Fréttablaðið - 31.12.2019, Side 41

UM TÍMANN OG
VATNIÐ ER TVÍMÆLA-
LAUST BESTA BÓK ANDRA SNÆS
MAGNASONAR. UM LEIÐ ER HÚN
BÓK ÁRSINS. VEL MÁ FLOKKA
ÞAÐ SEM REGINHNEYKSLI AÐ
HÚN HAFI EKKI VERIÐ TIL-
NEFND TIL ÍSLENSKU BÓK-
MENNTAVERÐLAUNANNA.
Um tímann og vatnið eftir Andra Snæ Magnason er ótvírætt bók ársins. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK
Aðferðir til að lifa af eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttur
er líklega hennar besta bók. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK
Bergþóra Snæbjörnsdóttir sló í gegn með skáldsögu
sinni Svínshöfuð. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
Bók a á r ið 2019 ei n-kenndist af mik illi fjölbreytni og gríðar-legu magni. Um leið blasir v ið að a nsi margar bækur hafa
ekki fangað athygli lesenda. Ekki
er hægt að amast við því. Lesendur
komast ekki yfir allt og vitanlega
eiga þeir að einbeita sér að því
besta sem í boði er.
Bókaútgefendur auglýstu bækur
sínar grimmt og vitnuðu bæði
á bókakápum og í auglýsingum
í ríkulega stjörnugjöf sem fyrri
bækur höfunda höfðu fengið. Rétt
eins og fullvíst væri að nýjasta
bók rithöfundar hlyti að vera jafn
vel heppnuð og þær fyrri bækur
hans sem áður höfðu lent í hæsta
stjörnuf lokki.
Bókaútgáfan hefur dreifst yfir
árið, þannig er ekki bara blómleg
vorútgáfa heldur koma bækur
einnig út á sumrin. Eitt besta skáld-
verk ársins kom einmitt út um vor,
Stormfuglar eftir Einar Kárason, en
þar var höfundurinn í essinu sínu
í sögu um skipverja í lífshættu á
veiðum við Nýfundnaland.
Yfirburðir Arnaldar
Glæpasögur nutu þetta árið, sem
hin fyrri, mikilla vinsælda. Enn á
ný sannaði Arnaldur Indriðason
yfirburði sína í Tregasteini. Hann
skrifar áberandi betur en aðrir
íslenskir glæpasagnahöfundar,
auk þess sem persónusköpun hans
er venjulega eftirminnileg. Hann
hefur einnig glöggt auga fyrir smá-
atriðum sem geta skipt miklu máli
þegar kemur að því að gera glæpa-
sögu trúverðuga. Ragnar Jónasson
var á fínu róli í haganlega f léttaðri
glæpasögu, Hvítadauða, þar sem
morð á berklahæli voru til rann-
sóknar. Yrsa Sigurðardóttir á sinn
fasta aðdáendahóp sem hefur
örugglega ekki sett það fyrir sig
að hún hefur oft gert betur en í
nýjustu bók sinni, Þögn.
Ólafur Jóhann Ólafsson var á
glæpaslóðum í hinum læsilega Inn-
f lytjanda sem skartar eftirminni-
legri kvenpersónu. Gagnrýnendur
voru sumir ómildir í dómum en
lesendur tóku ekki nokkurt mark á
því og bókin þaut upp metsölulista.
Sjón sendi frá sér verk sem er
óumdeilanlega ein besta skáld-
saga ársins, Korngult hár, grá augu.
Bókin er gríðarlega vel skrifuð,
með fjölmörgum listilega gerðum
þráðum sem tengjast saman í frá-
sögn um ungan mann sem gerist
nasisti. Saga sem á sannarlega
erindi við samtímann, þótt sögu-
sviðið sé síðasta öld.
Nýjar stjörnur
Í Svínshöfði dró Bergþóra Snæ-
björnsdóttir upp eina eftirminni-
legustu skáldsagnapersónu þess-
ara jóla, Svínshöfuð. Bergþóra er
óumdeilanlega ein af stjörnum
þessa jólabókaf lóðs, tilnef nd
bæði til Íslensku bókmenntaverð-
launanna og Fjöruverðlaunanna.
Pedro Gunnlaugur Garcia er sömu-
leiðis rithöfundur sem ástæða er til
að fylgjast með, höfundur einnar
athyglisverðustu skáldsögu ársins,
Málleysingjanna. Þessi rúmlega
400 blaðsíðna frumraun hans ber
vott um ótvíræða stílgáfu og óbælt
hugmyndaf lug. Auk þess er hann
einkar glöggur á umhverfi sitt og
á auðvelt með að greina það, oft
á næsta hrollvekjandi hátt. Þegar
kom að tilnefningum til Íslensku
bókmenntaverðlaunanna var ekki
hægt að ganga fram hjá Guðrúnu
Evu Mínervudóttur en bók hennar
Aðferðir til að lifa af er skáldsaga
ársins. Afar lágstemmd en full af
hlýju og samkennd og djúpum
mannskilningi. Bragi Ólafsson
sýndi allar sínar bestu hliðar í
skáldsögunni Stöðu pundsins, sögu
mæðgna þar sem undirliggjandi
var tregi og harmur. Bókin er til-
nefnd til Íslensku bókmenntaverð-
launanna. Sölvi Björn Sigurðsson
fékk tilnefningu, kannski nokkuð
óvænt, fyrir skáldsögu sína Seltu.
