Fréttablaðið - 21.11.2015, Blaðsíða 110

Swteinunn Birna Ragnars­dóttir tók við starfi óperu­stjóra Íslensku óperunnar um mitt árið en talsverður styr hefur staðið um starf­
semina að undanförnu. Flutningur
óperunnar í Hörpu, umtalsverðar
skipulagsbreytingar, verkefnaval og
fleira hefur verið til umræðu. Stein­
unn Birna segir að það sé mikilvægt
að þessi umræða fari fram og að það
sé þrátt fyrir allt ánægjulegt að sjá
að margir láta sig málefni Íslensku
óperunnar miklu varða.
Tengsl við samfélagið
„Það er vísbending um að fólki er
ekki sama og sitt sýnist hverjum.
Við erum einmitt núna með hjá
okkur tvær konur frá Berlín sem
eru sérfræðingar í hugmyndavinnu
sem heitir Design Thinking Work­
shop sem ég kynntist þegar ég var
úti í Berlín á sínum tíma að vinna
með Mahler Chamber Orchestra
sem eru leiðandi í að ná í nýja áhorf­
endahópa og það er stóra verkefnið.
Vinnusmiðjan er með þátttöku
listamanna, áhorfenda og stjórn­
enda og þátttakendur munu m.a.
fara út á götu og spyrja fólk hvað
því finnist um óperu, hvort það fari,
hvers vegna eða hvers vegna ekki og
fleira sem getur reynst okkur dýr­
mætar upplýsingar. Ég er viss um
að þetta verður gott veganesti til
framtíðar.
Það er svo mikilvægt fyrir lista­
stofnanir að einangrast ekki heldur
vinna í takt við samfélagið, bæði
fólkið í landinu sem og mennta­
stofnanir. Þess vegna er ég að stofna
til virks samstarfs við Listahá­
skólann varðandi t.d. samnýtingu
á kröftum sem við erum að fá að
utan. Að auki bind ég vonir við að
geta fengið langt komna nemendur
til þess að taka þátt í okkar starfi
því það er mjög mikilvægt að tengja
þetta saman.“
Steinunn Birna segir að stóra
verkefnið sem er fram undan
sé  Don Giovanni eftir Mozart í
febrúar. „Það sem einkennir Don
Giovanni er að þetta er afskaplega
elskuð ópera og áhrifarík. Mikið
drama og saga um þennan mjög svo
umdeilda og kvensama mann, örlög
hans og samskipti kynjanna. Það
verður alfarið íslensk hlutverka­
skipan í þeirri uppfærslu fyrir utan
einn söngvara en það er stefnan að
reyna að koma með einn sterkan
söngvara að utan í hverri uppfærslu.
Þetta hefur góð áhrif á starfsemina í
heild enda þurfum við alltaf að líta á
okkur í alþjóðlegu samhengi.“
Óperan á tímamótum
Það er Steinunni Birnu áhyggjuefni
hversu rekstrarrammi Óperunnar
er þröngur. „Við fórum eins og
aðrir í gegnum mikinn niðurskurð
í kreppunni en á sama tíma fórum
við úr eigin húsnæði í Gamla bíói
yfir í leiguhúsnæði í Hörpu. Við
róum mikinn lífróður þessa dagana
þar sem húsaleigan í Hörpu tekur
mikinn hluta þess framlags sem við
höfum haft en þá er lítið eftir fyrir
starfsemina. Við gerum allt sem við
getum til þess að gera reksturinn
eins hagkvæman og mögulegt er og
þar koma m.a. til þær skipulagsbreyt­
ingar sem við þurftum að fara í núna í
haust. Uppsagnir eru alltaf ömurlegar
og í hinum fullkomna heimi myndi
hver einasti stjórnandi óska sér þess
að til slíks þyrfti aldrei að koma. En
þegar horft er á þær staðreyndir sem
blasa við hjá okkur er nauðsynlegt að
bregðast við til að ná niður föstum
kostnaði og auka verkefnaráðningar
sem eru hagkvæmari.
Aðstaðan í Hörpu er frábær en við
höfum verið að leggja með rekstr­
inum eigið fé sem við höfum átt vegna
sölunnar á Gamla bíói en nú er það á
þrotum og Óperan á tímamótum. Ef
ekki verður gripið til aðgerða er ljóst
að við verðum að leggja starfsemina
niður að miklu eða öllu leyti.
Það er alvarleg og umhugsunarverð
staða ef tónlistin í landinu, hvort sem
það er Óperan eða aðrir, hefur ekki
efni á að vera í okkar langþráða og
óviðjafnanlega tónlistarhúsi, sem á að
vera musteri tónlistarinnar í landinu í
öllum sínum fjölbreytileika.“
Evgeny Onegin og Tosca
Með þessum fyrirvara, að þessi líf­
róður takist og að framtíðin verði
björt, þá segir Steinunn Birna að
nú sé horft lengra inn í framtíðina í
Íslensku óperunni en áður hafi verið
gert. „Það er því með þessum fyrir­
vara um ásættanlega afkomu að ég
kynni verkefni okkar næsta starfsár,
þ.e. 2016­2017, en það yrðu óperurn­
ar Evgeny Onegin eftir Tsjajkovskí
og Tosca eftir Puccini. Tvær frábærar
óperur sem er tilhlökkunarefni að
undirbúa.
Við eigum mikinn mannauð
í íslenskum söngvurum sem fá
þarna verðug verkefni. Íslenska
óperan er þeirra eini vettvangur til
þess að starfa hérlendis en margir
eru vissulega líka að vinna erlend­
is. Það er því mikið í húfi að þessi
vettvangur haldi áfram að vera til
og vaxi og dafni.
Að auki erum við að fara í aukið
samstarf við skólastigið og teng­
ingu með aukinni áherslu á barna­
óperur, fá nemendur í heimsókn
til að kynnast starfinu og tónleika­
röð sem kallast Kúnstpása þar sem
við kynnum unga söngvara til leiks
sem eru að byrja sinn feril ásamt
þeim eldri og reyndari sem halda
tónleika á vegum óperunnar. Auk
þess eru miklir sóknarmöguleikar
í menningarferðamennskunni
og það er ein af ástæðum fyrir
því að við viljum kynna næsta
starfsár með svona góðum fyrir­
vara. Menningarferðamenn plana
langt fram í tímann og til þess að
svara þeirri eftirspurn þurfum við
að skipuleggja okkur með þessum
hætti og listamenn skipuleggja
líka tíma sinn með löngum fyrir­
vara og við þurfum að ganga í takt
við það.
En ef þetta á að ganga eftir
verður að vera rekstraröryggi og
ég finn vissulega fyrir mikilli vel­
vild og áhuga og trúi ekki öðru en
að þetta takist því það er mikið í
húfi fyrir menninguna í landinu.“
Lífróður að bjartri framtíð Íslensku óperunnar
Steinunn Birna Ragnarsdóttir óperustjóri rær lífróður fyrir Íslensku óperuna sem hún ætlar stóran hlut í
íslensku menningarlífi og kynnir hún hér starfsárið 2016 til 2017 og fyrirhugaðar uppfærslur.
Steinunn Birna Ragnarsdóttir óperustjóri segir að Íslenska óperan verði að búa við rekstraröryggi. FRéTTaBlaðið/GVa
Ef Ekki vERðuR
gRipið til aðgERða
ER ljóSt að við vERðum að
lEggja StaRfSEmina niðuR
að miklu Eða öllu lEyti.
Steinunn Birna Ragnarsdóttir
óperustjóri
Bækur
Týnd í Paradís, bók eitt
HHHHH
Höfundur Mikael Torfason
Sögur útgáfa
258 bls.
Týnd í Paradís, bók eitt, segir frá lífi
og aðstæðum þess fólks sem Mikael
Torfason er kominn af ásamt hans
allra fyrstu æviárum. Og hér er ekki
sagt frá neinni venjulegri æsku meðal
Íslendingsins heldur sérstaklega for­
vitnilegu en jafnframt brotnu bak­
landi foreldra Mikaels, ástum þeirra,
hversdagsraunum, draumum um
lífið, hugmyndum og ranghugmynd­
um og ekkert dregið undan.
Saga fólksins sem Mikael Torfa­
son og foreldrar hans eru komin af
er saga íslenskar alþýðu í harðbýli
landi. Saga um fátækt, réttleysi, vos­
búð, hungur og þrældóm myrkranna
á milli. En líka saga um samfélag í
mótun á liðinni öld þar sem brenni­
vín, spritt og læknadóp verður lífs­
förunautur sumra en aðrir lifa í ótt­
anum við hungrið og vosbúðina sem
fylgdi þeim á uppvaxtarárum. Það
getur hvorki verið einfalt né auðvelt
að draga fram þessa sögu úr ranni
sinna nánustu en Mikael hefur tek­
ist einstaklega vel upp. Efalítið hefur
blaðamaðurinn í höfundi komið sér
fádæma vel í þessu erfiða verkefni en
fyrir vikið nær Mikael að draga upp
furðu skýra mynd af baklandi for­
eldra sinna sem og seinna meir bæði
tilhugalífi og hjónabandsárum.
Bókin nær aðeins fram til þess
tíma þar sem Mikael er um fjögurra
ára gamall. Þrátt fyrir það er þetta
fyrsta æviskeið höfundar ákaf­
lega viðburðaríkt og erfitt enda var
hann fæddur með alvarlegan sjúk­
dóm í meltingarfærum. En alvarleg
veikindi ungbarna fara greinilega
illa saman við það að vera barn
Votta Jehóva eins og foreldrar
hans voru á þessum tíma og
leiðir það til afar dramatískrar
og áhugverðrar umfjöllunar.
Reyndar er helst til miklu
púðri eytt í sögu og hug­
myndafræði Vottanna sem
er í sjálfu sér skiljanlegt í
ljósi þeirra áhrifa sem við­
komandi söfnuður hafði
á líf höfundar.
Heilt yfir er Týnd
í Paradís vel skrifuð
bók. Kaflarnir eru
stuttir, viðburða­
ríkir, lýsandi og
læsilegir og Mikael tekst
vel upp við að leika sér örlítið að
línulegum tíma framvindunnar.
Dregnar eru upp skýrar og áhuga­
verðar myndir af brotnum einstak­
lingum, skapgerðarbrestum þeirra,
kostum og göllum án
þess að leggja
einhvern
d ó m á
v o n d a r ,
s j á l f ­
h v e r f a r
ákvarðanir
sem vörðuðu
í raun líf og
framtíð sögu­
manns. Hins
vegar líður frá­
sögnin dálítið fyrir
þessa nálgun rann­
sóknarblaðamanns­
ins og verður á stund­
um meira eins og stór
blaðagrein. Stíllinn er
beinn og afdráttarlaus
en að sama skapi eilítið
litlaus og á stundum örlar helst til
mikið á endurtekningum sem sagan
hefði vel getað verið án.
Styrkleiki Týnd í Paradís er
einkum fólginn í einstaklega hrein­
skiptnu uppgjöri við fortíðina, for­
eldra, ömmur og afa. Í bókinni er
líka dregin upp raunsönn og áhrifa­
rík mynd af íslensku samfélagi og
þá ekki síst þeim afkima sem Vottar
Jehóva, lífsviðhorf þeirra og menn­
ing, mynda í nútíma samfélagi. Það
er líka mikilvægt að horfa til þess
að hér er á ferðinni bók eitt og með
þessu verki tekst Mikael vel upp við
að leggja grunninn að því sem koma
skal. Lesendur geta því látið það
eftir sér að hlakka til framhaldsins
og ættu alls ekki að láta þessa fyrstu
bók fram hjá sér fara.
Magnús Guðmundsson
NiðursTaða Hreinskiptin og
kraftmikil fjölskyldusaga sem veitir
góða innsýn í íslenskt samfélag og
ákveðinn afkima þess á áhuga-
verðum tímum.
Áhrifarík og afdráttarlaus fjölskyldusaga
Magnús
Guðmundsson
magnus@frettabladid.is
2 1 . N ó v e m B e r 2 0 1 5 L a u G a r D a G u r66 m e N N i N G ∙ F r É T T a B L a ð i ð
menning