Heimsmynd - 01.05.1993, Qupperneq 95

tugnum var nánast ekki boðið upp á neitt
annað en sveitasælulýsingar í lesbókum
þeim sem þá voru notaðar. Og í
barnabókmenntum þeirra ára var
Reykjavíkurlífi nánast aldrei lýst á
jákvæðan hátt. Urræði uppeldisfrömuða í
Reykjavík, sem flestir voru sjálfir úr sveit,
voru í þá áttina að koma óknyttabörnum
upp í sveit og það sem fyrst. Talið var
lífsnauðsynlegt að börn væru í sveit á
sumrin og þær eru ófáar barnasögurnar um
kaupstaðarkrakka sem komust til manns
með sveitadvöl. Hitt gleymdist gjarnan að
vist sveitakrakka var oft ekkert sældarlíf.
Til sveita var víða mikil fátækt, þröngsýni
og harðræði og stundum leiddust krakkar
þar til óhæfuverka í heimóttarskap sínum
og hjárænu þó að erfitt væri um vik vegna
fámennis.
Það sem olli erfiðleikum við bamaupp-
eldi í Reykjavík á öndverðri öldinni var
fyrst og fremst fátækt, ómegð og þrengsli á
heimilunum. Framkoma bama var oftar en
ekki örvæntingarfullt en rökrétt viðbragð
við lágum launum og atvinnuleysi foreldra
og þar af leiðandi bágurn uppeldisaðstæð-
um. Skólamir gátu lítið komið til móts við
fjölskyldur því að þeir voru yfirfylltir af
börnum og dagleg viðvera hvers barns í
þeim aðeins tvær til þrjár kennslustundir.
Götubörnin voru gerð að umtalsefni í
Morgunblaðinu 19. febrúar 1917. Þar
sagði:
„Oft hef ég hugsað um það hversu erfiða
aðstöðu fátæk móðir á er til þess kemur að
veita stórum barnahópi sæmilegan undir-
búning undir skólanámið. Hún er oft ein
með hópinn sinn í þröngu herbergi, stund-
um í óvistlegri kjallaraholu. Hún verður
fegin þegar litlu angarnir geta farið að
vappa um gólfið og út á götuna svo að eitt-
hvað rýmkist inni og hún geti komið því
áfram er mest kallar að. Og ekki líður á
löngu áður en gatan verður helsti dvalar-
staður elstu bamanna. Móðirin á loks fullt í
fangi með að ná þeim í matinn og koma
þeim í rúmið á kvöldin. Hún er ef til vill
bundin yfir litla hvítvoðungnum sínum og
hefir því engan eða að minnsta kosti lítinn
tíma til þess að leiðbeina hinum sem eru
komnir á legg og út í götulífið. Líkt er
þessu farið með föðurinn. Hann stundar
erfiða vinnu mikið af deginum og hefur
þörf fyrir hvíld er heim kemur. Það er því
ekki undarlegt þótt börnin njóti lítillar til-
sagnar á slíkum heimilum.“
Miklar umræður urðu um barnauppeldi á
þriðja áratugnum í Reykjavík og var margt
reynt til þess að bæta það, meðal annars var
reynt að koma sem flestum börnum í sveit á
sumrin, ýmist á sveitaheimilum eða
Efsta mynd: Sumirpiltar gripu til þess ráðs í örvœntingu sinni og niðurlægingu að laðast að öfga-
sinnuðum byltingarflokkum. Islenskir nasistar við leiði Jóns Sigurðssonar á kreppuárunum.
Mynd ímiðju: Fátæktin skín úr hverjum andlitsdrœtti þessara prúðbúnu pilta á þriðja áratugnum.
Hún gat auðveldlega leitt þá á glapstigu.
Neðsta mynd: Þrengslin voru svo gífurleg í húsakynnum fátœkra Reykvíkinga á fyrri hluta
aldarinnar að börnin urðu að vera úti allan liðlangan daginn og stundum komu þau ekki heimfyrr
en liðið var á nótt. Nokkrir strákar við veiðar á Bœjarbtyggjunni.
HEIMS 95
MYND