
þeir handleggina niður með síðun-
um og létu því lítið fara fyrir sér.
Snéru síðan hönd og lófum með
miklum hraða, eins og hér væri um
hliðarskrúfur á skipi að ræða en
slíkar skrúfur höfðu þá nýlega ver-
ið teknar í notkun með góðum ár-
angri. Synti nú öll hersingin sam-
an eftir að ræðuhöldum var lokið.
Fyrstur fór foringinn Júlli og gaf
tóninn og á eftir fylgdum við hver
á eftir öðrum: Skúli Þórðar, Helgi
Júl, Þórarinn Ólafs, Bragi Þórð-
ar og svo koll af kolli. Eftir sundið
voru menn sammála um að beina
því til Ólympíunefndarinnar að
hliðarskrúfusundi Júlla yrði bætt
við aðrar sundaðferðir á næstu Ól-
ympíuleikum. Margar góðar sögur
eru af Júlla í Lauginni.
Tarzan á tröppunum
Fyrir meira en 40 árum, eða rétt
fyrir 1970, sóttu þeir stíft Bjarna-
laug; Júlli og Jónas Thoroddsen
bæjarfógeti. Höfðu þeir fengið lyk-
il að útidyrunum, þar sem vinnu-
tími starfsmanna hófst ekki fyrr
en kl. 8, en Júlli var lengi í stjórn
Bjarnalaugar, eins og kunnugt er.
Þeir félagar voru komnir ofan í
um sjö leytið og byrjaðir að synda,
þegar Júlli skaust uppúr, taldi sig
hafa gleymt að læsa reiðhjólinu
sínu sem hann kom á í laugina.
Þetta var um hávetur, snjókoma og
kalt í veðri. En Júlli var hraustur
hljóp út á sundskýlunni einni fata.
En því miður, hurðin skelltist í lás
á eftir honum. Júlli reyndi allt hvað
hann gat til að komast inn, bank-
aði og æpti hátt, en hann sá Jónas
bæjarfógeta í gegnum glugga sund-
móttökunnar þar sem hann synti í
hægðum sínum hverja ferðina eftir
aðra, með augun hálflukt og velt-
andi fyrir sér væntanlegum dóms-
málum dagsins. Ef Júlli hefði ekki
verið eins hraustur og hann var
alltaf, þá er ekki að vita hvað hefði
skeð. Bára umsjónarkona laugar-
innar kom ekki fyrr en eftir u.þ.b.
45 mínútur og rak þá upp stór augu
þegar hún sá Tarzan sjálfan á tröpp-
um Bjarnalaugar, byrjaðan á æfing-
um í snjónum þar á tröppunum til
að halda á sér hita.
Heiti potturinn
Það var oft glatt á hjalla í heita
pottinum í Bjarnalaug sem settur
hafði verið upp á þessum árum. Var
Júlli þar oft með sínar sögur, sem
oftar en ekki voru í anda Münch-
hausens baróns. Helgi Hannes-
son sundlaugarstjóri hafði eftir-
lit með pottinum og hafði hann
aldrei heyrt eins mikið hlegið og
þegar Júlli sagði þeim eftirfar-
andi sögu: Pabbi hans Þórður Ás-
mundsson hafði fest kaup á jörð-
inni Innstavogi árið 1941 og hafði
hann í hyggju stórfelldar umbæt-
ur í ræktun þar. Meðal annars
með skurðgröfu þeirri sem hann
flutti til landsins, þeirri fyrstu á Ís-
landi. Júlla þótti landið ekki gefa
nóg af sér og til að gera hér langa
sögu stutta sagðist hann hafa vilj-
að bæta úr því og málaði hann foss
á klettana sem þarna ganga fram
í sjó. Ekki leið langur tími þar til
þangað fóru að flykkjast bæði sel-
ir og laxar, sem reyndu að stökkva
í fossinn og upp „ána“, en duttu að
sjálfsögðu í fjöruna, þar sem okkar
maður safnaði þeim saman. Helgi
sagði að þegar hér var komið hefði
næstum „soðið uppúr“ pottinum,
svo mikið var hlegið.
Júlli endaði síðan söguna á því
að segja að Njáll skipstjóri Þórð-
arson á Fylki hefði komið seinni-
partinn niður á skrifstofu Heima-
skaga, arfaillur. Sagðist hann hafa
villst í mikilli þoku á leið í land og
verið kominn norður fyrir Vestur-
flösina og þegar þokunni létti, þá
sér hann foss við fjöruna sem hann
kannast ekkert við. Síðan sér hann
Innstavogsbæinn og fer hann þá að
kannast við staðinn. Finnst hon-
um allt þetta undrum sæta og vildi
láta kanna þetta betur. Af Júlla er
það að segja að hann flýtir för sinni
upp að Innstavogi með málningu
og pensil og málaði hann í flýti yfir
fossinn með dökkri málningu. Ekki
var farið oftar í lax upp að Innst-
avogsklettum.
