Bændablaðið - 07.07.2016, Blaðsíða 14

14 Bændablaðið | Fimmtudagur 7. júlí 2016
„Þetta er stórmál sem við höfum
þungar áhyggjur af. Gangi
risaáform í sjókvíaeldi á kyn-
bættum norskum laxi eftir er
um að ræða óafturkræfa ógn
við íslenska laxastofninn,“ segir
Jón Helgi Björnsson, formað-
ur Landssambands veiðifélaga.
Aðalfundur LV, sem haldinn var
á Bifröst í júní síðastliðnum,
mótmælti stórfelldum áformum
erlendra og innlendra fjárfesta á
eldi á norskum laxi í sjókvíum hér
við land.
Að mati aðalfundar Lands-
sambands veiðifélaga stefna
áformin óspilltum stofnum villtra
laxa í voða og eru í raun aðför
að viðkvæmri náttúru Íslands.
„Sjókvíaeldi á norskum laxi er gróft
brot á samkomulagi veiðiréttar-
eigenda, eldisaðila og stangveiði-
manna frá 1988 um að eldislax af
erlendum uppruna skuli aldrei ala í
sjókvíum við Íslands,“ segir í álykt-
un aðalfundar LV.
Miklir hagsmunir
„Vitað er að umtalsvert magn regn-
bogasilungs slapp nýlega úr eldis-
kví, þetta er dæmi sem við höfum
fyrir augum okkar núna á þessari
stundu og sýnir að við verðum að
taka þetta mál alvarlega,“ segir Jón
Helgi. Miklir hagsmunir séu í húfi,
veiðibúskapur er atvinnugrein um
land allt og hafi margir íbúar í dreif-
býli af honum tekjur. Sú aðför sem
gerð sé að íslenskri náttúru með því
að setja villta íslenska laxastofninn
í hættu sé stóralvarleg.
Ógnar lífríki á stóru svæði
Jón Helgi bendir á að rannsókn-
ir hafi leitt í ljós að úrgangur frá
10 þúsund tonna laxeldi jafnist á
við skolpfrárennsli frá 150 þús-
und manna borg. „Það er enginn
vafi á því að slíkt ógnar lífríkinu á
stórum svæðum umhverfis kvíarn-
ar. Því fylgir óafturkræf afleiðing
fyrir fuglalíf og uppeldisstöðvar
sjávar- og vatnafiska. Við höfum
aðgang að reynslu Norðmanna af
laxeldi í sjókvíum, hún er ekki góð,
endalaus barátta við smitsjúkdóma,
erfðablöndun í villtan laxastofn og
lúsafaraldur sem ógnar líffræði-
legum fjölbreytileika,“ segir Jón
Helgi. „Dæmin sem við höfum um
skelfilegar afleiðingar sem orðið
hafa í Noregi sýna þá miklu ógn
sem blasir við okkar lífríki.“
Bera enga ábyrgð og sæta litlu
eftirliti
Hann bendir einnig á að fisk-
eldisfyrirtæki beri enga ábyrgð,
hvorki af eignaspjöllum né þeim
hugsanlegu skaðvænlegu áhrifum
sem starfsemi þeirra kann að hafa
á umhverfið. Á aðalfundinum var
þess krafist að í lögum verði fyr-
irtækjunum gert skylt að kaupa
umhverfistryggingar, sem bæta
tjón sem af starfseminni geta
hlotist.
Þá lýsti fundurinn yfir mikilli
furðu á að laxeldisfyrirtækjum
eru afhent verðmæt strandsvæði
endurgjaldslaust til starfseminnar
utan netlaga. Jón Helgi bætir við
að það veikburða eftirlit stofnana
sem er með fyrirtækjunum veki
furðu, þær veiti hvorki aðhald með
virku eftirliti né skyldi fiskeldis-
fyrirtækin til ábyrgðar. Í Noregi
er það fyrirkomulag við lýði að
fyrirtækin greiða háar fjárhæðir
fyrir útgefin starfsleyfi og fyrir
nýtingu sjávar til eldisins.
Þarf stórslys til?
„Að okkar mati þurfa stjórnvöld
að færa þessi mál til betri vegar,“
segir Jón Helgi. „Íslendingar eru
aðeins að vakna af dvalanum, sjá
hvaða afleiðingar blasa við til
framtíðar litið, en því miður er
fátt sem bendir til að stjórnvöld
grípi inn í. Það er einhvern veginn
eins og þetta eigi yfir okkur að
ganga og stórslys þurfi til að bæði
almenningur og stjórnvöld geri sér
grein fyrir alvöru málsins.“
Hann segir að eins sé nauðsyn-
legt, verði sjókvíaeldi leyft í þeim
mæli sem útlit er fyrir að verði
gert, að leyfin verði takmörkuð við
geldlax og að eldið verði staðsett
fjarri silungs- og laxveiðiám.
