Fréttablaðið - 28.03.2020, Qupperneq 12

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is,
Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Kristjón Kormákur Guðjónsson kristjon@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Þrátt fyrir
allt fylgir
svona upp-
námi ýmis-
legt sem gæti
orðið til góðs.
Jón
Þórisson
jon@frettabladid.is
Ekki er að orðlengja að veröldin er á öðrum endanum vegna þeirrar aðsteðjandi vár sem kóvið er. Daglegt líf milljarða manna er úr skorðum og margir bera kvíðahnút í maga. Finna þarf nýjar aðferðir til að leysa dagleg verkefni
og heimili og fyrirtæki eru skyndilega komin með
úrlausnarefni í sínar hendur sem riðlar öllu skipu-
lagi. Nýjar áskoranir eru við hvert fótmál og finna
þarf nýjar lausnir við stór og smá viðfangsefni.
Efnahagskerfi heimsins verða fyrir ógnarhöggi
og ríkisstjórnir og seðlabankar keppast við að hlífa
íbúum landanna við búsifjum sem ekki ræðst við
nema með stórgerðum aðgerðum stjórnvalda með
allskyns innspýtingu og inngripum. Við þessu gat
enginn búist.
Þegar þetta allt gengur á furða menn sig á því
hvernig ein svo agnarsmá veirulús getur komið
þessu öllu í svo mikið uppnám. Hvernig getur
það gerst að sérkennilegur matarsmekkur fjöl-
mennrar þjóðar leiði af sér þetta umrót? Getur það
staðist að stofnað sé til þessarar áhættu æ ofan í
æ? Hvernig var með HABL og svínaflensuna – voru
þeir faraldrar ekki líka sprottnir af matarvenjum?
Er ekki viðbúið að alþjóðasamfélagið krefjist þess
að menn finni sér eitthvað annað að borða og
gangi þannig um matvæli að ekki sé hætta á sótt-
kveikjum? Myndum við ekki fallast á það hér uppi
á Íslandi að hætta að leggja okkur hákarl eða súra
punga til munns, ef neyslu þeirra fylgdi hætta á að
efnahagskerfi yrðu fyrir áfalli? Að ekki sé minnst á
að þúsundir manna tapi lífinu.
Það er líka sérkennilegt að þessi f lóknu kerfi
sem við höfum komið okkur upp séu ekki traustari
en svo að svona písl eins og kórónaveiran er, felli
þau eins og stráhús í vindi. Þegar upp verður
staðið hlýtur að verða dreginn af þessu lærdómur.
Heimurinn getur varla búið við að þetta gerist á ný.
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin hlýtur að leggja
til að einhverjar skorður verði settar, þannig að sam-
bærileg staða komi ekki upp á ný. Hún verður ekki
reiknuð inn í áhættulíkön. Við slíka áhættu er ekki
hægt að búa.
Þrátt fyrir allt fylgir svona uppnámi ýmislegt sem
gæti orðið til góðs. Í Fréttablaðinu sagði í vikunni
frá skólastjórnanda sem telur að skólastarfi f leygi
fram við þessar aðstæður. Byggt á þessari reynslu
fari vaxandi skólastarf fram um netið. Það er gott.
Skotið hefur verið á að um þriðjungur starfandi
manna sinni verkefnum sínum heima hjá sér og
tengist kerfum vinnustaðar síns um netið. Það er
sumpart gott. Til eru þeir sem segja að mesta fram-
þróun tækni og þekkingar verði á stríðs- eða átaka-
tímum. Þeir benda til dæmis á að menn hefðu ekki
gengið á tunglinu ef ekki hefði verið fyrir spennu og
kapphlaup milli andstæðra afla í heiminum. Það má
vera að eitthvað sé til í því. Það má vel vera að þegar
allt kemur til alls að kóvið stuðli að framþróun á
ýmsum sviðum. Og úr því þetta allt varð yfir okkur
að ganga er eins gott aðþað verði til einhvers góðs.
En það er of dýru verði keypt.
Kerfin
Fyrir tíu árum, nánast upp á dag, heimsótti ég Stríðsminjasafnið í London. Þar stóð yfir sýningin „Matarmálaráðuneytið“ sem fjallaði
um skömmtun matvæla í Bretlandi í heimsstyrjöld-
inni síðari. Matarskömmtun hófst í Bretlandi 8.
janúar 1940 og lauk henni ekki fyrr en 30. júní 1954
þegar höft á kjötsölu voru afnumin. Sérstöku matar-
málaráðuneyti var falið hið flókna verk að útfæra
skömmtunina og stýra dreifingu matvæla svo fæða
mætti heila þjóð á viðsjárverðum upplausnartímum.
