Dagblaðið Vísir - DV - 06.09.2019, Blaðsíða 49

FÓKUS 496. september
n Hvítur, hvítur dagur n Meira en bara fagur?
S
orgin getur gert sálinni
allan fjandann, ekki síst
þegar nátengdur einstak­
lingur fellur frá. Tilfinninga­
súpan getur slest í hinar furðu­
legustu áttir og hreinlega breytt
manni í allt aðra manneskju. Því
er engin ein rétt leið til að takast á
við óvæntar aðstæður, en eins og
áhorfendur fá að kynnast í Hvít­
um, hvítum degi stendur ekkillinn
Ingimundur frammi fyrir tveimur
ólíkum vegum. Þegar nýjar upp­
lýsingar berast um líf og mögulega
ástæðu fráfalls eiginkonunnar síg­
ur vogarskálin hægt og bítandi í
þyngri áttina, okkur til skemmt­
unar.
Það má segja að þessi mynd
tikki í ákveðin box hjá staðalmynd
íslenskrar kvikmyndagerðar. En
ef svo er, þá tikka aðstandendur í
boxin bæði með stolti með ýmis­
legt óvænt uppi í erminni. Annars
höfum við hér brotinn einstakling
í sveit, fortíðardrauga, fiskveiðar,
einangrun, óútreiknanlegt veð­
ur, dýrðarinnar nekt til skrauts,
náttúrufókus og landslag er nýtt
til hins ítrasta. Myndin er einum
alkóhólista frá því að ná fullu húsi,
liggur við.
Heppilega tekur sagan nægi­
lega ferskan vinkil á kaldan alvar­
leikann, með því að sjóða saman
kómískt depurðardrama við lág­
stemmdan spennutrylli. Útkom­
an er kuldaleg, meingölluð en til­
komumikil og mikið óskaplega er
stílblæti leikstjórans snoturt. Síð­
an þarf varla að hafa augun opin
til að finna fyrir rembingslausum
og minnisstæðum leik Ingvars E.
Sigurðssonar.
Kaldhæðnin ríkjandi
Kvikmyndagerðarmaðurinn
Hlynur Pálmason ber öll merki
hæfileikamanns sem gæti komist
í þungavigtina á ókomnum árum.
Eins og sást einnig á fantagóðri
leikstjórafrumraun hans, Vinter­
brødre frá 2017, er ljóst að gegn­
umgangandi þráður liggur í dökk­
um húmor og sterkri beitingu á
hvítum tónum og skuggum. Á
móti vantar alls ekki hversu hart
hann sækist í það að gera annan
hvern ramma að listaverki. Það
virðist líka vera sameiginlegur
þráður í báðum myndum hans
hvernig illviðri getur skorið á fjöl­
skyldubönd á augabragði.
Í Hvítum, hvítum degi er ná­
kvæmlega ekkert út á töku, hljóð,
strengjatónlist eða almennan stíl
að setja. Myndin er skotin á 70
millimetra filmu, sem gefur henni
flotta áferð og eru mörg hver skot
alveg stórfengleg. Auk þess er stór­
um senum oft leyft að spilast út í
óslitnum tökum sem gefa andar­
tökunum góðan svip.
Það hvernig Hlynur finnur
kaldhæðnina í hversdagsleik­
anum og mjólkar undarlega
kómík úr grafalvarlegum ágrein­
ingi er undirstaða húmorsins. Á
móti heldur leikstjórinn persón­
unum í ákveðinni fjarlægð frá
áhorfendum en sækir samt
sem áður í til finningalega geð­
hreinsun og tilheyrandi drama­
þunga. Hvítur, hvítur dagur geng­
ur samt ekki nægilega vel upp sem
dökk dramedía og grámygluleg
karakter stúdering.