/MÞÞ
Fréttir
Risaáform um sjókvíaeldi á kynbættum norskum laxi:
Óafturkræf ógn við
íslenska laxastofninn
− segir Jón Helgi Björnsson, formaður Landssambands veiðifélaga
Sjókvíaeldi ógnar óspilltum stofnum villtra laxa í voða að mati Landssam-
bands veiðifélaga. Mynd / ÁÞ
„Í mínum huga erum við að horfa
upp á hreina hrollvekju og ég er
satt að segja verulega undrandi
á því að umhverfisverndarsam-
tök láti ekki í sér heyra. Oft hafa
þau farið af stað af minna tilefni,“
segir Gunnlaugur Stefánsson í
Heydölum á Breiðdal um áform
innlendra og erlendra aðila
um risalaxeldi á Austfjörðum.
Veiðifélag Breiðdæla hefur sent
frá sér ályktun um sama efni
þar sem alvarlega er varað við
þessum áformum og biður um að
náttúran til lands og sjávar verði
ekki græðginni að bráð.
Fiskverksmiðjan, Fiskeldi
Austfjarða, sem nú er komin að
miklu leyti í eigu norskra fyrirtækja,
kynnti í janúar síðastliðnum um
þau áform sín að stofna til laxeldis
í þremur fjörðum eystra, Seyðisfirði,
Norðfjarðarflóa og Stöðvarfirði
með 10 þúsund tonnum í kvíum af
norskum kynbreyttum laxastofni í
hverjum firði fyrir sig til viðbótar
við áætlun um fleiri þúsund tonna
framleiðslu úr kvíum í Berufirði.
Ekkert heyrist í
umhverfisverndarsamtökum
Að mati Gunnlaugs, sem og
Veiðifélags Breiðdæla, er stórslys
í uppsiglingu verði áformin að
veruleika. Kynbreyttur laxastofn af
útlenskum uppruna sé óafturkræf
ógn við íslenska laxastofninn og
mun ganga að honum dauðum, gangi
áætlanir um svo umfangsmikið lax-
eldi eftir til viðbótar við þær áætlanir
sem fyrir eru á öðrum svæðum.
„Hér er náttúra Íslands í húfi en
það heyrist hvorki hósti né stuna
frá umhverfisverndarsamtökum,
það mótmælir ekki nokkur maður,“
segir Gunnlaugur. „Það er eins og
menn hafi ekki kveikt á þeirri stað-
reynd að laxinn er hluti af íslenskri
náttúru. Alþingismenn og íslensk
umhverfissamtök, flest hver, sofa
værum blundi og virðast láta sér
þessa aðför að lífríki náttúrunnar í
léttu rúmi liggja.“
Einn lax sleppur fyrir
hvert tonn í eldi
Rannsóknir hafa að sögn Gunnlaugs
leitt í ljós að úrgangur frá 10 þúsund
tonna laxeldi jafnast á við skolpfrá-
rennsli frá 150 þúsund manna borg.
Engum öðrum matvælaframleiðslu-
fyrirtækjum hér á landi er heimilt að
demba í sjóinn nánast öllum úrgangi
frá starfsemi sinni óhreinsuðum.
„Augljóslega ógnar það lífríkinu á
stórum svæðum umhverfis kvíarnar,
afleiðingarnar eru óafturkræfar fyrir
fuglalíf og uppeldisstöðvar sjáv-
ar- og vatnafiska. Þá má benda á
að það er staðfest að einn lax að
minnsta kosti sleppur að meðaltali
fyrir hvert tonn í eldi. Samkvæmt
þeirri reynslu munu því sleppa úr
fyrirhuguðu risalaxeldi á Íslandi
rúmlega sami fjöldi laxa og nemur
heildarstangveiði í landinu á einu
sumri.“ Bendir hann á að reynsla af
regnbogaeldi í Berufirði staðfesti
að mikið magn regnbogasilungs
sleppur eftirlitslaust í sjóinn án
þess að nokkur gangist við ábyrgð.

Endalaus barátta Norðmanna
Norðmenn hafa langa reynslu af
sjókvíaeldi og ekki endilega alltaf
góða. Endalaus barátta hefur verið
við smitsjúkdóma, erfðablöndun í
villtan laxastofn og lúsafaraldur eru
dæmi þar um, en allt hefur þetta
ógnað líffræðilegum fjölbreytileika.
Reynsla þeirra er ekki góð, þar
eru nú þegar yfir 100 laxveiðiár
ónýtar vegna laxeldis í sjókví-
um. „Það virðist ekki henta okkur
Íslendingum að horfa til þessarar
bitru reynslu Norðmanna núna.
Kannski er öllum sama, það virðist
að minnsta kosti ekki annað vera
upp á teningnum nú en að við ætlum
að taka þessa áhættu, leyfa sjókvíar
um alla firði þótt við blasi að innan
einhverra ára verði laxveiðiárnar
rjúkandi rúst. Við lokum bara aug-
unum,“ segir Gunnlaugur.
Helga sér svæði í íslenskum sjó
Hann gagnrýnir einnig skort á
eftirliti með starfsemi af þessu
tagi, ábyrgðarleysi og eins óheftan
og endurgjaldslausan aðgang að
íslenskum sjó.
„Fiskeldisverksmiðjan keppist nú
við að helga sér svæði í austfirskum
fjörðum endurgjaldslaust fyrir
risaáform í laxeldinu. Í Noregi
verða fyrirtækin að greiða háar
fjárupphæðir fyrir útgefin starfsleyfi
og nýtingu sjávar til eldisins,“ segir
í ályktun Veiðifélags Breiðdæla.
„Það tíðkast hvergi nema hér á landi
að fyrirtækin hafa algjörlega frían
aðgang að sjó, þau eru hér að setja
upp ábatasama atvinnustarfsemi
og hafa alveg frítt spil, helga sér
svæði um alla firði án þess að greiða
krónu fyrir. Það er fáheyrt,“ segir
Gunnlaugur.
Eftirlit í skötulíki og engin
ábyrgð
Að auki segir hann allt eftirlit með
starfsemi fyrirtækjanna í skötulíki.
„Eftirliti er verulega ábótavant,
það er í raun nánast ekki neitt.
Fyrirtækin bera heldur enga ábyrð,
lagaumhverfið í kringum þetta er
mjög veikburða og veitir hvorki
aðhald með virku eftirliti né skyldar
fiskeldisfyrirtækin til að ábyrgðar-
tryggja starfsemi sína. Ég líki þessu
öllu saman við gullgrafaraæði sem
hlaupið hefur í menn, það ríkir
algjör þöggun um þess mál, það
virðist sem þetta muni yfir okkur
ganga á meðan við sofum á verðin-
um,“ segir hann.
/MÞÞ
Gunnlaugur Stefánsson í Heydölum um áform um risalaxeldi á Austfjörðum:
Aðför að íslenskri náttúru og við sofum værum blundi
− Endurgjaldslaus aðgangur að íslenskum sjó, eftirlit í skötulíki og engin ábyrgð
Gunnlaugur Stefánsson.
Mynd / Hákon Hansson
Ice Fish Farm – Fiskeldi Austfjarða
hf., sem stundar fiskeldi í Berufirði
og Fáskrúðsfirði, hefur sótt um
leyfi til að auka framleiðslu sína
í 43 þúsund tonn af eldisfiski á
Austfjörðum. Fyrirtækið hyggst
setja upp eldiskvíar í Seyðisfirði,
Stöðvarfirði og Norðurfjarðarflóa.
Fiskeldi Austjarða hf. var stofnað
sumarið 2012. Á heimasíðu fyrir-
tækisins segir að það leggi áherslu
á vistvænt fiskeldi og hafi hlotið
Aqua Gap-vottun fyrir eldi og fram-
leiðslu. Fyrirtækið hefur sótt um
leyfi fyrir 43 þúsund tonna fiskeldi
á Austfjörðum.
Samkvæmt því sem segir á
heimasíðunni hefur fyrirtækið leyfi
til að framleiða 11 þúsund tonn af
eldisfiski á ári en hefur sótt um leyfi
til að auk framleiðsluna í 43 þúsund
tonn. Í dag framleiðir fyrirtækið
eldislax og sjóbirting í sjókvíum í
Berufirði og Fáskrúðsfirði.
Eldi í þremur fjörðum
Fiskeldi Austfjarða, sem er að mestu
í eigu MNH Holding í Noregi,
hefur í hyggju að stunda stórfellt
fiskeldi í Seyðisfirði, Stöðvarfirði
og Norðurfjarðarflóa. Fiskeldi
Austfjarða er helmingseigandi í
Búlandstindi á Djúpavogi, sem vinn-
ur eldisfiskinn.
Framleiðslan er send á markað
í Evrópu og Bandaríkjunum með
flugi frá Keflavík eða sjóleiðina með
Norrænu frá Seyðisfirði til Hirtshals
í Danmörku.
Aðstæður til fiskeldis góðar
Á heimasíðu Fiskeldis Austfjarða
segir að aðstæður til fiskeldis
við Ísland og á Austfjörðum séu
einstaklega góðar frá náttúrunnar
hendi. Þar segir að sjórinn sé
ómengaður, hitastig sjávar fari
hækkandi og sé að nálgast kjörhita
fyrir eldislax. Einnig er sagt að
firðirnir fyrir austan séu djúpir og
opnir sem geri það að verkum að
öldur og sjávarföll sjái að mestu um
að skola úrgangi frá kvíunum burt og
að mengunarhætta af þeirra völdum
sé því lítil.
Erfðabreyttur eldislax
Eldisfiskurinn sem sótt hefur
verið um leyfi fyrir er að stórum
hluta erfðabreyttur norskur
eldislax. Þeir sem leggja áherslu
á verndum laxastofna við Ísland
segja óhjákvæmilegt annað en að
eldisfiskur muni sleppa úr eldi af
þessari stærð og að þeir geti valdið
miklum skaða á villtum stofnum við
landið.
Ekki náðist í Guðmund Gíslason,
stjórnarformann Ice Fish Farm
– Fiskeldi Austfjarða hf., vegna
vinnslu fréttarinnar. /VH
-
Ice Fish Farm:
Hyggja á stórfellt fiskeldi
á Austfjörðum