Læknablaðið - jan 2019, Qupperneq 45

LÆKNAblaðið 2019/105 45
ákaft að koma þessari starfsemi af hönd-
um sér og biðluðu til borgaryfirvalda og
landsstjórnarinnar um að stofna lands-
sjúkrahús. St. Jósefssystur skáru loks þessa
dánumenn niður úr snörunni með stofnun
Landakotsspítala. Innflutt heilbrigðisþjón-
usta kvenna sem framkvæmdu á meðan
karlar töluðu.
Á fyrstu hæð hússins var læknaskólinn
staðsettur í tæpa þrjá áratugi. Í dagblöð-
um þess tíma voru auglýstar frílækningar
á þriðju- og föstudögum, en móttakan
var sett inn í stundatöflu læknanemanna
milli kl. tólf og eitt. Þar gafst þeim tæki-
færi að sjá sjúklinga milli þess sem þeir
lásu um holds-, sulla- eða berklaveiki.
Krufningar voru stundaðar í litlu húsi
á lóð sjúkrahússins og enn markar fyrir
molnuðu flísagólfinu. Krufningarnar tóku
af vafa um hvað eiginlega gekk að sjúk-
lingnum og var ígildi sneiðmyndatækni
nútímans sem er í raun snemmbær krufn-
ing.
Á þessum tíma var læknirinn í besta
falli upplýstur áhorfandi að gangi sjúk-
dómsins líkt og sagnfræðingur eða ná-
kvæmur bókari gjaldþrota fyrirtækis.
Heiðarlegar undantekningar fólust í
fæðingarhjálp og skurðlækningum, sér-
staklega með tilkomu svæfingarlyfja og
sótthreinsunar eftir forskrift Listers. Þar
má nefna brota- og sárameðferð, aflimanir
sem og tæmingu graftrarkýla. Sjúkling-
um með slík vandamál eða sullaveiki var
jafnvel hægt að koma til fullrar heilsu. Lyf-
lækningar voru á þessum tímum í besta
falli á formi verkjastillandi lyfjameðferðar.
Sanatus, melior, status quo,
deterior eða mortuus
Ísland var talið sullaveikisbæli um miðbik
19. aldar og sjúkdómurinn skapaði því
næg verkefni fyrir lækna og hómópata
víða um landið. Flestar fjölskyldur þekktu
þennan sjúkdóm af eigin raun. Úr skýrsl-
um lækna þessa tíma eru ónefndar sóttir
eins og inflúensa, mislingar, skarlatssótt,
tauga-, barna- og mænuveiki. Slíkar gengu
reglulega um landið og skildu eftir sig
sviðna jörð. Helstu viðfangsefna nútíma-
lækna, svo sem hjarta- og krabbameins-
sjúkdóma, er vart getið. Það var tímanna
tákn að fyrsti sjúklingurinn sem lagðist
inn á sjúkrahúsið haustið 1884 var ung
kona úr Grindavík, blind eftir mislinga.
Ágætur læknir framkvæmdi augnbotna-
skoðun og sá ekkert eins og segir í gögn-
unum. – Blindur sjúklingur og læknir sem
ekkert sá !
Af hverju ætti maður að vera að rek-
ast í svo gamalli tíð? Má draga af henni
Gólfið í krufningarhúsi Sjúkrahúss Reykjavík sem stóð á lóðinni. Eiríkur Jónsson tók myndirnar.
Sjúkrahús Reykjavíkur, Farsótt við Þingholtsstræti.