Í fyrstu vöktu höftin reiði, einkum í fjölmiðlum.
„Það á að skammta okkur smjör!“ skrifaði dagblaðið
Daily Mail. „Sjálfur Göbbels hefði ekki getað látið
sér detta í hug áróður sem ylli Bretlandi jafnmiklum
skaða.“
Í apríl 1940 var kaupsýslumaður sem ekki hafði
starfað við stjórnmál áður gerður að matvælaráð-
herra. Woolton lávarðar beið mikil áskorun en fyrir
stríð framleiddu Bretar innan við þriðjung af þeim
mat sem þeir neyttu. Woolton dó ekki ráðalaus.
Stjórnvöld hvöttu fólk til að breyta blómabeðum
húsagarða í grænmetisreiti. Almenningsgarðar voru
teknir undir grænmetisrækt. Sjálf boðaliðar hjálpuðu
við landbúnað. Skorin var upp herör gegn matarsóun.
Woolton hugðist ekki aðeins koma í veg fyrir sult
heldur vildi hann tryggja að mataræði Breta yrði
aldrei svo einhæft að það kæmi niður á baráttuþreki
fólks. Stjórnvöld sendu frá sér uppskriftir, auglýsingar
og stuttmyndir um mat, næringu og nýbreytni í
eldhúsinu. „Woolton grænmetisbakan“ naut hylli í
heimahúsum og á veitingastöðum.
Woolton hafði löngum verið baráttumaður gegn
misskiptingu. Matarskömmtun hans byggði á jafn-
ræði óháð efnahag. Börn fengu ókeypis appelsínudjús,
þorskalýsi, heita máltíð í skólum og mjólk. Ótrúlegt
en satt batnaði almenn heilsa í Bretlandi í ráðherra-
tíð Woolton; hinir ríku og holdugu grenntust en þeir
mögru og efnaminni gildnuðu.
Woolton ávarpaði almenning af hreinskilni á reglu-
legum blaðamannafundum, greindi frá stöðu mála og
lagði sig fram um að viðurkenna og leiðrétta mistök
þegar ráðuneyti hans brást bogalistin. Matarmála-
ráðuneytið fór úr því að vera óvinsælasta ráðuneyti
landsins í það vinsælasta. Svo dáður varð Woolton að
almenningur tók að kalla hann „Fred frænda“.
Mannleg hugvitssemi
Þar sem ég gekk um sýningu Stríðsminjasafnsins og
virti fyrir mér skömmtunarbækur, áróðursplaköt og
uppskriftabækur taldi ég mig skoða horfinn heim;
veruleika sem aldrei gæti orðið aftur. En runninn er
upp tími hins ómögulega.
Ég bý í Bretlandi. Við upphaf vikunnar gáfu bresk
stjórnvöld út þau tilmæli að til að hefta útbreiðslu
COVID-19 yfirgæfi fólk ekki heimili sín nema í
brýnustu neyð. Faraldrinum er gjarnan líkt við
stríðsástand og varð íbúum fljótt ljóst að rétt eins og
við upphaf heimsstyrjaldarinnar síðari yrði ein helsta
áskorun almennings á þessum fordæmalausu tímum
að verða sér úti um mat. En ekki leið á löngu uns hug-
vitssemin lét á sér kræla.
Á örfáum dögum voru íbúar í hverfum um allt
land farnir að hjálpast að við að tryggja að allir hefðu
aðgang að matvælum. Inn um póstlúgur eldri borgara
tóku að berast símanúmer sjálf boðaliða sem voru til í
að skjótast út í búð fyrir þá. Í blokkinni minni skiptast
íbúar á um að fara út í búð fyrir nágranna í sóttkví.
Hillur verslana eru stundum tómlegar og er orðið
nánast ómögulegt að panta heimsendingar hjá stór-
mörkuðum á Internetinu. Komist nágranni yfir slíkan
munað lætur hann boð út ganga svo að hann geti pant-
að hluti sem eru ófáanlegir í hverfisverslunum fyrir
þá sem vantar. Verslanir deila með viðskiptavinum
ráðleggingum um hvernig minnka megi matarsóun.
Kokkurinn Jamie Oliver er með daglegan sjónvarps-
þátt þar sem hann kennir fólki að elda í faraldri.
Á tímum hins ómögulega er það mannleg hugvits-
semi sem gerir okkur mögulegt að feta áfram veginn
í átt að nýjum hversdagsleika handan yfirstandandi
hremminga.
Tími hins ómögulega
Millimál í fernu
VÍTAMÍN
& STEINEFNI
PRÓTEIN GLÚTENS LAKTÓSAORKA
ÁN ÁN
2 8 . M A R S 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R12 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN