Morgunblaðið - Sunnudagur - 01.12.2019, Blaðsíða 6

VETTVANGUR
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1.12. 2019
Áræði, þor, hugrekki. Þettavoru forsendur þess að Ís-land byggðist. Allt heimsins
hugvit á sviði skipasmíði og sigl-
ingafræði hefði verið einskis virði ef
enginn hefði þorað að leggja af stað.
Svipað gildir um frumkvöðla-
drifna nýsköpun í dag. Hún kallar á
mikið áræði og enn meira úthald, oft
í andstreymi og mótvindi. Sem bet-
ur fer höfum við séð marga ná til
lands og skapa með því bæði störf
og verðmæti.
Gangverk
verðmætasköpunar
Áhætta gegnir stærra hlutverki í
gangverki efnahagslegrar verð-
mætasköpunar en kannski margir
gera sér grein fyrir. Færa má rök
fyrir því að stærsti drifkraftur verð-
mætasköpunar á Vesturlöndum
a.m.k. síðustu hundrað árin hafi ver-
ið auknir möguleikar einstaklinga til
að taka áhættu – til að sýna áræði.
Þetta gerðist með nýjum mögu-
leikum til fjármögnunar og trygg-
inga og auðvitað með hinu til-
tölulega nýtilkomna fyrirbæri sem
við köllum hlutafélag með takmark-
aðri ábyrgð. Allt þetta og fleira
leysti úr læðingi óhemjusterka
krafta framtaks, nýsköpunar og
verðmætasköpunar sem eiga sér
upptök hjá einstaklingum en
gagnast öllu samfélaginu.
Nýjar leiðir skapa
ný tækifæri
Nýjungar í fyrirkomulagi viðskipta,
ekki síst fjármögnunar, hafa úr-
slitaáhrif um það hvaða möguleika
hugvit og framtak hafa til að ryðja
hina grýttu braut framfara, nýsköp-
unar og aukinnar hagsældar.
Svo að aftur sé vikið að siglingum
er það ekki tilviljun að margt í
skipulagi nútíma viðskipta á rætur
sínar í áhættusömum langsiglingum
fyrri tíma. Nýjar leiðir til að dreifa
áhættu (fjármögnun, hlutakerfi,
tryggingar o.fl.) sköpuðu ný og bylt-
ingarkennd tækifæri.
Á sama hátt var það skortur á
fjármögnun sem hindraði lengi vel
innreið nútímans í atvinnuháttum
Íslendinga. Nýjar fjármögn-
unarleiðir, einkum með tilkomu Ís-
landsbanka, áttu stóran þátt í marg-
víslegri nútímavæðingu atvinnulífs
Íslendinga í upphafi tuttugustu ald-
ar.
Vísifjármögnun
Hundrað árum síðar er það enn og
aftur fremur nýleg tegund fjár-
mögnunar (með gamlar rætur þó)
sem á hlut að máli í sögu flestra
mikilvægustu, framsæknustu og
mest brautryðjandi nýju fyrirtækja
samtímans. Það er ekki tilviljun að
þessi fjármögnun hefur mest rutt
sér til rúms í Sílikondal í Kaliforníu,
höfuðstöðvum nýsköpunar í heim-
inum.
Á ensku er þessi fjármögn-
unarleið kölluð „Venture Capital“
eða „VC“, borið fram „ví-sí“. Nær-
tækast er að kalla hana „vísi-
fjármögnun“ á íslensku, enda má
segja að fjárfestingarstefna slíkra
sjóða endurspeglist í orðtakinu
„mjór er mikils vísir“.
Í stuttu máli er um það að ræða
að áhættuþolnir einkafjárfestar taka
að sér að auka úthald nýsköpunar-
fyrirtækja sem eru komin úr hreiðr-
inu (og jafnvel orðin stór) en ekki
orðin nógu vel fleyg til að eiga kost á
hefðbundinni fjármögnun. Oft er
þetta vegna þess að viðskipta-
hugmyndir þeirra byggjast fyrst og
fremst á hugviti. Í samfélagi þar
sem sífellt stærri hluti verðmæta
byggist einmitt á hugviti er ljóst að
þau samfélög sem hafa fjárhagslega
innviði til að styðja við þess háttar
starfsemi standa þeim framar sem
hafa þá ekki.
Í heimi vísifjárfestinga er ætlast
til þess að fjárfestar komi ekki bara
með fjármagn að borðinu heldur líka
viðskiptaþekkingu, reynslu og
tengsl, sem eykur möguleika á
árangri enn frekar. Í Bandaríkj-
unum hafa flest þeirra fyrirtækja
sem hraðast vaxa notið stuðnings
vísifjárfesta og á Íslandi eru nokkur
dæmi um fyrirtæki sem hefur tekist
að útvega sér vísifjármagn. Þeirra á
meðal eru Meniga, CCP, Valka,
Oculis, Kara Connect, Plain Vanilla
og Sidekick Health.
Árangurinn af vísifjármögnun í
Bandaríkjunum, einkum í Sílikon-
dal, talar sínu máli. Fyrirtæki sem
komist hafa á legg með þessum
hætti hafa skapað verulegan hluta
allra nýrra starfa þar í landi.
Mörg önnur lönd hafa freistað
þess að skapa jarðveg fyrir svipaða
þróun og þykir Ísrael hafa náð hvað
bestum árangri. Á Íslandi hafa sem
betur fer orðið til fáeinir sjóðir af
þessu tagi á undanförnum árum en
að óbreyttu er hætta á stöðnun á
þeim vettvangi, einmitt þegar það
blasir við að þörfin fyrir slíkt fjár-
magn fer vaxandi.
Nýsköpunarlandið Ísland
Fyrir nokkrum vikum kynnti ég ný-
sköpunarstefnu fyrir Ísland sem
unnið hefur verið að undanfarið ár. Í
þessari viku voru svo kynntar fyrstu
aðgerðirnar sem styðja við stefnuna.
Ein sú veigamesta er að greiða götu
vísifjármögnunar með nýjum hvata-
sjóði sem kallast Kría.
Hlutverk Kríu verður að örva til-
urð nýrra vísisjóða með því að hafa
umtalsvert fé til umráða fyrir þátt-
töku í þeim – á þriðja milljarð króna
á þremur árum samkvæmt fjár-
málaáætlun. Skýr skilyrði verða fyr-
ir þátttöku enda er markmið stjórn-
valda ekki síst að stuðla að því að
umhverfi vísifjárfestinga á Íslandi
þroskist í takt við það sem gerist og
gengur í alþjóðlegu umhverfi.
Við ætlum ekki að draga markað-
inn í einhverja tiltekna átt heldur
láta markaðinn ráða og styðja við
hann þar sem hann vill sjálfur vera.
Einkafjármagnið tekur áfram mestu
áhættuna en við ætlum að gera hana
viðráðanlegri og freista þess að
hjálpa til við að koma af stað já-
kvæðri keðjuverkun þar sem af-
rakstur vel heppnaðrar fjárfest-
ingar nýtist til enn frekari
uppbyggingar.
Þetta er afgerandi skref en við
upphaf umróts fjórðu iðnbyltingar-
innar eru slík skref nauðsynleg í
þágu frumkvöðladrifinnar nýsköp-
unar, eins og ríkisstjórnin gaf strax í
upphafi fyrirheit um í nýsköpunar-
miðuðum stjórnarsáttmálanum.
Verðmætasköpun framtíðarinnar
byggist á hugviti. Efnahagslegt
sjálfstæði okkar og fullveldi veltur
þess vegna að verulegu leyti á því að
við tökum afgerandi stöðu með hug-
vitinu. Þannig búum við íslenskt
samfélag undir áskoranir framtíð-
arinnar.
Kría – súrefni fyrir frumkvöðladrifna nýsköpun
Úr ólíkum
áttum
Þórdís Kolbrún R.
Gylfadóttir
thordiskolbrun@anr.is
’Efnahagslegt sjálfstæðiokkar og fullveldi velt-ur að verulegu leyti á þvíað við tökum afgerandi
stöðu með hugvitinu.
Ég held að það sé ekkert ólíklegt aðeinhverntímann verði sett uppsérstök álma á Vogi fyrir kaup-
fíkla. Eftir að netverslun varð svona vin-
sæl eru nefnilega margir í þeirri stöðu
að geta ekki hamið sig og panta alls-
konar vitleysu.