Sjón og Einar Kárason hefðu einn-
ig vel átt skilið pláss þar, eins og
Gyrðir Elíasson með sitt fína smá-
sagnasafn, Skuggaskip.
Fjölmargar góðar ljóðabækur
komu út á árinu. Þar voru Gerður
Kristný og Einar Már Guðmunds-
son í miklum og góðum ham og
glöddu aðdáendur sína. Ekki voru
þau þó tilnefnd til Bókmenntaverð-
launanna í þetta sinn, en Steinunn
Sigurðardóttir hlaut tilnefningu
fyrir ljóðabók sína, Dimmumót.
Gengið fram hjá Andra Snæ
Bókmenntaverðlaun eru lotterí og
þar getur allt gerst. Víst er að höf-
undar fá ekki alltaf verðlaun fyrir
bestu bækur sínar og stundum fá
þeir ekki einu sinni tilnefningar
fyrir þær. Um tímann og vatnið
er tvímælalaust besta bók Andra
Snæs Magnasonar. Um leið er hún
bók ársins. Vel má f lokka það sem
reginhneyksli að hún hafi ekki
verið tilnefnd til Íslensku bók-
menntaverðlaunanna. Hún mun
koma út í fjölmörgum löndum og
á örugglega eftir að vekja þar mikla
athygli. Og talandi um góðar við-
tökur erlendis þá leitar hugurinn
vitanlega til Auðar Övu Ólafsdótt-
ur sem á gríðarlega góðu gengi að
fagna erlendis. Árið 2018 hlaut hún
Bókmenntaverðlaun Norðurlanda-
ráðs fyrir Ör og þetta árið hlaut
hún hin virtu frönsku Médici-
bókmenntaverðlaun fyrir Ungfrú
Ísland, bók sem er enn betri en Ör.
Spenna og fegurð
Bókaflóðið hlýtur að vera til marks
um mikinn áhuga á bókum. Niður-
stöður úr Pisa-könnun sem sýndi
slæman lesskilning íslenskra ung-
menna sló nokkuð á ánægjuna
og stoltið sem hafði gripið um sig
meðal þeirra bókelsku vegna veg-
legrar bókaútgáfu. Enga uppgjöf
er þó að finna hjá barnabókahöf-
undum landsins, þeir halda ótrauð-
ir áfram þeirri mikilvægu vinnu að
laða ungmenni landsins að bókum.
Spenna var einkenni á mörgum
ungmennabókum þetta árið.
Rán Flygenring sendi frá sér
skemmtilega teiknimyndabók um
litla stúlku sem býður sér í heim-
sókn til Vigdísar Finnbogadóttur
og Margrét Tryggvadóttir kynnti
Kjarval fyrir ungum lesendum í
bók sem er með fallegri bókum
Magn og gæði
Kolbrún Bergþórsdóttir
gerir upp bókaárið 2019.
þessa bókaárs. Sú fallegasta hlýtur
samt að vera Tónlist liðinna ára –
Handrit 1100-1800. Stórvirki ársins
er svo ótvírætt Síldarárin eftir Pál
Baldvin Baldvinsson, verk sem
mikil vinna hefur verið lögð í.
Ævisögur hafa ekki selst í bíl-
förmum síðustu ár, eins og gerðist
á árum áður. Ævisaga ársins er Jak-
obína, um skáldkonuna Jakobínu
Sigurðardóttur, skrifuð af heiðar-
leika og næmi af dóttur hennar,
Sigríði Kristínu Þorgrímsdóttur.
Jafnvel þeir sem ekkert vita um
Jakobínu ættu að hafa ánægju af
bókinni. Eina sem þarf til að njóta
hennar er áhugi á fólki og kjörum
þess. Vert er síðan að minnast á
Pétur Gunnarsson sem sendi frá
sér bók um Halldór Laxness sem
skrifuð er af svo mikilli hlýju að
ómögulegt er annað en að hrífast
með.
Bókaárið 2019 var með miklum
ágætum. Fjölbreytt og líf legt, eins
og á að vera.
kolbrunb@frettabladid.is
BÓKAANNÁLL
3 1 . D E S E M B E R 2 0 1 9 Þ R I Ð J U D A G U R36 M E N N I N G ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð