Fréttablaðið - 09.01.2020, Blaðsíða 16

Íslandstorg og Íslandsgata eru þekkt kennileiti í höfuðborgum Eystrasaltsríkjanna. Þar eru
áletraðir skildir, sem tjá þakklæti til
Íslendinga, fyrir frumkvæði og inn-
grip Jóns Baldvins Hannibalssonar
á ögurstundu í sjálfstæðisbaráttu
ríkjanna. Við þinghúsið í Vilníus
er höggvið í stein: „Til Íslands, sem
þorði þegar aðrir þögðu.“
Fyrir framlag sitt á alþjóðavett-
vangi ber Jón Baldvin nú heiðurs-
orðu forseta Lettlands, Eistlands,
Litháen, Króatíu og Slóveníu ásamt
mörgum öðrum sæmdar- og heið-
urstitlum.
Upphaf þessara atburða má rekja
til NATO-fundar 22. ágúst 1991.
þegar Jón Baldvin reis einn gegn vilja
annarra NATO-þjóða.
Þrem dögum síðar komu utan-
ríkisráðherrar Eystrasaltsríkjanna
til fundar í Höfða og þáðu úr hendi
Jóns Baldvins fyrstu viðurkenning-
una um sjálfstæði ríkja sinna.
Það var söguleg stund á heims-
vísu. Síðar gerðust aðrar þjóðir spor-
göngumenn Íslendinga.
Í bók sinni, Tæpitungulaust – Lífs-
skoðun jafnaðarmanns, sem kom út
í desember 2019, segir Jón Baldvin
frá tildrögum og baksviði þessara
atburða.
Afrek á heimavelli
Góður efnahagur sem Íslendingar
búa að í dag er fyrst og fremst að
þakka samningnum um Evrópska
efnahagssvæðið.
Það var ekki um það deilt, að
samningurinn náðist í höfn fyrir
atbeina og málafylgju Jóns Bald-
vins. Samningurinn mætti andstöðu
í öllum f lokkum á Alþingi utan
Alþýðuflokksins. Við stjórnarmynd-
un náði Jón Baldvin svo að sínu borði
þeim stuðningi sem þurfti.
Spurning og svar
Bókin Tæpitungulaust er yfir 600
síður. Hún er spurning og svar um
markmið og leiðir jafnaðarmanna.
Lífsskoðun þeirra, sem berjast fyrir
jafnaðarstefnuna. Hverjir eiga jörð-
ina? Hvernig ógnar auðræðið lýð-
ræðinu? Óvinir velferðarríkisins.
Um skautun þjóðfélaga, makráðir
og auðugir, stritandi og snauðir.
Norræna módelið og óvinir þess. Og
fleira og fleira.
Hvað er fram undan? Hvað geta
jafnaðarmenn gert? Svarið er í bók
Jóns Baldvins.
Ég hvet alla, sem kjósa lýðræði og
jafnræði að lesa þá bók.
Að lokum
Bókin er ekki síður fróðlegur minn-
isvarði um mörg af þeim verkum
Jóns Baldvins, sem skipt hafa
sköpum fyrir núverandi velmegun
Íslendinga.
Á þeim afrekalista er af mörgu að
taka. Ég læt nægja að nefna þá stað-
reynd, að á Íslandi eru tekjur á hvern
mann með þeim bestu í heiminum.
Flestir vita en fáir nefna, að sá
fádæma góði árangur er af leiðing
EES-samningsins.
Sá samningur er engum Íslend-
ingi jafn mikið að þakka og Jóni
Baldvini.
Og sú staðreynd nægir til að full-
yrða; að íslenska þjóðin á engum
núlifandi manni jafn mikið að þakka
velsæld sína og góðan efnahag og
Jóni Baldvini Hannibalssyni.
Hafðu heila þökk, Jón Baldvin,
fyrir þá þjóðarheill, og bókina þína
góðu.
Jón Baldvin, þakka þér fyrir
Sjálf boðaliðasamtök létu til sín taka fyrir og um nýliðna jóla-hátíð, eins og oft áður. Mesta
athygli vakti vaskleg framganga
björgunarsveita við að bjarga
mönnum og dýrum og forða eigna-
tjóni. Titill greinarinnar er einmitt
fenginn að láni úr uppgjöri einnar
útvarpsstöðvar á glímunni við des-
emberóveðrið. Ýmsum kom á óvart
hve árvekni og af l viðbragðsaðila
var mikið. En f leiri sjálf boðaliða-
samtök létu til sín taka; hjálpar- og
stuðningssamtök hópa, sem eiga
í vök að verjast, léttu sínu fólki
byrðarnar af krafti — bentu okkur
hinum um leið á vanda þessa fólks.
Ýmis önnur samtök notuðu tæki-
færið til að kynna hugmyndir sínar
og drauma um lausnir á þrálátum
vandamálum — bentu á hvernig
gera megi samfélagið mannvæn-
legra, samheldnara, sjálf bærara
og betur búið undir framtíðina
ef við beitum af li okkar og tíma
með jákvæðari hætti en við eigum
vanda til.
Þannig bir tist með sk ý rar i
hætti en venjulega hve mikilvægu
hlutverki almannaheillasamtök,
eins og þau eru nú nefnd, gegna í
íslensku samfélagi. Þau bregðast
við, búa til lausnir og hafa áhrif
á þjóðfélagsþróunina til lengri
tíma — má rifja upp að 12 samtök
kvenna hrintu af stað byggingu
Landspítalans, þeirrar undirstöðu-
stofnunar samfélagsins.
Almannaheillasamtaka bíða
á nýju ári margar áskoranir og
óleyst mál, ekki síst brýn vandamál
margs ungs og eldra fólks, sem á
erfitt með að fóta sig við núverandi
aðstæður. Samtökin munu, ein og
sér eða í samstarfi, án efa leita að
betri úrræðum; lofi þau góðu munu
samtökin eins og endranær leita
stuðnings almennings með tíma,
vinnu, ráðgjöf, hluti og fjármuni til
að koma verkefnum í framkvæmd.
Almenningur hefur hingað til verið
örlátur á stuðning við góð málefni
sem bæta brotalamir í samfélaginu.
Það myndi líka hjálpa til ef
Alþingi yrði við óskum um að bæta
starfsumhverf i almannaheilla-
samtaka. Nokkuð hefur þokast á
undanförnum árum með að bæta
skattaumhverfi slíkra samtaka,
sem enn er talsvert lakara en geng-
ur og gerist í helstu samanburðar-
löndum; nefnd á vegum fjármála-
ráðherra er að skoða hvað hægt
er að gera frekar í þeim efnum. En
almannaheillasamtök bíða líka
eftir lagasetningu sem skilgreinir
raunverulegt rekstrarform þessara
samtaka.
Fyrir Alþingi liggur frumvarp
til laga um félög til almannaheilla,
f lutt af iðnaðarráðherra. Þetta er
þriðja frumvarpið sama efnis sem
f lutt er af ráðherra málaf lokksins.
Segja má að málið hafi verið á dag-
skrá í áratug, en Almannaheill,
samtök þriðja geirans, hvöttu
fyrst til slíkrar lagasetningar. Síðan
hefur málið verið vandlega undir-
búið, m.a. af tveimur ráðherra-
skipuðum nefndum. Það nýtur
eindregins stuðnings Almanna-
heilla og allra 35 aðildarfélaga
þess, sem mörg eru landssamtök,
með vel á annað hundrað þúsund
félagsmenn, og margra annarra
almannaheillasamtaka í landinu.
Samt hefur leið þess í gegnum lög-
gjafarsamkomuna reynst torfær.
A lmannaheillasamtök ósk a
eftir þessari lagasetningu til þess
að starfsrammi þeirra verði skýr-
ari; til þess að réttindi og skyldur
þeirra verði betur skilgreind; til
þess að stuðla að lýðræðislegri
uppbyggingu slíkra samtaka og ýta
undir góða stjórnarhætti þeirra;
síðast en ekki síst til þess að traust
á milli almannaheilla samtaka,
almennings og opinberra aðila
megi ef last — það gerði samtökin
öf lugri til að taka á verkefnum sem
bíða úrlausnar.
Sjálfboðaliðasamtökin stóðu vaktina
Þannig birtist með skýr-
ari hætti en venjulega hve
mikilvægu hlutverki al-
mannaheillasamtök, eins
og þau eru nú nefnd, gegna í
íslensku samfélagi.
Jónas
Guðmundsson
stjórnar­
formaður
Almannaheilla
Birgir
Dýrfjörð
jafnaðarmaður
Það má ýmislegt segja um leik-sýningu Þjóðleikhússins á Meistaranum og Margarítu.
