Heimsmynd - 01.05.1993, Blaðsíða 52

andlegan þroska í sturtuklefum skólaleik-
fiminnar þar sem allar líkamsbreytingar
eru mældar og vegnar eftir þeim lögmálum
sem ríkja hverju sinni. Um ellefu ára
aldurinn fyllist allt af litlum frúm sem
ganga hoknar til að gnæfa ekki yfir
krakkaskarann og klæða sig í og úr í hnipri
í homi búningsklefans til að niðurlægingin
verði ekki öllum ljós. Hvflík sæla er ekki
þá að vera vaxin eins og lakkrísrör og geta
notið þess að renna sér fótskriðu í
sturtuklefanum í nokkur ár í viðbót. En öll
völd taka enda um síðir og áður en
veturinn er á enda eru það lakkrísrörin sem
staulast fölleit meðfram veggjum og bera
öll sálræn einkenni útskúfunar. Sturtu-
klefinn er orðin fullur af brjóstum og
einkennilegri svitalykt sem gerir mann
ringlaðan og í homi æfingasalarins sitja
þær lífsreyndu og horfa upphafnar yfir
salinn þar sem kvenlegar sveigjur,
mjaðmasveiflur og teygjur hafa tekið við
af Tarsanleikjunum.
Vegna þess að konur vilja síður
hætta að vera litlar prinsessur
eða öskubuskur, eldast upp úr
ævintýrinu og verða það sem á
fyrir okkur öllum að liggja,
vondar drottningar, að eilífu
dæmdar til að stikna í logum
öfundsýkinnar þegar komist er
fyrir andlitsfarðann og svikin, þá emm við
að sjálfsögðu mjög sveigjanlegar þegar
kemur að því að stytta leiðina með aðstoð
þeirra meðala sem til em á hverjum tíma
þó að fæstar göngum við jafn langt og
systur Öskubusku sem hjuggu framan af
fætinum til að geta tyllt tánum í mjóa
kvenlega skóinn.
Það hefur ekki alltaf verið sársaukalaust
að tolla í tískunni og meðan tískukonur
síðustu ára harka af sér eymsli undan
sflikoni eða kasta mæðinni eftir glímuna
við líkamsræktarstöðvamar áttu formæð-
umar einnig sínar fómarathafnir við altari
tískunnar. Lótusfætumir kínversku sem
þarlendar konur náðu fram í níu aldir með
því að reyra fætur sína saman þannig að
þeir héldu bamslegu yfirbragði sínu
kostuðu blóð svita og tár. Hvattar áfram af
skáldum og sjarmatröllum kappkostuðu
yfirstéttarkonumar að öðlast hina kven-
legu lótusfætur og reyrðu fæturna frá
bamsaldri og útkoman varð oft afmyndaðir
stubbar sem úr vall fúlt blóð og gröftur. A
Viktoríutímanum voru vestrænar yfirstétt-
arkonur reyrðar fast saman þar til mittið
líktist helst kaðli og ímynd konunnar var
að þola ekki minnsta áreiti án þess að þær
hnigju í yfirlið og það í fangið á næsta
karlmanni sem fékk það hlutverk að
stumra yfir hinu græna mani og vera til
staðar þegar gyðjan vaknaði af svefninum
og barði hetjuna svefndrukknum augum.
Karlþjóðinni stóð því afar lítill stuggur af
þessum síhrapandi kvennafjölda en það
var óneitanlega krydd í tilveruna að bjarga
mörgum konulífum á hverjum einasta
dansleik sem yfirstéttin hélt.
Nútímakonan reyrir sig með mataræði,
og bjargar sér sjálf inná spítala þegar
megrunaráráttan er orðin sjúkleg. Karl-
menn eru ekki í því hlutverki að grípa
konur þegar þær detta. Ekki nema þeir
keyri sjúkrabíl og í sjúkrarúmi geta þær
síðan legið með tæmar uppí loft og lesið
læknarómana.
Það var þó áberandi krafa í upphafi
níunda áratugarins að fyrirsætur væru
ungar og flestar sem þá komu fram á
sjónarsviðið byrjuðu að stunda fyrir-
sætustörf bamungar og nægir þar að nefna
íslensku súpermódelin Kristínu Haralds-
dóttur, en hún var aðeins þrettán ára þegar
hún komst í úrslit Elite-keppninnar héma
heima árið 1983, og Berthu Maríu Wag-
fjörð sem var sextán ára þegar hún vann
Elite-keppnina árið 1987.
Eftir því sem þroskaðri konur komust í
tísku hækkaði aldur fyrirsætanna og það
þótti ekki lengur við hæfi að barnungar
stúlkur sýndu dýrar kvendragtir sem áttu
að skýla nekt hinnar þroskuðu heimskonu.
Jafnframt urðu hinar eftirsóknarverðu
línur ávalari ólíkt því sem núna gerir sig
þegar kvenlíkaminn á öðru fremur að vera
herðatré á tveimur mjóum fótum.
Þannig tók fegurðarímynd kvenna líka
stöðugum breytingum ffam eftir öldinni. Á
fyrsta áratug aldarinnar var hin svokallaða
Gibson-stúlka í tísku, hnarreist með barm-
inn fram og rassinn aftur. Og á þriðja
áratugnum var strákslega konan í móð. Á
fjórða áratugnum vildu allar málsmetandi
konur líkjast Lönu Tumer eða Mae West
og sala á gervibrjóstahöldurum rauk upp.
Á stríðsárunum vom konur líka æskilegar
út á vinnumarkaðinn og þær áttu því að
vera sjálfstæðar og virkar, æstar í að leggja
hönd á plóginn. En þeim var smalað aftur
líkt og sauðfé heim á bæina og ímynd
konunnar féll aftur í ljúfa löð eða hið ljúfa
löður ætti maður kannski heldur að segja.
Brjóstin og þrýstni vöxturinn átti upp á
pallborðið langt fram eftir sjötta
áratugnum, þéttur rass og mikill barmur,
þar til bítlatískan náði hámarki með
Twiggy sem þurrkaði út alla slíka „óþarfa"
fitusöfnun.
I gegnum tíðina hafa bæði heilsu-
samlegri og metnaðarfyllri kröfur verið
52
gerðar til kynþokka karlmanna. Það þykir
ekki verra að þeir hristi af sér bumbuna
með reglulegu skokki eða tvíhendi
járnlóðum undir drynjandi diskótakti en
höfuðmálið er samt hvernig þeir eru frá
náttúrunnar hendi og hvort þeir hafa sveist
yfir skólabókum og hafi stall í tilverunni
sem auðveldar þeim að raka til sín lífsins
gæðum. Á tímum megrunarkúra safna þeir
hári og spara sér peningana sem annars
hefðu runnið til rakarans, línur þeirra hafa
fullkomið frelsi og ekkert eitt í tísku
lengur. Við lifum á samkynja tímum.
Sjálfspíslarhvötin hefur lögsögu yfir
líkama konunnar en karlar hafa gert
uppreisn frá því sem áður var, mjúki
maðurinn breyttist síðan yfir í vöðvastælta
kyntröllið með skeggbroddana. í gegnum
tíðina hefur karlmannatískan lagað sig að
lflcama karlmanna en kvenlíkaminn lagað
sig að kvenfatatískunni.
En hvað gerir konur svona ginnkeyptar
fyrir auglýsingum, tísku og fjöldamenn-
ingu. Ekki er það auglýsingaiðnaðurinn í
sjálfu sér sem er svona hættulegur, nema
hann falli í allt of frjóan jarðveg. Eða
viljum við fá viðvaranir á tískutímaritin
líkt og á sígarettuauglýsingamar:
„The Surgeon general has determined
that starving can be dangerous to your
health.“
Lausnin er augljós enda margtuggin.
Breytingar á konuímyndinni hafa verið
margslungnari en svo að þær einskorðist
við tískuna. Kventískan hefur öllu heldur
stjómast af mismunandi kröfum til kvenna
á hverjum tíma fyrir sig. Konur hafa ýmist
verið skikkaðar til að vera heima eða halda
út á vinnumarkaðinn, og mismunandi
kventýpa hentar því mismunandi kröfum
ágætlega. Er tíðarandinn jákvæður í garð
sjálfstæðra kvenna þegar raddir um
upplausn í fjölskyldunni verða æ háværari
og sífellt stærri hluti vinnufærra karlmanna
á Vesturlöndum gengur atvinnulaus. Mikil
umræða hefur orðið um bakslag í kvenna-
baráttu og kannski ætlar nútímakonan að
gefast upp og fara aftur inn á heimilið og
láta reyna á nýjustu megrunarkúrana.
Það er þó eitt sem gerir þetta afturhvarf
til sjötta áratugarins meira spennandi annað
en að þetta er óneitanlega töff. í klæðaburði
reynir nú meira á hugmyndaflug ein-
staklingsins en áður. Nostalgían er líka farin
að fara stuttan hring þannig að í mörgum
fataskápum má enn finna leifar frá
hippatímabilinu, og ef ekki þar, þá í
fataskápnum hennar mömmu. Það er
kreppa á Islandi og víðast hvar annars staðar
og það er ódýrara að versla á flóamörkuðum
en í dýrum tískuverslunum. ■
HEIMS
MYND