Fréttablaðið - 19.12.2019, Side 26

Frá síðari hluta 20. aldar­innar hafa breytingar á veðurfari orðið áþreifan­legar um allan heim og haft áhrif á umhverfið hraðar en fyrri breyt­
ingar. Þessi áhrif munu umbreyta
landsvæðum, líffræðilegum fjöl­
breytileika og vistkerfum og valda
umbreytingu á hvernig við lifum og
nýtum okkur landslag. Loftslags­
aðgerðasinninn Greta Thunberg er
á allra vörum og er jafnvel talað um
að hún geti haft úrslitaáhrif á þróun
heimsmála. Greta vekur ekki bara
athygli fyrir að vera ung og hug­
rökk, með ákveðnar skoðanir og
að segja þær upphátt, heldur er hún
líka kvenkyns. En það var einnig
annar frumkvöðull fyrir umhverfis­
hreyfingu sem fór af stað snemma
á sjöunda áratugnum – árið 1962
gaf bandaríska vísinda­ og nátt­
úruverndarkonan Rachel Carson
út bókina Silent Spring eða Raddir
vorsins þagna. Það verk leiddi til
mikillar umhverfisvakningar bæði
í Bandaríkjunum og í Evrópu. Þetta
verk fjallaði um niðurstöður ítar­
legra rannsókna Carson á breið­
virkum skordýraeitrum, hörmu­
legum áhrifum þeirra á vistkerfi og
blekkingarleik efnaframleiðenda
og lýsir mynd sem blasir við með
áframhaldandi atferli manna sem
byggir á hámarksnýtingu auðlinda
náttúrunnar til að mæta neyslu­
mynstri okkar og kapítalísku efna­
hagskerfi. Sagan hefur tilhneigingu
til að endurtaka sig, Greta og Rac­
hel eiga það báðar sameiginlegt
að hafa átt mjög stóran þátt í að
vekja almenning til umhugsunar
um áhrif mannsins á umhverfi sitt
og báðar hafa orðið fyrir hörku og
aðför vegna skoðana sinna. Rachel
var m.a. talið það til mikilla ókosta
að vera ógift. Jafnvel forseti Banda­
ríkjanna á þeim tíma, Eisenhower,
tók þátt í þeirri aðför.
Landslagssamningurinn
Sameinuðu þjóðirnar hafa sett fram
sláandi niðurstöður um loftslags­
breytingar og hafa kallað á tafar­
lausar aðgerðir til að stemma stigu
við losun gróðurhúsalofttegunda.
Evrópuráðið setti fram Landslags­
samning Evrópu um aldamótin,
sem tók gildi 2004. Landslags­
samningurinn er fyrsti alþjóðasátt­
málinn sem snýr að öllum þáttum
landslagsins: náttúru, dreif býli,
þéttbýli og borgarhlutum. Með því
að taka mið af gildi landslags sem
samanstendur af náttúrulegum og
mannlegum þáttum, vill ráðið að
landslag verði mikilvægur hluti af
lífsgæðum almennings og samráð
aukið. Samkvæmt samningnum
er vægi landslagsins aukið og það
dregið fram sem verðmæti og for­
senda fyrir vellíðan og lífsgæðum,
með svigrúmi fyrir atvinnusköpun
og þróun. Árið 2006 setti ný ríkis­
stjórn Íslands sér það markmið
að innleiða Landslagssamning­
inn á Íslandi og sama ár lét Félag
íslenskra landslagsarkitekta (FÍLA)
þýða samninginn á íslensku. Árið
2012 var Landslagssamningurinn
undirritaður fyrir hönd Íslands.
Síðan liðu 7 ár þar til sá ánægju­
legi atburður gerðist í mars sl. að
ríkisstjórn Íslands fullgilti aðild­
ina að Landslagssamningnum. En
markmiðið með samningnum er
að stuðla að verndun, stýringu og
skipulagi landslags ásamt því að
koma á fót evrópsku samstarfi um
landslag.
Hvað er landslag?
Skilgreiningin hefur þróast út frá
þeirri túlkun að landslag sé ein­
göngu spurning um fagurfræði og
sjónræna þætti og þess í stað er
lögð áhersla á landslag sem auðlind.
Landslag er samsett úr mörgum
þáttum sem getur verið erfitt að
skilgreina, en það hefur verið gert
í Landslagssamningnum. Í samn­
ingnum er „landslag“ skilgreint sem
svæði sem ber það með sér í skynjun
fólks að hafa yfirbragð mótað af
framkvæmd og ferlum náttúrulegra
og/eða mannlegra þátta. Samning­
urinn nær yfir allar gerðir landslags,
þ.e. náttúrlegt, dreif býlis­ og þétt­
býlislandslag og inniheldur land­,
vatna­ og sjósvæði. Þessum þáttum
er skipt í náttúrulega þætti, menn­
ingar­ og félagslega þætti, skynjun
fólks og fagurfræðilega þætti.
