Morgunblaðið - 29.11.2019, Blaðsíða 104

104 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. NÓVEMBER 2019
Vantar þig pípara?
FINNA.is
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
Fyrir stuttu kom út skáldsaga Sig-
rúnar Pálsdóttur sem hún nefnir
Delluferðina. Í bókinni segir frá
stúlkunni Sigurlínu Brandsdóttur,
Jónssonar fræðimanns og skrifara
frá Kotum í Skagafirði, sem þráir
það heitt að komast af heimilinu og
til mennta. Í leiðinni fjallar Dellu-
ferðin um það hvernig menningar-
verðmæti verða til, enda kemur við
sögu íslenskur forngripur, beltis-
sproti, sem kemst í eigu Metro-
politan-safnsins í New York, seldur
þangað ungri íslenskri konu, Miss
Selena Branson, Sigurlínu Brands-
dóttur.
Löngun Sigurlínu að komast til
náms er þekkt minni úr Íslandssög-
unni, enda fengu konur oft ekki að
læra nema til heimilisverka og hann-
yrða, eins og Guðrún Borgfjörð
(1856-1930) lýsir til að mynda í minn-
ingabók sinni. Ég nefni það við Sig-
rúnu að mér hafi verið hugsað til
Guðrúnar snemma í Delluferðinni,
en hún segir að þótt Guðrún hafi
vissulega verið sér innblástur og
mikilvæg heimild um ýmislegt eigi
Sigurlína sér enga eina fyrirmynd.
„Sigurlína er kokkuð upp úr ýmsum
konum 19. aldar en segja má að saga
hennar sé eins konar sannsögulegur
uppspuni því allt í henni er kirfilega
reist á sögulegum heimildum. Dellu-
ferðin hefði með öðrum orðum getað
gerst enda liggur mikil rannsókn að
baki henni.“
Raunverulegar persónur
fremur hráefni
„Önnur kona sem eflaust kemur
upp í huga einhverra lesenda er Sig-
ríður Magnússon, kona Eiríks Magn-
ússonar, en grunnhugmyndin að sög-
unni kviknaði líklega þegar ég
rannsakaði bréfaskipti Sigríðar og
fyrsta forstöðumanns Metro-
politan-safnsins í New York, Luigi
Palma di Cesnola, vegna sölu á
íslensku silfri í lok 19. aldar. Sigríður
og Sigurlína eiga hins vegar ekki
annað sameiginlegt en samskipti við
Cesnola og ég veit ekki af hverju ég
tók þá ákvörðun að senda í skáldsögu
tuttugu og fimm ára gamla stúlku á
fund þessa manns í stað þess að
rannsaka samskipti hans og Sigríð-
ar. Kannski óttaðist ég þær enda-
lausu getgátur sem sundurlaus
bréfaskipti þeirra hefðu haft í för
með sér. Svona spillir skáldskapur-
inn manni, breytir gamalli konu í
unga, og 19. aldar búningasilfri í
jarðfundinn beltissprota frá 11. öld.“
Í Delluferðinni eru raunverulegar
persónur því fremur hráefni en bein-
ar fyrirmyndir enda segist Sigrún
viðkvæm fyrir því að skrifa skáld-
skap með þeirri aðferð: „Annaðhvort
koma persónur bara fyrir sem auka-
persónur undir raunverulegu nafni
eða þær eru uppdiktaðar. Ég gef
meira að segja nokkrum raunveru-
legum persónum, sem einhverjir les-
endur gætu talið fyrirmyndir að kar-
akterum í sögunni, hálfgerða
fjarvistarsönnun með því að nefna
þær á nafn annars staðar í textanum,
og ég læt Brand föður Sigurlínu til
dæmis aðeins hafa tímabundna um-
sjón með Forngripasafninu í Reykja-
vík til að leysa þann sem því embætti
gegndi á tíma skáldsögunnar undan
allri ábyrgð á hugsanlegum glæpum
sem þar koma fyrir.“
Hver er þjófur og hver ekki?
– Þegar sagan berst til New York
og á Metropolitan-safnið vakna hjá
lesanda spurningar ekki bara um
hvernig þjóðararfur verður til, held-
ur hvernig söfnin urðu til.
„Jú, það er rétt, bókin er öðrum
þræði saga um varðveislu menn-
ingararfs og þeirra mannlegu örlaga
sem búa þar að baki en þar leikur til-
urð stórra minjasafna auðvitað stórt
hlutverk. Og þetta er forvitnilegur
tími hvað þessar stofnanir varðar.
Grunnur þeirra margra myndaðist
að einhverju leyti með vafasömum
hætti. Þess vegna er saga þeirra
spennandi umgjörð um glæp og refs-
ingu og þá spurningu hver er þjófur
og hver ekki. Og hver ákveður virði
einstakra gripa. Delluferðin fjallar
svolítið um þess konar spurningar og
þar spilar stórt hlutverk áhugi
Bandaríkjamanna þess tíma á sigl-
ingum norrænna manna til Ameríku
um aldamótin 1000.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Menningararfur Aðalpersóna Delluferðar Sigrúnar Pálsdóttur er kokkuð upp úr ýmsum konum 19. aldar. Sagan er
eins konar sannsögulegur uppspuni því allt í henni er kirfilega reist á sögulegum heimildum.
