Fréttablaðið - 19.12.2019, Qupperneq 12

Ísland, Tunglið og Mars
Rannsóknarteymi frá bandarísku
geimvísindastofnuninni NASA
var hér á landi í ár til að prófa
vél- og hugbúnað fyrir Mars-
jeppa, sem á að nota í leið-
angur NASA til Mars á
næsta ári. Nemendur við
HR voru rannsóknar-
teyminu til halds og
trausts.
Jeppinn var próf-
aður í Lambahrauni
en þar þykir aðstæð-
um svipa til þeirra
sem eru á Mars. Þetta
er ekki í fyrsta sinn
sem rannsóknarteymi
NASA nýtir sér lands-
lag Íslands í prófunum,
en á sjöunda áratugnum
kom hér rannsók nar-
teymi ásamt geimförum í
æfingum fyrir Apollo-leið-
angurinn til Tunglsins.
NASA stefnir einnig á að senda
mann og konu til Tunglsins árið
2024 og hefur á þessu ári unnið með
SpaceX og f lugvélaframleiðandanum
Boeing við að byggja stærstu eldflaug
allra tíma. Frá Tunglinu verður svo
stefnan tekin á Mars til að stofna fyrstu
nýlendu mannkyns á annarri plánetu.
UPPFINNINGAR ÁRSINSVatn úr lausu lofti gripið
Spáð er vatnsskorti í framtíðinni og hafa því uppfinningamenn fundið upp á ýmsu til að hreinsa vatn til að gera það drykkjarhæft. Ísraelska fyrirtækið
Watergen kynnti í ár til leiks tækið Genny
sem umbreytir raka í lofti í vatn þar sem sólarorka er nýtt til að keyra það áfram og þarf því ekki að tengja Genny við neitt.
Nóbelsverðlaun í efnafræði
John B. Goodenough, M. Stanley Whittingham
og Akira Yoshino hlutu Nóbelsverðlaunin
í efnafræði í ár fyrir þróun á litínjónaraf-
hlöðum.
Raf hlöðurnar eru einstakar að því leyti
að þær byggja ekki á efnaskiptum sem brjóta
niður rafeindir heldur byggja þær á litínjónum
sem flæða á milli plús- og mínusskauts.
Rafhlöðurnar geta geymt mikið rafmagn og er
það framleitt úr vind- og sólarorku sem stuðlar að
jarðefnaeldneytislausu samfélagi, sem Whittingham
hefur unnið að því frá því á áttunda áratugnum. Til þeirra
hugmynda má rekja upphaf þróunar litínjónarafhlöðunnar.
Þess má geta að John B. Goodenough, sem starfaði við Texas-háskóla,
er 97 ára gamall og elstur allra þeirra sem hlotið hafa Nóbelsverðlaun.
Grundvallarspurningu um
sögu alheimsins svarað
Vísindamenn staðfestu í ár tilvist nifteindastjarna og
svöruðu á sama tíma einni grundvallarspurningunni
um sögu alheimsins.
Hópur stjarnvísindamanna við háskóla og rann-
sóknastofnanir í Evrópu og Bandaríkjunum fundu
í fyrsta sinn sannanir fyrir því hvar þyngstu frum-
efnin í lotukerfinu verða til í alheiminum.
Niðurstöðurnar sýndu fram á að þung sem og
létt frumefni mynduðust við árekstur nifteinda-
stjarna.
Meðal þeirra sem komu að rannsókninni var Kasper
Elm Heintz, sem lauk doktorsprófi í stjarneðlisfræði
undir leiðsögn Páls Jakobssonar frá Háskóla Íslands.
Ljósmynd af svartholi
Stjörnufræðingar birtu í apríl fyrstu
ljósmyndina af risasvartholi í miðju
M87-vetrarbrautarinnar.
Verkefnið var afrakstur áratuga-
langrar vinnu við að tengja saman
sjónauka um alla jörð.
Myndin sýnir skífu af efni í
kringum myrkvaða miðju sem er
skugginn af svartholinu sjálfu.
Þetta kemur fullkomlega heim og
saman við spár sem gerðar voru
með afstæðiskenningu Einsteins.
Sævar Helgi Bragason, stundum
kallaður Stjörnu-Sævar, varð fyrst-
ur Íslendinga til að sjá myndina.
UPPFINNINGAR ÁRSINSHamborgari ómöguleikansGrænmetisborgari sem bragðast
alveg eins og kjöt er nýjasta uppfinn-
ing fyrirtækisins Impossible Foods.
Stöðugt fleiri minnka neyslu á
dýraafurðum og fyrirtæki keppast
við að framleiða besta gervi-kjötið.
TÆKNI- OG VÍSINDAANNÁLL
1 9 . D E S E M B E R 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R10 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð