Skessuhorn - 14.12.2016, Side 22

MIÐVIKUDAGUR 14. DESEMBER 201622
Pennagrein
Ég telst víst til ungra Skagamanna
þótt ég hafi lifað tímana tvenna.
Þegar ég var lítil voru ekki tölv-
ur og ekki farsímar og ekkert Int-
ernet. Veröldin kollsteyptist hins
vegar með tilkomu þessara tækni-
nýjunga um það leyti sem ég var á
miðju gelgjuskeiðinu.
Ég naut þeirra forréttinda að vera
krakki áður en þetta allt saman gerð-
ist og eyddi töluverðum hluta af
æsku minni niðri á Breið. Ég kunni
klettana utan að og stökk þarna um
eins og fjallageit á ógnarhraða, er enn
með fullt af örum á leggjunum eftir
að hafa flogið á hausinn og endasenst
þarna um nokkrum sinnum, en örin
vekja bara upp bros og ævintýraleg-
ar minningar. Og kannski smá fortíð-
arþrá líka.
Ég vissi hvaða sílapollar voru gjöf-
ulastir og hvar stærstu sílin földu sig
í þeim. Ég þekkti allar fuglategund-
irnar sem dvöldu á Breiðinni minni.
Ég vissi um uppáhalds hreiðurstað-
ina þeirra og kíkti stundum aðeins á
ungana þeirra. Ég gat fylgst með því
í óratíma þegar mávarnir steyptu sér í
grynningarnar að sækja sér ígulker og
létu þau svo detta niður á klettana og
brotna til þess að ná í gómsætt gums-
ið sem leyndist inni í þeim. Stundum
þurftu þeir að láta kerið detta tvisv-
ar sinnum áður en það brotnaði. Þeir
fundu samt alltaf sitt ígulker aftur um
leið. Stundum laumuðust aðrir að
fiskinum og þá upphófst rifrildi sem
var magnað fyrir litla stelpu að fylgj-
ast með. Ég hélt alltaf með réttmæt-
um eiganda.
Einn af mínum uppáhaldsstöðum
var aflokuð leynifjara með gulllit-
uðum sandi og stærstu og litríkustu
hörpuskeljum sem ég hafði séð. Ég
var sannfærð um að enginn annar
vissi af þessum stað. Aðeins ofar en
leynifjaran var líka skemmtilegt sker
og djúpt lón fyrir neðan og þegar ég
var upp á mitt uppátækjasamasta þá
stökk ég af skerinu og lét mig húrra
þarna ofan í lónið og hræddi allar
kollurnar og blikana í burtu og busl-
aði svo skellihlæjandi í land. Einhvern
tímann sá ég mink þarna í klettunum.
Einhvern tímann fann ég hauskúpu
af minki í sandinum. Þeir voru ófáir
fjársjóðirnir og furðugripirnir sem ég
fann í rannsóknarleiðangrum mínum
um fjörurnar á Breiðinni.
Í trönunum var enn annan æv-
intýraheim að finna. Stundum var
maður staddur í frumskógum Afríku
og við krakkarnir sveifluðum okk-
ur þarna eins og górillur og flúðum
undan tígrisdýrum eða földum okk-
ur fyrir mannræningjum í löggó-
bófó leikjum. Við földum þarna líka
ýmsa dýrgripi og merktum fjársjóðs-
reitinn með fuglabeinum og kuðung-
um. Vinkonur mínar voru þarna með
bú í einum trönulundinum og þar
voru ýmsir pottréttir með fjöruþema
mallaðir og moldarkaffi bruggað og
drullukökur skreyttar með baldurs-
brám og bláliljum.
Einhvern tímann fengum við lán-
aða vídeóvél og tókum upp hryllings-
mynd í gamla vitanum. Við stelpurn-
ar í skólakórnum sátum líka oft þarna
í grænu tröppunum og sungum kór-
lögin okkar sem bergmáluðu þarna
milli veggjanna. Við vinkuðum allt-
af gömlu sjómönnunum sem rúnt-
uðu þarna reglulega út að klettunum
að gá til veðurs og athuga með báta á
landleiðinni.
Frá því að ég lítill stubbur sem rétt
stóð upp úr stígvélunum fór ég reglu-
lega í fjöruferðir með pabba þarna.
Það var hann sem kenndi mér hvað
allir fuglarnir hétu og hin ýmsu fjöru-
kvikindi. Við tíndum skeljar og kuð-
unga og fórum í skeljakóng. Ég er
líka hálf alin upp í einum af beitusk-
úrunum þarna. Sjómannsdóttir. Ræt-
ur mínar og pabba eru þarna í fjör-
unni og sjónum. Eins og svo margra
annarra Skagamanna.
Beituskúr hjá pabba var alltaf og
hefur alltaf verið eins og hálfgerð fé-
lagsmiðstöð. Ég sat þarna á stól og
sveiflaði fótunum, japlaði á Síríus-
lengju og drakk ískalda kók úr kæl-
inum í Axelsbúð, og hlustaði á alla
kallana spjalla saman um heima og
geima og segja skemmtilegar sögur
af sjálfum sér og öðrum. Þeir komu
þarna og fengu kaffisopa úr brús-
anum hjá pabba og reyktu pípurnar
sínar og styttu pabba stundir á meðan
hann beitti hvert bjóðið á fætur öðru.
Í beituskúr hlustuðum við pabbi líka
oft á tímamótaverk úr tónlistarheim-
inum og dönsuðum jafnvel á með-
an við smúluðum yfir skúrinn eftir
vinnudaginn.
Ég kíki enn reglulega í heimsókn
í beituskúr. Einn staður á beituborð-
inu er frátekinn fyrir hin ýmsu furðu-
kvikindi sem hafa flækst með þeg-
ar pabbi dregur fisk úr sjó og þessa
gripi fá litlir fingur að handleika og
skoða af hjartans lyst. Fyrir aftan
skúrinn hendir pabbi beituafgöng-
um fyrir mávana og mýslurnar. Fyr-
ir framan skúrinn eru stórar kúskeljar
með fersku vatni fyrir maríuerlurnar
sem verpa alltaf í kartöflugeymslunni
hans pabba. Það fá allir bita og sopa
sem kíkja við í beituskúr. Beituskúr er
vinnustaður, kaffihús, safn, hálfgerð-
ur griðastaður, allt vafið saman í eitt
og þangað finnst öllum notalegt að
koma. Líka músum og maríuerlum.
Í seinni tíð hafa börnin mín not-
ið góðs af því að leika og basla í bei-
tuskúr með afa. Við höfum farið í
ófáar ævintýraferðir niður við vitana
og veitt síli og marflær og tínt kuð-
unga og skemmt okkur konunglega.
Leikskólahópar krakkanna koma við
hjá afa í fjöruferðum og kíkja á alla
furðugripina og fá að heyra skemmti-
legar sögur hjá þessum skemmtilega
afa með mikla skeggið og blómótta
rambóbandið á höfðinu. Hvílík for-
réttindi að eiga svona ævintýraafa á
svona ævintýrastað.
Það hefur margt breyst á Breið-
inni síðan ég var lítil. En þannig týn-
ist tíminn ekki satt? Maður á ekki að
ríghalda í fortíðina eins og mávur í
skelfiskinn sinn. Trönurnar hurfu.
En þær voru kannski orðnar of gaml-
ar og hættulegar. Ég veit það ekki. Ég
var bara leið þegar þær hurfu. Það er
búið að gera stærðarinnar gat á leyni-
fjöruna. Og setja kamra þar. Jú það er
kannski bara eðlileg þróun og asna-
legt að finnast það hálfgerð synd.
Ferðamenn eru góðir fyrir efnahag-
inn og gott fyrir bæinn okkar að fá þá
í heimsókn. Þeir lífga upp á mannlíf-
ið. Það er búið að steypa planið við
vitann og loka því og gera það snyrti-
legt og ferðamannavænt. Gömlu sjó-
mennirnir komast ekki lengur að gá
til veðurs eða sjá hvaða bátar eru á
leið í land. En ferðamennirnir labba
allavega á fínum palli. Það er auðvi-
tað mjög mikilvæg og eðlileg þróun.
Vitafélagið hefur unnið þarna flott og
virðingarvert starf. Nýi vitinn stend-
ur opinn og býður alla velkomna. Nýi
vitinn starir þarna yfir og boðar nýja
tíma og ygglir sig þegar hann sér all-
an sóðaskapinn í kringum sig. Ryðg-
aðir tankar og yfirgefin hús hér og
þar, gamlir hjallar og bátar sem hafa
ekki séð öldu í háa herrans tíð. Það
gengur ekki að hafa svona sóðalegt
hérna á Breiðinni lengur, hugsar nýi
vitinn með nýju tímana sína. Þetta er
ferðamannastaður, ekki vinnusvæði.
Ferðamenn koma nú samt alltaf
reglulega við í beituskúr hjá pabba
þrátt fyrir allt. Spyrja hvar er hægt að
gista, borða, spræna og svona hvað er
skemmtilegt að skoða. Þeir fá allir að
taka mynd af „innfæddum“ við sína
„innfæddu“ sjómannsiðju og fá jafn-
vel kaffisopa í kaupbæti. Þeim finnst
líka gaman að fá að taka mynd af
gömlu lappajálkunum hans pabba. Í
beituskúr hafa jafnvel komið frægir
myndatökumenn að taka upp heim-
ildamyndir um íslenskan sjávarútveg
og fengið að fara á sjó með pabba.
Einhverjir ferðamenn hafa fengið að
spræna á bak við skúr. Það var áður
en kamrarnir komu. Hjón frá Mis-
souri sváfu einhvern tímann í bíln-
um sínum þarna á planinu. Það var
áður en gistihúsin voru farin að taka
almennilega við sér.
Við krakkarnir mínir fórum í
fjöruferð í sumar. Veiddum nokkur
síli. Ferðamenn í stríðum straumum
mynduðu okkur í bak og fyrir á með-
an án þess að spyrja leyfis. Ég sem
hélt þeir væru þarna til þess að skoða
vitann og fína pallinn, ekki okk-
ur „innfæddu“. Við settumst niður í
sandinn og fengum okkur kleinu og
kókómjólk. Fleiri tóku myndir. Dróni
sveimaði yfir okkur í þónokkra stund.
Ég flúði að endingu burt með krakk-
ana mína og
sílin í fötu og
við þurftum að
gæta okkar vel og vandlega að kom-
ast þarna um fyrir ferðamannarútum
og bílaleigubílum. Ég býst við að það
sé ekki ætlast til þess að gestirnir sem
koma að skoða vitann og sitja á fína
pallinum komi þangað gangandi.
Um daginn sá ég að það var búið
að slá háa grasið á bakvið beitusk-
úrana. Hvað skyldi hafa orðið um
alla hrossagaukana, þúfutittlingana
og lóurnar sem verptu þarna? Von-
andi voru ungarnir allir skriðnir úr
eggjunum og gátu hlaupið í burtu.
Það er náttúrlega ekki hægt að láta
þetta gras bara vaxa þarna villt og
galið. Hvað myndu ferðamennirnir
segja! Þeir eru náttúrulega þarna til
þess að skoða snyrtilegt, vel slegið,
sterílt ferðamannasvæði með ferða-
kömrum og taka ljósmyndir af ljós-
myndum í vitanum og leita svo út
um allt að lundabúð. Þeir lögðu ekki
leið sína frá Reykjavík, lundabúðun-
um og sterílu ferðamannasvæðunum
þar í leit að alvöru íslenskum fiskibæ,
til þess að sjá daglegt amstur bæjar-
búa, beituskúra, náttúru og fuglalíf
og börn að veiða síli.
Ég er alin upp á móti frystihúsinu.
Í bræðslulykt og síldarþoku. Ég hljóp
reglulega út og reitti niður þvott-
inn af snúrunum fyrir mömmu áður
en allt færi að anga af blessaðri pen-
ingalyktinni. En allir höfðu vinnu og
bærinn okkar var blómlegur. Þar með
þurfti ekki að ræða það meira. Ég hef
aldrei nennt að setja mig inn í „stóra
fýlumálið“ en er samt glöð að fyrir-
tækin eru að finna leiðir til þess að
takmarka þess háttar mengun. En ég
vil samt að fólkið okkar haldi áfram
að hafa vinnu. Ég vil að öllum líði vel
á Akranesi og að bærinn okkar haldi
áfram að vera blómlegt fiskiþorp.
Þegar ég hugsa um Akranes þá sé ég
fyrir mér Akrafjallið, rauðu frysti-
húsin, höfnina, kirkjuna, Einarsbúð
og skógræktina. Og allt fólkið, alla
Skagamennina. Það er Akranes fyr-
ir mér. Nú eru öll rauðu frystihúsin
orðin hvít. Kannski mála þeir Hall-
grímskirkju gula næst.
Nú á líka að ryðja burt beitusk-
úrunum og öllum ljótu húsunum á
Breiðinni. Þar mega bara vera hvít og
steríl hús, allar grasflatir þrælslegnar
og kassóttar, engin fiskifýla, ekkert
slor. Þetta er allt svo agalega sóðalegt
og ekki hægt að bjóða ferðamönnun-
um upp á þetta eins og þetta er núna.
Þeir vilja líka miklu frekar koma
þarna og lesa á ferðamannaskiltum
á þremur tungumálum um lífið og
iðnaðinn sem átti sér einu sinni stað
á Breiðinni frekar enn að sjá það bara
með eigin augum.
Þarna er núorðið líka bara pláss
fyrir eitt fyrirtæki og færiböndin
þeirra. Samt hélt ég að þetta héldist
allt í hendur, Akranes, frystihúsin,
trillukarlarnir og fjörurnar. Að við
værum öll saman í liði. En nú virð-
ast bæjarbúar og þeirra menning og
lífsviðurværi vera algjört aukaatriði.
Beituskúrar, gamlir sjómenn að gá til
veðurs og börn að veiða síli eru enn
meira aukaatriði.
En ég ætti kannski bara að fagna
öllum þessum breytingunum. Þetta
er allt saman bara hluti af eðlilegri
framþróun og ferðamennska og færi-
bönd er það besta fyrir bæjarfélagið.
Maður á víst ekki að halda í fortíð-
ina. Það er alls ekki hollt, sjáiði til.
Tinna Steindórsdóttir
Höf. er framhaldsskólakennari og
sjómannsdóttir.
Farvel Breiðin, farvel beituskúrar.
Halló ferðamenn og færibönd!
Beitningarskúrinn á Breiðinni.
Steindór Óliversson í skúrnum.