Hvort í sínu lagi virkar á sinn
hátt en þegar myndin hallast meira
að kaldhæðni en tilfinningatengsl­
um fara tónarnir að stangast á við
hver annan, sem mótar úr því af­
spyrnu misjafna heild – og held­
ur innantóma – sem samsett er úr
frábærum senum á milli. Hlynur
er of fastur í abstraktismanum og
því líklegri til að missa tök á mann­
lega þættinum – og trúverðugleiki
framvindunnar víkur gjörsamlega
fyrir ljóðrænni kyrrð.
Titill myndarinnar vísar í
draumkennt mistur, þoku eða
snjókomu þar sem himinn og jörð
sameinast í eitt. Með náttúruna að
vopni nýtir Hlynur jafnframt tæki­
færið til að daðra við yfirnáttúru­
legar hugmyndir, sem þó virðast
ekki eiga mikinn sess í sögunni
nema í skilningi uppfyllingarefnis.
Myndmálsbeiting og ljóðræn skot
bjóða upp á ógrynni af symból­
isma sem snýr að náttúrunni og
þróun Ingimundar, en yfirnátt­
úrulegi þátturinn heldur ekki al­
veg flugi og kemur þá í staðinn
tilgerðartónn sem myndin hefði
annaðhvort átt að sleppa, eða
keyra í botn.
Traustur samleikur og
barnaefni Satans
Að frátöldu sorgarþemanu hefur
Hvítur, hvítur dagur ýmislegt að
segja um mannlegt eðli og hvat­
ir, þrátt fyrir að gjörðir og ákvarð­
anir sumra persóna séu róbótum
líkar. Við sjáum Ingimund ganga í
gegnum sterka breytingu, trúverð­
uga í eðli sínu, en það er happa og
glappa hvort áhorfandinn finni
almennilega fyrir henni. Slík er
fjarlægðin og kuldi frásagnarinn­
ar nær lítið að styrkja tilfinninga­
tengsl með þessu móti.
Í hlutverki Ingimundar verður
að segjast að Ingvar selji harða skel
manns sem er mögulega á barmi
tímabærs taugaáfalls. Bestar eru
þó senurnar með honum og afa­
barninu hans, Sölku, sem bera
merki um ósvikinn mannúðleika,
hlýju og sakleysi. Hin átta ára
gamla Ída Mekkín, dóttir leikstjór­
ans, rúllar í gegnum myndina með
flottum tilþrifum og lætur fara vel
um sig á móti gamla reynslubolt­
anum. Verst er þó að stúlkan hef­
ur ekki úr miklu að moða sem eina
kvenpersóna myndarinnar sem
fær fleiri en þrjár setningar. Ef út í
það er farið er illa farið með góðan
lager af aukapersónum úr nánasta
hring Ingimundar sem hefðu get­
að bætt miklu við heildina.
Oft er mikið hægt að segja með
þögnum, endurtekningum og
augnaráði – en afraksturinn kem­
ur litlu til skila sem hefði ekki dug­
að álíka vel þótt korter hefði verið
saxað af lengdinni. En með fullri
virðingu fyrir meirihluta leikhóps­
ins verður að segjast hreint út að
skemmtikrafturinn Sveppi stelur
algjörlega senunni með barnaefni
sínu. Þarna bregður honum fyrir
í litlu en bítandi gestahlutverki
þar sem hann bókstaflega leik­
ur sjálfan sig, með viðbættum og
kærkomnum níhilisma sem gæfi
lykilmarkhópi hans þrumandi
raunveruleikaspark.
Tómas Valgeirsson
tomas@dv.is
Algjör
Sveppi
og svart-
hvíta grá-
myglan
Í stuttu máli:
Þrælvel leikin og glæsilega út­
lítandi mynd þar sem sorg og
abstrakt kaldhæðni er allsráð­
andi. En þótt tunnan sé fög­
ur glymur furðu hátt í henni
tómri.
Sjáðu þessa mynd ef þú
kannt að meta …
Málmhaus (2013)
Vinterbrødre (2017)
Undir trénu (2017)
Mýrin (2006)
Héraðið (2019)
„Kuldaleg,
meingölluð
en tilkomumikil