Mikilvægi þessara þátta er breyti­
legt eftir stöðum, en samsetning og
samspil þeirra mynda landslagsein­
kenni hvers svæðis. Meðal þekktra
aðferða sem notaðar eru til að
greina og meta landslag eru lands­
lags­ og ásýndargreiningar.
Hver greinir landslag?
Landslagsarkitektar geta greint,
lýst og metið landslag. Mennt­
unin er f imm ára háskólanám
sem lýkur með mastersgráðu. Fag­
heitið er alþjóðlegt og viðurkennt
starfsheiti. Rekja má upphafið að
starfsheitinu allt aftur til byrjunar
18. aldar, við hönnun stórra herra­
garða í Evrópu af hendi André Le
Nôtre og við hönnun garðanna við
Versali. Í Norður­Ameríku notaði
Frederick Law Olmsted, sem hann­
aði Central Park, starfsheitið árið
1863. American Society of Land­
scape Architects (ASLA) var stofnað
1889 og í Evrópu var International
Federation of Landscape Architects
(IFLA) stofnað árið 1948, fyrsti for­
seti samtakanna var Sir Geoffrey
Jellicoe. Ákveðnar kröfur eru varð­
andi notkun á starfsheitinu til að
tryggja gæði og gildi stéttar sem
starfar í alþjóðlegu umhverfi. FÍLA
var stofnað 1978 á Íslandi. Lands­
lagsarkitektar nútímans vinna á
breiðu sviði við hönnun og skipulag
bæði í þéttbýli og dreif býli.
Ályktun heimsþings
IFLA WORLD
Árlega hittast landslagsarkitektar
frá öllum heimshornum á ráðstefnu
til að fjalla um fagið og málefni
líðandi stundar. Aðalfundur IFLA
WORLD var haldinn í Ósló í sept­
ember sl. og á hverjum aðalfundi
er ályktað um brýnustu málefni.
IFLA lýsir í dag yfir neyðarástandi
vegna loftslags og líffræðilegs fjöl­
breytileika og með því bætist rödd
IFLA við vaxandi lista yfir samtök
um allan heim sem krefjast meiri
aðgerða af hendi stjórnvalda. IFLA
ClimateACTION lagði fram fram­
kvæmdaáætlun fyrir aðildarsam­
tökin. Áhersluatriði eru m.a. að
vera stuðningur við ríkisstjórnir til
viðurkenningar á alþjóðlegu neyð­
arástandi, að siðareglum aðildar­
félaga verði breytt til samhljóms
við heimsmarkmið Sameinuðu
þjóðanna og sjálf bæra þróun, sam­
vinna við opinberar stofnanir og
frjáls félagasamtök til að stuðla að
skjótum aðgerðum, samstarf við
birgja til að efla sjálf bærni í iðnaði,
draga úr kolefnisfótspori IFLA­
félaga, auka fræðslu, þekkingu, not­
hæf verkfæri og leiðbeiningar til að
stuðla að vistvænni hönnun.
Landslagsarkitektúr sem
verkfæri fyrir vistvænni lífsstíl
Á þessum tímum breytinga og
óvissu er mikilvægt að loftslags­
áskoranir séu hluti af hönnun,
skipulagi og stýringu landslags sem
er grundvallaratriði fyrir velferð
komandi kynslóða. Landslagsarki­
tektar geta nýtt sköpunarmátt til
að draga fram sérstakan karakter
hvers svæðis og ef la fagurfræði­
legan þátt við landslagshönnun.
Þeir hafa þekkingu til að aðlaga
nýtingu að landslagi án þess að
skerða um of náttúruleg gæði. Þeir
leita að heildarmynd í samvinnu við
hagaðila. Landslagsarkitektar nýta
m.a. sérfræðiþekkingu sína til að
greina, kortleggja og meta landslag
og hafa fjölþætta þekkingu á efni­
við, staðháttum og að vinna með
fjórðu víddina, tímann, að leiðar­
ljósi. Fagstéttin hefur þekkingu og
skilning á umhverfis­, félags­ og
efnahagslegum þörfum til að koma
að lausnum sem hafa landslag að
leiðarljósi og geta aðstoðað við að
leysa þessi f lóknu vandamál. Þeir
geta hjálpað við að setja á blað hug­
myndir hagaðila um vistvænni lífs­
stíl, minna kolefnisspor og eflingu
lýðheilsu.
Landslagsarkitektar hafa þjálfun,
reynslu og sérþekkingu til að vinna
náið með náttúru og umhverfi og
nýjustu tækni til að lágmarka lofts­
lagsbreytingar og áhrif þeirra á
landslag.
