Heimsmynd - 01.05.1993, Blaðsíða 56

ulda Hákon komst þá í
hóp virtustu lista-
manna Norðurlanda,
allt frá Edward
Munch, Ágúst Strind-
berg (já, hann málaði
líka), Asger Jorn og
Jóhannesi S. Kjarval,
„en það þýðir ekki að
ég tilheyri þeim hópi,“
segir hún hógvær.
Við opnun sýning-
arinnar í Barbican Center í London gekk
Elísabet II að Huldu og spurði hana hvort
hún væri ekki íslenskur málari. „Ég er
myndhöggvari,“ svaraði Hulda og í fram-
haldi af því spurði drottningin hvar verkin
hennar væri að finna í sýningarhöllinni þar
sem aðrir fulltrúar Islands voru, Jóhannes
S. Kjarval, Svavar Guðnason og Sigurður
Guðmundsson. Þessi sýning var sögulegt
yfirlit á norrænni myndlist.
Þótt Huldu þætti mikið til þess koma að
vera fulltrúi íslands í þessum merka hópi
listamanna í Barbican síðastliðið haust,
segir hún það samt ekki toppinn á sínum
listræna metnaði eins og boðið á Sidney-
tvíæringinn var. Þá var hún ekki síður
ánægð með opnun sýningar á verkum
sínum í Galerie Ozwei í Berlín um
áramótin síðustu en sú sama sýning var
nýlega flutt yfir til Kiel í Norður-
Þýskalandi. „Þar sem ekkert hefur selst er
þetta orðin farandsýning," segir Hulda sem
er nýkomin frá Kaupmannahöfn þar sem
hún hélt fyrirlestur um verk sín.
Líf listamanna er ekki alltaf dans á
rósum. En lánið hefur leikið við Huldu
undanfarið. Hún er á starfslaunum frá
Reykjavíkurborg næstu þrjú árin og getur
því sinnt myndlistinni að vild. Það hefur
ekki alltaf verið svo. Og Jón Óskar,
maðurinn hennar, sem einnig er mynd-
listarmaður, komst nýlega á starfslaun hjá
ríkinu. Jón Óskar hefur löngum unnið fyrir
sér sem útlitsteiknari á blöðum og
tímaritum en einnig sýnt mikið erlendis. Af
listamönnum yngri kynslóðarinnar þykja
þau í hópi þeirra athyglisverðustu en þessi
tvö eru jafnframt ólíkir listamenn, Jón
Óskar með sín flennistóru verk, oft af
andlitum „sem virka nakin í einsemd sinni"
eins og einhver orðaði það, og Hulda með
trétöflurnar með sinni sérkennilegu neðan-
málsskrift að ógleymdum gipsmyndum af
fólki og dýrum.
Hulda talar um lífið og tilveruna rétt
eins og staðreyndir hversdagslífsins, segir
enskur listfræðingur og bætir við að þannig
tali Hulda jafnframt um anda eða drauga
eins og komi best fram á sjálfsmynd hennar
í hópi sjö drauga (1988), en sú mynd er í
eigu Listasafns íslands.
Þegar Hulda heimsækir mig á dimmu
síðkvöldi seint um vetur tekst henni að gera
mig mjög órólega þegar hún kveður og fer
að spyrja mig hvort ég hafi orðið vör við
marga framliðna þarna inni. „Ég hef gaman
af draugasögum," segir hún. Ég set
öryggiskeðjuna á og horfi á eftir henni
háleggjaðri í pönkuðum, svörtum leður-
jakka labba undir norðurljósunum eins og
ekkert sé. Hér áður fyrr hafði hún Heiðu
Berlín, fallega sheffertík, stöðugt með sér
en nú er Heiða Berlín bara til á mynd. Hún
var veil fyrir hjarta og náði aðeins þriggja
ára aldri. Það var eins og henni tækist
aldrei fullkomlega að fóta sig í þessari
jarðvist, þessari kiðfættu sheffertík. Eitt
kvöldið lá Heiða Berlín á stigapallinum í
húsi listamannanna við Hverfisgötu. Það
amaði eitthvað að henni án þess að Hulda
gerði sér fyllilega grein fyrir hvað það
væri. Þau voru að fara út á lífið, líkast til
upp á 22, á horninu á Laugavegi og
Klapparstíg. Þegar þau komu heim aftur
var Heiða Berlín orðin mjög veik og hún dó
þá sömu nótt. Þau grófu hana í garðinum
og Hulda grét og ásakaði sjálfa sig fyrir að
hafa ekki verið hjá tíkinni þessar síðustu
stundir.
Verk Huldu Hákon, málaðar trétöflur
með gipsmyndum, sýna gjaman aðstæður
þar sem venjulegt fólk stendur andspænis
ofurveldi náttúrunnar eða við hlið ímynd-
aðra fígúrá, sögupersóna eða draumavera.
Neðst á töflunum standa skrýtnar setningar
og athyglisverðar fremur en þær feli í sér
bókmenntalegt gildi, „en þær eru
skáldskapur. Kannski ekki góður skáld-
skapur en samt skáldskapur". Kímnin ber í
sér bæði fáránleika og mildi. „Ég er ekki
agressív.“ Og þessar skrýtnu kringum-
stæður sem dregnar eru upp vekja spum-
ingar. „Það er það sem ég vil að gerist."
Hvað er fólkið að gera fljótandi í lausu
lofti? „Það er ekkert svar til við því. Það
liggur jafnt hjá áhorfandanum sem mér.“
Hið dulræna er ekki fjarri Huldu. Amma
hennar í sveitinni, Kristín Margrét Jósefína
Björnson, varaði hana við að ganga á
ákveðnum steinum til að styggja ekki
álfana þegar Hulda var bam. „Amma er 92
ára og hún hefur haft mjög mikil áhrif á
mig. Hún er ákveðin og gáfuð kona. Það
var hún sem vakti áhuga minn á íslenskum
menningararfi, sérstaklega þjóðsögunum.“
En Hulda var komin langt frá þeim
veruleika eða óraunveruleika þegar hún
hélt til New York ásamt Jóni 1980. Þau
kynntust í Menntaskólanum við Tjömina,
ótrúlega lfk í útliti og bæði mjög áhugasöm
56
um myndlist. Enda lá leið þeirra beggja í
Myndlista- og handíðaskólann að loknu
stúdentsprófi. Hulda var aðeins sautján ára
gömul þegar hún varð ófrísk að Burkna
syni sínum og líf þeirra Jóns Óskars
gjörbreyttist. En það kom ekki í veg fyrir
að þau héldu til New York nokkrum ámm
síðar, þar sem þau voru bæði við nám og
bjuggu í fimm ár. Halldór Björn
Runólfsson listfræðingur segir að áhrifa
goðafræðinnar hafi strax gætt í verkum
Huldu. Ástæðu þessa segir hann tvíbenta. í
fyrsta lagi hafi þetta verið heimþrá og hins
vegar hafi hún með þessu móti haldið
tengslum við þá menningu og þann arf sem
hún ber einlæga virðingu fyrir. Að ýmsu
leyti má segja að verk hennar minni sum á
altaristöflur í gömlurn, íslenskum kirkjum.
Dvölin í New York hafði mikil áhrif á
Huldu. „Það er gott veganesti að fá að
nema í þessari háborg menningar nútímans
og geta gengið að því besta sem gerist í
listinni. Um skeið vann ég í þekktu galleríi
í Long Island City, litlu hverfi milli Queens
og Brooklyn, en þetta er eitt þekktasta
galleríið í New York. Ég á mjög góðar
minningar þaðan, þegar ég sat ein úti í
horni með listaverkunum eins og kona á
Þjóðminjasafninu. En ég komst fljótt að
því að minn mest metni hæfileiki á þessum
árum þegar ég var að leita að vinnu eða
verkefnum var að ég kunni að prjóna, því
best launaða starfið sem ég fékk var hjá
fatahönnuði."
Hún hreifst af hörðum andstæðum
borgarinnar og sogaði áhrifin til sín. Ein af
hennar fyrstu myndum sýnir skýjakljúfana
í New York með hundinn Heiðu Berlín og
köttinn Krumma í forgrunni. Hún strýkur
dýrunum varlega, eins og þau séu lifandi,
og segist sakna þeirrar leikgleði sem hafi
einkennt fyrstu verkin. „Nú er ég orðin
agaðari og um leið gagnrýnni,“ segir hún.
„Ég læt ekkert frá mér nema ég sé
fullkomlega ánægð og það er ákveðinn
hemill í sköpuninni.“ Hún flissar og bætir
við að það höfði svo sterkt til sín þegar fólk
láti allt vaða.
Svo virðist sem fólk höfði sterkt til
Huldu en hún haldi sér í
ákveðinni fjarlægð frá því. Hún
skoðar það brosandi og gleymir
eigin óöryggi á meðan. Þannig
lýsir hún Margréti Danadrottn-
ingu á sýningunni í Barbican sem
„ofsalega flott konu, í dumb-
rauðum kjól með (framhald á bls. 97)
Hulda Hákon við verk sitt: Taking advantage
ofa Situation in the Midnight sun.
HEIMS
MYND