En það er eitt víst; Búlgakov komst
til skila. Mikael Búlgakov rússneska
skáldið sem var sérfræðingur í abs-
úrdisma á dögum kommúnismans
og t.a.m. bók hans Hundshjarta er
eitt snilldarverkið enn. Í Meistar-
anum og Margarítu spyr Búlgakov
einfaldlega: Líður okkur best þegar
við erum dáin, erum við kannski
dáin, líður okkur best þegar við
höfum gengist blekkingunni á vald;
er lífið of sárt til að lifa því?
Það dylst engum að hér er verið
að tala um kerfi kommúnismans
sem gerði manninum ókleift að
lifa lífinu, kerfi sem afskræmir
manneskjuna og hennar siðferði-
legu gildi, píningar, mannshvörf
og dauðsföll daglegt brauð. Þetta
er kerfi sem gerir manneskjuna
að djöf lum, tilfinningasnauðum,
gráðugum, hégómlegum, spilltum
manneskjum sem neita staðfastlega
að horfast í augu við sjálfar sig. En
jafnvel í þessari hamslausu græðgi
verður manneskjan aumkunarverð,
eins og hún hafi enga stjórn á eigin
lífi, láti stjórnast af utanaðkomandi
öflum.
En nú bregður svo við að kerfi
kapítalismans er tekið við og það
er það sem verið er að segja í þess-
ari sýningu. Djöfullinn er útsendari
kapítalismans, allt í einu verður
það svo augljóst hvernig er hægt að
fara með okkur. Græðgin, ótti (kap-
ítalismans), stjórnleysið, óvirðingin
fyrir mannslífum og mannlegri
reisn; og hvernig er svo farið með
okkur? Það er hrun, Panamaskjöl,
veikt kvótakerfi, f lóttamannamál,
kynferðisof beldi, bætur öryrkja
standa í stað, loftslagsvá, Klaustur-
mál, Samherjamál, en það er sama
hvað gerist, það gerist ekki neitt.
Það er absúrd, einsog í Meistar-
anum og Margarítu.
Og af hverju skyldi það vera, er það
út af því að við fáum nóg af kökum,
nóg af afþreyingu, við erum pínd og
kvalin í allsnægtunum, látum okkur
í léttu rúmi liggja stríð og ofsóknir
um allan heim, og hvar er okkar
andlegi veruleiki? Við höfnum and-
legum veruleika, tilfinningalegum
veruleika, sameiginlegum veruleika,
við gefumst loks upp fyrir þessu
öllu, og í senunni milli Meistarans
og Margarítu þá er búið að taka
allt af þeim, það er búið að njósna
um þau, dæma þau geðveik, kvelja
þau, taka af þeim siðferðið, það er
allt farið nema lífið og þá eru þau
hreinlega drepin. Dauðanum fagna
þau óskaplega. Og hvernig stendur á
því, er allsherjar tómleiki tekinn við,
er búið að tæma allar lindir; líður
okkur best þegar við erum dáin.
Erum við kannski dáin?
Erum við kannski dáin?
Elísabet
Jökulsdóttir
rithöfundur
En nú bregður svo við að
kerfi kapítalismans er tekið
við og það er það sem verið
er að segja í þessari sýningu. Tilnefningarnefnd VÍS óskar eftir
framboðum til stjórnar
Tilnefningarnefnd VÍS auglýsir eftir framboðum eða tilnefningum til stjórnar VÍS
vegna aðalfundar félagsins sem haldinn verður fimmtudaginn 19. mars 2020.
Frestur til að skila inn framboðum og tilnefningum sem hljóta eiga umfjöllun tilnefningar-
nefndar er til föstudagsins 31. janúar 2020.
Tilkynning um framboð skal vera á sérstöku eyðublaði sem unnt er að nálgast á vef félagsins
á slóðinni www.vis.is/media/174900/frambod-til-stjornarsetu.pdf og skal skila á
netfangið tilnefningarnefnd@vis.is.
Almennur framboðsfrestur til stjórnar samkvæmt samþykktum VÍS er fimm dögum fyrir
aðalfund. Starfsemi tilnefningarnefndar takmarkar ekki heimild frambjóðenda til að skila inn
framboðum til stjórnar allt fram að því tímamarki, en um þau framboð verður ekki fjallað í
tillögu tilnefningarnefndar.
Rökstudd tillaga tilnefningarnefndar um bestu samsetningu stjórnar verður birt samhliða
aðalfundarboði
Vátryggingafélag Íslands | Ármúla 3 | 108 Reykjavík | Sími 560 5000 | vis@vis.is | vis.is
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 15F I M M T U D A G U R 9 . J A N Ú A R 2 0 2 0