Ég sé fyrir mér fund þar sem maður
stendur í pontu og segir: „Sæl. Ég heiti
Jón og ég er kaupfíkill. Ég áttaði mig á
því að þetta væri vandamál þegar ég
pantaði buxnapressu og pappírstætara í
sömu vikunni.“
Stundum hallast ég að því að þetta sé
raunverulegt vandamál hjá mér. Ég get
ekki talið allt sem ég hef pantað í ein-
hverju bríaríi og svo ekki haft hugmynd
um hvað ég ætti að gera við það. Viljið
þið dæmi?
Ljósaperur með hreyfiskynjara, birtu-
skynjara og myndavél. Jólaljósakastara
sem hafa gert nágranna mína brjálaða.
Átta diskókúlur (óvart), ilmúðara,
myndavélar, símahulstur, heyrnartól,
hleðslutæki, verkfæri, klósettsetuhitara,
lása, pípulagningamyndavél, sólgleraugu
með myndavél, rakvélahaldara, selfie-
ljós, grænmetisskera og ég veit ekki
hvað og hvað.
Veikleiki minn er þó allskonar raf-
magnsdót (og greinilega allt með
myndavél). Ef í lýsingu stendur blue-
tooth eða wifi spennist ég upp, teikna í
huganum aðstæður þar sem þetta kæmi
sér vel og alltof oft: Panta. Svo kemur
dótið og ég stend eins og bjáni með
þetta. Jafnvel búinn að gleyma hvað ég
pantaði og veit ekkert hvað ég á að gera
við þetta. Hvað á ég til dæmis að gera
við þráðlausa myndavél, á stærð við ten-
ing, með hreyfiskynjara? Það er ekki
eins og ég sé njósnari. Og af hverju á ég
þrjá dróna?
Nóvember er erfiðasti mánuðurinn.
Fyrst kemur dagur einstæðra (singles
day) 11. nóvember og rétt þegar maður
er búinn að jafna sig á öllum tilboðunum
þá skellur á manni svartur föstudagur.
Og það er alls ekki bara föstudagur,
heldur svört vika með endalausum til-
boðum. Þá er erfitt að vera ég.
Ég átti í alvöru samræður við konuna
mína um hvort það væri ekki alveg frá-
bær hugmynd að kaupa ryksuguróbot.
Hann var á sérstöku tilboði og leit svo
vel út. „Eigum við ekki tvær svona ryk-
sugur,“ segir hún, uppfull af þolinmæði
og öllu vön. „Og skúringaróbot. Fyrir
utan venjulegu ryksuguna okkar.“
Ég verð að viðurkenna að hún hefur
rétt fyrir sér og sennilega væri þetta
mjög heimskulegt en ég bara ræð ekki
við mig. Þetta er svo spennandi. Ég er
eins og menn voru í teiknimyndum í
gamla daga með púka á annarri öxlinni
sem segir: „Þú átt skilið að kaupa þetta.
Þetta er frábært tilboð,“ og á hinni öxl-
inni er sparsami engillinn sem bendir
mér á að þetta sé rugl og ég eigi aldrei
eftir að nota
þetta. Þið getið
giskað á hvor
talar hærra.
Ég er búinn
að fara inn á
Heimkaup
hundrað sinn-
um. Lesa alls-
konar umsagn-
ir, bera hana
saman við aðrar af svipaðri tegund og
skoða verðið. Tilboðið er að renna út. Ef
ég panta núna verður hún komin í há-
deginu á morgun.
Ég þarf að komast á fund.
’Hvað á ég til dæmis aðgera við þráðlausamyndavél, á stærð við ten-ing, með hreyfiskynjara?
Það er ekki eins og ég sé
njósnari. Og af hverju á ég
þrjá dróna?
Á meðan ég man
Logi Bergmann
logi@mbl.is
Raunir kaupfíkils
Færð þú í magann af
mjólkurvörum?
Ekki láta laktósaóþolið
hafa áfhrif á þitt daglega líf.
Laktase töflunar frá
tetesept aðstoða við
meltingu ámjólkursykri.
Forðatöflurmeð virkni sem
varir í 4 klukkustundir.
Reykjavíkurvegur 62 | Sími 527 0640 | 220 Hafnarfjörður | www.wh.is
Fæst í öllum helstu Apótekum
Settu þína
ráðstefnu
í Hörpu
Taktu næstu stóru ákvörðun hjá okkur
Nánar á harpa.is/radstefnur