Morgunblaðið - Sunnudagur - 13.10.2019, Blaðsíða 4

HEIMURINN
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13.10. 2019
„Óábyrgt og
siðlaust“
Síðustu áratugi hefur fólki ver-ið ráðlagt að draga úr neysluá rauðu og unnu kjöti til að
draga úr líkunum á að verða
hjartasjúkdómum, krabbameini og
öðrum lífsstílssjúkdómum að bráð.
Vísað hefur verið í ýmsar rann-
sóknir þessu til stuðnings. Deila
má um hvort farið hafi verið eftir
þessum ráðleggingum en að
minnsta kosti hefur neysla á rauðu
kjöti þurft að víkja að einhverju
leyti fyrir neyslu á fuglakjöti síð-
ustu árin.
Síðasta dag septembermánaðar
setti alþjóðlegur hópur sérfræð-
inga sig hins vegar á móti þessum
ráðleggingum og komst að þeirri
niðurstöðu að ekki væri ástæða til
þess að hvetja til minni neyslu á
rauðu og unnu kjöti. Gengu sér-
fræðingarnir svo langt að ráð-
leggja fólki að halda áfram núver-
andi neyslu á kjötinu.
Grefur undan trausti
Meginniðurstaða þessa hóps sér-
fræðinga var að ráðleggingar um
minni neyslu á rauðu og unnu kjöti
byggðust á rannsóknum sem ekki
stæðust ströngustu kröfur um slík-
ar rannsóknir auk þess sem tengsl-
in væru of veik og sæjust aðeins
þegar stórir hópar væru skoðaðir.
Niðurstöður hópsins eru byggðar á
fimm rannsóknum sem skoða
gaumgæfilega fyrri rannsóknir á
sviðinu. Fjórar þeirra snerust um
tengsl milli neyslu á rauðu og unnu
kjöti annars vegar og hjarta- og
æðasjúkdóma og krabbameins hins
vegar. Sú fimmta skoðaði viðhorf
fólks til þess að breyta neyslu sinni
til að minnka líkurnar á að fá þessa
sjúkdóma.
Þar sem fólk er alla jafna ekki
tilbúið að breyta venjum sínum og
áhrifin af neyslu á rauðu og unnu
kjöti ekki nægilega mikil er ekki
rétt að ráðleggja fólki að neyta
minna af því, var niðurstaða hóps-
ins en grein þar sem farið var yfir
málið var birt í fræðitímaritinu
Annals of Internal Medicine.
Birting tillagna hópsins hefur
mætt mikilli mótspyrnu meðal ann-
arra sérfræðinga á sviðinu. Dr.
Frank Hu, prófessor í næringar-
fræði hjá Harvard-háskóla í
Bandaríkjunum, segir á heimasíðu
skólans að það sé „óábyrgt og sið-
laust að gefa út viðmiðanir fyrir
mataræði fólks sem eru jafngildar
því að hvetja til neyslu á kjöti.“ Að
hans sögn séu rannsóknir síðustu
ára ekki fullkomnar en engu að
síður ljái endurteknar niðurstöður
rannsóknunum trúverðugleika.
Við sama tilefni er haft eftir dr.
Hu og kollegum hans í Harvard að
tillögur hópsins „dragi úr
trúverðugleika næringarfræðinnar
og grafi undan trausti almennings
til vísindarannsókna.“
Sagði ekki frá fyrri styrk
Þegar umtöluð grein kom fyrst út
var því haldið fram að þeir sem
stóðu að baki henni hefðu ekki
fengið nein fjárframlög frá fyr-
irtækjum eða hagsmunahópum,
sem gætu þá mögulega verið að
reyna að ýta undir neyslu á kjöti
því það væri þeim fjárhagslega í
hag, síðustu þrjú árin. Nokkrum
dögum eftir útgáfu greinarinnar
kom hins vegar í ljós að dr. Brad-
ley C. Johnston, sem fór fyrir hópi
sérfræðinganna, hefði staðið að
baki svipaðri grein þar sem reynt
var að draga í efa ráðleggingar til
almennings um að borða minna af
unnum sykri.
Sú grein, sem kom út í desember
2016 og því innan þriggja ára
rammans, var styrkt af bandarísku
hagsmunasamtökunum ILSI sem
styrkt eru af landbúnaði, mat-
vælaframleiðendum og lyfjafyrir-
tækjum á borð við McDonald’s,
Coca-Cola og PepsiCo. Hafa ILSI-
samtökin lengi verið ásökuð um að
grafa undan ráðleggingum yfir-
valda er varðar heilsu almennings
til þess að bæta hag fyrirtækjanna
sem standa að baki hópnum.
New York Times hefur hins veg-
ar eftir dr. Johnston að hann hafi
fengið peninginn fyrir téðri grein
frá 2016 árið 2015 og því ekki þurft
að láta vita af styrknum. Því er
Marion Nestle, prófessor við New
York-háskóla, ekki sammála.
„Fræðirit krefjast opinskárrar
greinargerðar og það er alltaf
betra að gera að fullu grein fyrir
tengslum,“ sagði hann við NYT.
„Jafnvel ef ILSI hafði ekkert að
gera með kjötrannsóknirnar – og
það eru engin sönnunargögn sem
ég veit af sem benda til annars –
bendir fyrri grein hans til þess að
Johnston byggi feril sinn á því að
rífa niður fyrri hugmyndir um
næringu.“
Ómöguleg viðmið
Deilan virðist snúast um hvernig
rannsóknir eru gerðar og þá
hversu mikið mark sé hægt að taka
á þeim. Dr. Johnston notar svo-
kallaðan GRADE-skala til að
ákvarða hversu mikið mark eigi að
taka á hverri rannsókn. Vanda-
málið er hins vegar að GRADE-
skalinn var upphaflega gerður til
að skoða rannsóknir á lyfjum og
virkni þeirra, ekki matarvenjum.
Tvíblind rannsókn, þar sem fólki
er gefið lyf eða lyfleysa og veit
ekki hvort á við það, er talin gullna
viðmiðið í rannsóknum á lyfjum.
Slíkt er erfitt að framkvæma við
rannsóknir á næringu. Fylgja þarf
fólki í langan tíma (jafnvel alla
ævi), erfitt er að sjá til þess að það
borði eins og það á að gera og
ómögulegt að átta sig á lyfleysu-
áhrifum þegar um er að ræða
rautt kjöt sem dæmi. „Fyrir mat-
arvenjur og lífsstíl er ómögulegt
að nota sömu viðmið og fyrir rann-
sóknir á lyfjum,“ sagði fyrr-
nefndur dr. Hu við NYT fyrir
rúmri viku.
Næringarfræðingar notast því
mikið við áhorfsrannsóknir þar
sem skoðað er hvað fólk borðar og
í því samhengi hvernig heilsu þess
er háttað.
Í þeim rannsóknum á sér oft
stað svokölluð gruggun (e. confo-
unding) þar sem fleiri þættir en sá
sem er skoðaður hafa áhrif á nið-
urstöðuna. Sem dæmi getur verið
að þeir sem ákveða að borða ekki
rautt og unnið kjöt hugsi betur um
heilsu sína en aðrir að jafnaði. Því
þarf að skilja áhrifin að, þ.e. að-
eins skoða áhrif þess að borða á
ákveðna vegu, ekki önnur áhrif
sem fylgja með. Slíkt er hægt með
ýmsum tölfræðikúnstum en aðeins
að vissu leyti og ekki með fullkom-
inni nákvæmni.
0,5% bjarga tæplega
1.800 manns
En við höfum ekki tvíblindar rann-
sóknir á næringu og verður því að
láta aðrar rannsóknir duga. Dr.
Hu segir að með aðferðum dr.
Johnstons sé hægt að andmæla
fjölda viðurkenndra hugmynda um
heilsu almennings eins og tengsl-
unum milli óbeinna reykinga og
krabbameins, loftmengunar og
heilsu, og transfitu og hjartasjúk-
dómum.
Að lokum má nefna að þótt
tengslin milli neyslu á rauðu og
unnu kjöti séu veik og sjáist aðeins
hjá stórum hópum eru þau samt
sem áður raunveruleg. Neysla
hverra 50 gramma af unnu kjöti á
dag er talin auka líkur á ristil-
krabbameini um 18 prósent sem
þýðir að ef þú ert 50 ára karl-
maður aukast líkurnar úr 2,7% í
3,2%, þ.e. aðeins 0,5 prósentustiga
aukning. Ef við yfirfærum þessi
líkindi á alla landsmenn og þeir
minnka neyslu sína um 50 grömm
á dag sleppa 1.785 manns við
ristilkrabbamein á lífsleiðinni sem
hefðu annars fengið það, miðað við
fjölda landsmanna 1. janúar.
Sérfræðingar eru ekki sammála um hvort niðurstöður rannsókna séu nægilega skýrar til að hægt sé að ráðleggja fólki að
neyta minna af rauðu og unnu kjöti. Hagsmunir sérfræðinganna eiga oft hlut að máli sem ekki getur talist gott.
Colourbox
Þvert gegn öllum ráðleggingum sem við eigum
að venjast hvatti nýlega hópur sérfræðinga fólk
til að draga ekki úr neyslu sinni á rauðu og unnu
kjöti. „Óábyrgt og siðlaust,“ segir sérfræðingur
hjá Harvard og sá sem fer fyrir hópnum
reyndist hafa óhreint mjöl í pokahorninu.
Böðvar Páll Ásgeirsson bodvarpall@gmail.com
skoðið úrvalið á facebook
Þú getur pantað í gegnum Facebook síðu
okkar og fengið sent hvert á land sem er.
Opið: laugardag frá 10-18 – sunnudag frá 11-17
Ný sending af Hum
mel vörum
Breytt og
bætt búð
Allir velkomnir
á frábæru verði fyrir alla fjölskylduna
SKÓR, FATNAÐUR, ,LEIKFÖNG, HANDKLÆÐI, YOGA DÝNUR, BAKPOKAR, GÖNGUSTAFIR, ÍSBRODDAR, GLERAUGU, LOPI,
PRJÓNAR, NÁLAR, NEON VETTLNINGAR, GUMMITÚTTUR, SUNDGLERAUGU, SPIL, HÁRBURSTI, BENDLABÖND, VETTLINGAR,
HÚFUR, GJAFAPOKAR, KORT, NAGLAKLIPPUR, DÚKKUR, TÖSKUR, TÓBAKSKLÚTAR, NÆLONSOKKAR, SKÓHORN, INNLEGG,
BOLTAR, SÁPUKÚLUR, HLAUPASOKKAR, GJAFAVARA O.M.FL.