Bláa handklæðið
Eitt sinn á þessum árum, á sjöunda
áratugnum, var Júlli nýkominn úr
sturtunni í Bjarnalaug. Hann náði
í handklæðið sitt og fór að þurrka
sér. Geirlaugur rakari Árnason var
á leið í Laugina og voru þeir að
spjalla saman þegar Geirlaugur seg-
ir allt í einu: „Er eitthvað að Júlli
minn, húðin á þér er svo skrýtin á
litinn eins og æðarnar séu að koma
út.“ Júlli leit á sig í speglinum og sá
að eitthvað var að. Það var eins og
æðarnar í húðinni væru að springa,
húðin var öll að taka á sig bláan lit
og var orðin mjög óeðlileg, svo ekki
sé meira sagt. Júlli gerði öndunar-
æfingar og fór að klæða sig. Hann
fór á hjólið og lagði af stað heim
en um hug hans fóru ýmsar hroll-
vekjandi hugsanir; hér var eitthvað
á seiði, ef til vill endalokin.
Júlli var í heimleiðinni vanur að
koma við í fiskversluninni „Sjóbúð“
hjá Þórði syni sínum, en búðin var
til húsa í Bræðraborginni á Skóla-
braut 2. Þórður var undrandi þeg-
ar hann sá pabba sinn hjóla hratt
framhjá um leið og hann gaf ho-
nor með höndinni (kannski síðustu
kveðjuna í þessu lífi). Júlli sagðist
(síðar) ekki hafa viljað íþyngja syni
sínum með áhyggjum eða eiga það
á hættu að eitthvað slæmt myndi
koma fyrir þarna í búðinni.
Júlli brunaði því beint heim á
Vesturgötuna og stökk upp á loft.
Þar var Ásta, en þegar hún sá
bónda sinn sagði hún: „Hvað er
að sjá þig Júlli minn? Þú ert allur
orðinn blár í andlitinu, er eitthvað
að þér?“ Júlli hélt að nú væri end-
anlega komið að leiðarlokum, en í
síðustu tilraun sinni til að bjarga
því sem bjargað varð, þá fór hann
úr fötunum. Svo út á svalirnar og
fór að gera Müllersæfingar í bak og
fyrir.
Ásta kom nú út á svalirnar og fór
að strjúka á honum húðina. Fann
hún fljótlega að blái liturinn hvarf
af skrokknum; hún nánast strauk
hann af. Sá hún strax hvers kyns
var. Handklæðið var nýtt og hafði
ekki farið í þvottavél og liturinn því
farið í raka húðina þegar Júlli byrj-
aði að þurrka sér. Hafði liturinn að
sjálfsögðu aukist eftir því sem hann
jók hraðann og þurrkaði sig betur.
Þess vegna hafði þetta litið út eins
og að hjartað eða æðakerfið væri
að gefa sig og allt komið á síðasta
snúning. Þetta var mikill léttir fyrir
okkar mann og var hann fljótur að
stinga handklæðinu í næstu þvotta-
vél.
Þessi frásögn er að miklu leyti
eins og mig minnir að Júlli segði
hana sjálfur og lýsir hún því hvað
góður fréttamaður hann var (við
Mbl.). Húmorinn aldrei langt
undan og einnig að hann var ekk-
ert hræddur við að gera grín að
sjálfum sér. Á fyrrnefndu áttræðis-
afmæli Júlla í Bjarnalaug flutti ég
honum Laugar-limrur:
Sá áttræði Akurnesingur,
eitils svo harður og slingur.
Fram úr rúmi hann fer,
fjaðramjúkur og ber!
fer að leika við tærnar og fingur.
Á fákinn nú hendist og hjólar.
Hökunni lyftir til sólar.
Og með handklæðið blátt,
og hárið sitt grátt.
Er haninn í fyrsta sinn gólar.
Bjarnalaug árið 1946. Ljósmynd: Bjarni Árnason.
Tilbúnir í fyrsta sundið í Bjarnalaug á sjóklæðum. Guðjón í Ráðagerði, Guð-
mundur á Sýruparti og Þorvaldur Ellert á Kletti. Lengst til vinstri sést fimm ára
strákur, Helgi Hannesson með móður sinni, Herdísi á Dvergasteini, en Helgi var
lengi forstöðumaður Bjarnalaugar og sundkennari. Ljósmynd: Árni Böðvarsson.
Þorsteinn Þorsteinsson á Kjaransstöðum, einn af gestum Bjarnalaugar.
Ljósm. Ólafur Árnason.