Sannsögulegur uppspuni
 Í skáldsögunni Delluferðin fjallar Sigrún Pálsdóttir
um það hvernig menningarverðmæti verða til  Einnig
kemur við sögu útþrá og menntunarlöngun kvenna
Annað hefti Stínu þessa árs, tímarits
um bókmenntir og listir, er komið
út. Meðal efnis eru greinar um
Jóhannes Kjarval og myndir eftir
hann; Kormákur Bragason gerir
grein fyrir æviferli Kjarvals og Guð-
bergur Bergsson segir frá kynnum
sínum af Kjarval þegar Guðbergur
var dyra- og næturvörður á Hótel
Borg á sjöunda áratugnum.
Í heftinu eru líka birt ljóð eftir
Magneu Þ. Ingvarsdóttur, Jón Ósk-
ar, Kormák Bragason, Sigurbjörgu
Þrastardóttur, Kristian Guttesen og
Jónas Hallgrímsson. Einnig eru
birtar smásögur eftir Atla Antons-
son, Láru Kristínu Sturludóttur,
Aðalstein Aðalsteinsson, Arnhildi
Hálfdánardóttur og Stefán Gauta
Úlf Stefaníuson. Aukinheldur örsög-
ur eftir Svar Má Snorrason og Olgu
Alexandersdóttur Markelova og
einnig argentínska rithöfundinn
Enrique Del Acebo Ibañez sem
Hólmfríður Garðarsdóttir snarar.
Í lokin er bókmenntaspjall Torfa
Tuliniusar um vísnakverið Til í að
vera til eftir Þórarin Eldjárn og
Vínbláar varir eftir Sigurbjörgu
Friðriksdóttur.
Vetrarhefti Stínu
er komið út
Tímarit Stínu skreytir tússteikning
án titils eftir Jóhannes Kjarval.
VINNINGASKRÁ
394 8837 19266 28284 38345 48195 59792 68803
616 8863 19316 28550 38654 49034 59911 68902
718 9178 19343 28677 39138 49480 59988 68986
1051 9203 19444 28924 39463 50384 60017 69418
1144 9306 19503 28982 39579 50502 60109 69687
1337 9420 20133 29156 39897 50952 60551 69719
1482 9642 20350 29277 40212 51487 60709 69959
1677 9713 20795 30087 40312 51611 60811 70057
2055 9914 20809 30118 41019 51730 60916 70089
2389 11144 20830 30367 41045 51810 61444 70112
2543 11417 20917 30485 41457 52608 61613 70759
2719 11804 21940 30731 41799 52700 61640 71777
2750 11813 22200 31238 41969 53012 61739 71901
3083 11921 22325 31350 42060 53055 61816 72048
3237 11927 22548 31835 42096 53268 61848 72649
3269 12162 22574 31902 42249 53704 61967 73627
3447 12878 22713 32103 42277 53815 62433 74008
3753 13356 22770 32527 42290 53912 62577 74211
3771 13527 22815 32811 42571 54054 63515 74365
4165 13723 24216 33211 42644 54478 63694 74675
4389 13725 24546 33492 42812 54958 63784 74806
4505 14297 24625 33814 42875 55109 63856 74866
5636 15885 24649 34203 42996 55430 63991 75206
5718 15911 24798 34270 43044 55486 64078 75495
5804 16274 24825 34559 43226 55629 64117 75667
6125 16609 24961 34815 43228 55707 64297 75719
6217 16670 24971 35069 43240 55876 64599 76134
6235 16954 25257 35335 43398 55921 64616 76202
6263 17166 25407 35948 43748 56698 64719 76233
6878 17337 25428 35992 43900 56745 64819 76591
6890 17545 25893 36112 43959 56893 65181 76702
7086 17630 26314 36668 44239 58596 65237 76712
7090 17662 26383 36784 44344 58684 65876 77050
7151 18117 26650 36897 44734 58829 66849 77179
7737 18160 27042 36974 45217 58919 67730 77421
8191 18323 27130 36986 46145 58944 68170 77471
8406 18552 27438 37366 46395 59202 68284 78216
8414 18559 27880 37823 47392 59389 68337 78231
8635 18672 28167 38108 47517 59493 68577 79325
8821 19006 28261 38226 47618 59731 68750 79960
372 8984 26888 34967 41879 54164 65600 71448
532 15394 27096 35833 42135 54452 65799 73132
624 17541 27819 36012 42352 54999 66610 73483
1581 17615 28426 36036 43104 55217 66613 76228
2352 17839 28455 37573 43271 56396 66816 76289
2627 17937 28631 38678 44819 56896 66971 77951
3474 19383 29038 39523 46511 56951 67240 78601
4432 22167 29304 39633 46678 56975 68514 78762
4815 25025 30427 39953 50116 57419 68529 79092
6557 25048 31022 40507 50677 57667 68568
6580 25089 31925 41147 50834 58305 68906
8960 26489 32375 41582 51077 61790 68952
8975 26847 34754 41863 53071 62217 69390
Næstu útdrættir fara fram 5., 12., 19. & 30. desember 2019
Heimasíða: www.das.is
Vinningur
Kr. 12.000 Kr. 24.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 25.000 Kr. 50.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 150.000 Kr. 300.000 (tvöfaldur)
8990 9991 15842 52813 67266
Vinningur
Kr. 50.000 Kr. 100.000 (tvöfaldur)
864 13633 21793 39703 57453 70179
1133 14868 29823 50306 59116 71724
10182 18912 31790 55810 62560 76284
11885 18930 35443 55977 67123 78939
Aðalv inningur
Kr. 4.000.000 Kr. 8.000.000 (tvöfaldur)
7 0 6 7 4
30. útdráttur 28. nóvember 2019