Landslag og loftslagsvá
Björk Guð-
mundsdóttir
landslagsarki-
tekt FÍLA, IFLA-
fulltrúi og
stjórnarmeð-
limur FÍLA
Orðin á vörum þínum eru í útrýmingarhættu.Þetta er sturluð fullyrð­
ing, en hvað má annað segja um
tungumál sem innan við hálf millj­
ón talar? Það má svo litlu muna að
þetta fari í vaskinn.
Hugsaðu þér. Orðin í vögguvís­
unum sem voru sungnar fyrir þig
gætu senn orðið öllum óskiljanleg.
Hvernig bjargar maður tungu­
máli?
Á örmálsvæði skiptir það sköp­
um að börn öðlist gott vald á móð­
urmáli sínu. Nýlegar rannsóknir
sýna að stór hluti íslenskra barna
horfir á barnaefni á ensku á erlend­
um streymisveitum frá frum­
bernsku. Þegar þau eldast bætast
við erlendir tölvuleikir, erlent
viðmót snjalltækja og erlendir
fjölmiðlar. Þau öðlast ýmsa færni,
en orðaforði og lesskilningur á
móðurmálinu láta undan á móti.
Sú færni er nauðsynleg svo þau
geti verið virkir þátttakendur í
samfélaginu.
Af þessum sökum hefur aldrei
verið mikilvægara en nú að íslensk
börn hafi aðgang að góðum og
spennandi bókum á íslensku sem
endurspegla íslenskan samtíma.
Barnabækur eru ekki sérhags­
munamál barna. Þær eru hags­
munamál okkar allra ef við viljum
að íslensk tunga lifi áfram og að
hér alist upp einstaklingar sem
þjálfast í því að beita gagnrýninni
hugsun, að setja sig í spor annarra
og leggja rækt við sköpunargáfuna.
Íslenskar bækur úr íslenskum veru­
leika senda lesendum þau skilaboð
að tilvist þeirra sé nógu merkileg til
þess að tilheyra í sögu.
Sögu á þessu litla, skrýtna tungu­
máli, sem rammar inn alla okkar
hugsun.
Börn komast í návígi við bækur
í skólastofum og á bókasöfnum,
en öll börn ættu líka að fá sínar
eigin bækur að gjöf. Við skulum
hafa harða pakka undir jólatrénu
í ár – pakka stútfulla af orðum og
ævintýrum. Og við fullorðna fólkið
– foreldrarnir, ömmurnar, afarnir,
kennararnir og fjölskylduvinirnir –
skulum kynna okkur barnabækur.
Gera kröfu um faglega umfjöllun
um barnabækur. Ræða barna­
bækur. Lesa barnabækur. Og leyfa
börnunum svo að sjá okkur sjálf
lesa, svo þau alist upp við lesandi
fyrirmyndir. Því þannig ölum við
upp sterka, hugmyndaríka ein­
staklinga sem geta fimlega beitt
móðurmálinu í öllum aðstæðum
lífsins.
Þannig björgum við tungumáli.
Gleðileg bókajól!
Björgunarbátur úr bleki
Arndís
Þórarinsdóttir
Gunnar
Helgason
Bergrún Íris
Sævarsdóttir
Margrét
Tryggvadóttir
Jólatónleikar
- Við kertaljós –
Bústaðakirkju 19. desember kl. 18:00
Fimmtudaginn, 19. desember kl. 18:00 verða haldnir
jólatónleikar í Bústaðakirkju á vegum Kórs Bústaðakirkju.
Yfirskrift tónleikana er „Við kertaljós“.
Kór Bústaðakirkju flytur hátíðleg jólalög við kertaljós.
Á efnisskránni eru lög víðsvegar úr heimi sem
færa yfir okkur jólaandann. Nýlegar enskar jólaperlur
eru fluttar sem og eldri þjóðlegri.
Einsöngvarar úr röðum kórsins gæða kvöldið ítalskri ástríðu
og Tónfreyjur bjóða upp á amerískt “jólasving”. Lögin
eru sungin á íslensku að nokkrum lögum undanskildum.
ATH! Enginn aðgangseyrir er á tónleikanna.
Allar nánari upplýsingar veita: Edda Austmann í síma 846-3846
Jóhann Friðgeir í síma 896-3038 og Jónas Þórir í síma 892-9671
Landslagsarkitektar geta
nýtt sköpunarmátt til
að draga fram sérstakan
karakter hvers svæðis og
efla fagurfræðilegan þátt
við landslagshönnun. Þeir
hafa þekkingu til að aðlaga
nýtingu að landslagi án þess
að skerða um of náttúruleg
gæði.
Barnabækur eru ekki sér-
hagsmunamál barna. Þær
eru hagsmunamál okkar
allra ef við viljum að íslensk
tunga lifi áfram og að hér
alist upp einstaklingar sem
þjálfast í því að beita gagn-
rýninni hugsun, að setja sig í
spor annarra og leggja rækt
við sköpunargáfuna.
1 9 . D E S E M B E R 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R24 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð