Bændablaðið - 23.08.2018, Blaðsíða 44

Bændablaðið | Fimmtudagur 23. ágúst 201844
Veðurgæðum sumarsins var
mjög misskipt eftir landshlutum
þetta árið. Norðlendingar og
Austlendingar fengu feiknagott
veður til heyskapar en
Sunnlendingar og Vestlendingar
fengu hins vegar heldur lakara
veður til að afla vetrarfóðursins
þó ekki væri beint um rosasumar
að ræða.
Víða um land eru til miklar
fyrningar frá sprettusumrinu
2017, auk góðrar uppskeru í ár,
svo margir hyggja á það að flytja
út fóður til Noregs, þar sem skortur
er yfirvofandi. Við minnum því
bændur og búalið á mikilvægi
þess að taka lýsandi heysýni af
heyforðanum til að hægara sé að
skipuleggja fóðrun vetrarins og eins
hvað mætti mögulega bjóða falt til
annarra eða til útflutnings.
Ekki gleyma sýnum í frystinum!
Hversu oft höfum við ráðunautar
ekki fengið heysýnapoka senda
frá bændum með hangikjötslykt,
því gjarnan vill gleymast að
senda heysýnin til greiningar þó
skilmerkilega hafi verið staðið
að því að taka sýni um sumarið.
Hirðingasýni eru góð og gild fyrir
forþurrkað fóður og oft þægilegri í
framkvæmd en að taka verkuð sýni.
Farið er um túnið stuttu áður
en hirt er og tekin visk hér og þar
sem lýsandi er fyrir uppskeruna af
túninu. Plastpokinn er lofttæmdur
og merktur og honum komið fyrir
í frysti. Þær upplýsingar sem þurfa
að fylgja til efnagreiningastofanna
er sendandi, heimilisfang, kennitala
og búsnúmer, netfang þangað sem
senda má niðurstöður en einnig
upplýsingar um sýnið, s.s. hvenær
slegið var og hirt, spildunúmer og
heiti spildunnar. Auk þess þarf að
velja hvað skuli greint í sýninu.
Ráðunautar RML geta verið innan
handar þegar greiningarkostur er
valinn.
Gróffóður fyrir mjólkurkýr
borgar sig að hafa fulla greiningu
á (leysanlegt prótein, ómeltanlegt
tréni, verkunarsýrur o.fl.) en
einnig er spurning hversu mörg
stein- og snefilefni skulu greind í
sýnunum. Gott er að miða við að
hafa snefilefnagreiningu á a.m.k.
einu sýni ár hvert til að fylgjast með
joð- og selen-innihaldi heyjanna og
breytingu milli ára. Slík greining
getur gefið okkur vísbendingar um
áburðargjöf næsta árs.
Varðandi fóður fyrir sauðfé og
hross þá þarf ekki eins ítarlega
greiningu á því, þó svo sannarlega
geti það verið áhugavert.
Sérstaklega getur selen- og joð-
innihald heyja fyrir sauðfé verið
áhugavert.
Að taka verkuð sýni
Verkuð sýni eru tekin 4-6 vikum
eftir að hirt var, en þá ætti verkun
að vera lokið. Þó getur verkun
verið langdregnari séu hey mikið
sprottin, gróf, geymslur illa
lofttæmdar eða vegna rangrar
gerjunar (smjörsýrugerjun).
Gott er að miða við að taka sýni
úr 3-4 rúllum af hverri spildu fyrir
gott meðaltal fyrir hvert sýni og sé
tekið sýni úr flatgryfjum og stæðum
er gott að miða við að stinga á t.d.
4 stöðum langs eftir gryfjunni.
Heysýnabor þarf að ná góðum
þverskurði af heygeymslunni (ná
alla leið inn í kjarna rúllu eða í botn
á stæðu).
Verkuð sýni eiga sérstaklega vel
við sé þurrefnisinnihald heyjanna
innan við 50%, þar sem hægt að
fanga þá breytingu á fóðrinu sem
verður við verkun, en þá breytingu
er ekki hægt að fanga með því að
taka hirðingasýni.
Greiningaratriði sem hægt er
að nota til að meta gæði verkunar
er t.d. magn og innbyrðis hlutfall
verkunarsýra (edik-, mjólkur- og
smjörsýra), ammóníak- og nítrat-
innihald.
Mikilvægi upplýsinganna
Heysýnataka gefur okkur
mikilvægar upplýsingar um fóðrið
að því leyti að við vitum betur hvað
við erum að gefa gripunum okkar,
hvaða viðbótarfóður þarf í gripina,
hvernig túnin skila uppskeru sinni,
hvaða áburð ætti að bera á að ári,
hvort borgi sig að endurrækta eða
breyta sláttutíma af einhverju viti.
Þá er hægt að raða saman ólíkum
heytegundum til að mynda betri
heyblöndu en væri bara gefin ein
tegund í einu o.þ.h.
Heyefnagreining gefur okkur
líka vísbendingar hvort fóðrið sé
nægilega kröftugt fyrir framleiðslu-
kerfið okkar – hvort við þurfum
að fóðra á miklu kjarnfóðri eða
jafnvel þannig að við getum selt
umframbyrgðir.
Verð á algengum
heyefnagreiningum
Efnagreining á Hvanneyri
og Eurofins í Hollandi eru
samstarfsaðilar RML hvað
heyefnagreiningar varða.
Algengustu greiningakostir fyrir
mjólkurkýr eru sennilega greiningar
4 (hirðingasýni), 5 (verkuð sýni)
og 6 (með gerjunarafurðum) hjá
Efnagreiningu og greining á
verkunarsýnum með ýmist 10 eða
14 steinefnum hjá Eurofins. Þeir
sem selja hey til útflutnings ættu
að velja þessa greiningarkosti því
Norðmenn eru vanir að fá fulla
greiningu á sín heysýni.
Gott er að skrifa á fylgiseðla
með heyjum sem ætluð eru til
útflutnings að um útflutning sé að
ræða til að tryggja rétta greiningu
sýnanna. Útdráttur af verðlistum
beggja fyrirtækja sjást í töflunni
sem hér fylgir en ítarlegri verðlista
má nálgast á heimasíðu RML sem
og heimasíðu Efnagreiningar.
Fyrir sauðfé og hross borgar
sig að velja greiningarkost 2 hjá
Efnagreiningu eða greiningarkost
3 sé þess óskað að selen sé greint.
Ráðunautar RML eru nú á ferð
um landið til að taka heysýni.
Hægt er að panta heysýnatöku
og fóðuráætlanagerð á heimasíðu
RML eða með því að hringja beint
í RML í síma 516-5000.
Það er mikilvægt
að hafa sem bestar
upplýsingar í höndum
þegar ákveða þarf áburðarþarfir
á tún og akra og áburðargjöf í
framhaldi af því. Eitt af því eru
upplýsingar um ræktunarlandið
og innihald jarðvegsins af
aðgengilegum næringarefnum.
Í tímans rás vill það breytast m.a.
vegna meðferðar túna, ræktunar
og áhrifa frá áburðargjöf.
Sum næringarefni safnast
upp í jarðvegi meðan það
gengur á önnur o.s.frv. Með
jarðvegsefnagreiningum má
fylgjast með þessum breytingum
en almennt er ráðlegt að taka
jarðvegssýni á 4-8 ára fresti úr
ræktunarlandi. Of víða er þessum
þætti í bústjórninni ekki sinnt
nægjanlega vel.
Þær mælingar sem mest er horft
á eru sýrustig (pH) jarðvegsins og
innihald hans af fosfór (P), kalsíum
(Ca), magnesíum (Mg) og kalí (K).
Auk þessara megin næringarefna
er einnig mælt natríum (Na) og
snefilefnin mangan (Mn), kopar
(Cu) og sink (Zn). Einnig er mæld
rúmþyngd jarðvegsins og gefur það
vísbendingar um samsetningu hans.
Framundan er sá tími sem
ráðunautar RML verða á ferðinni
um sveitir landsins við sýnatöku.
Til þess að skipuleggja megi þær
sem best eru bændur hvattir til að
panta sem fyrst sýnatöku hjá RML
ætli þeir að nýta þá þjónustu í haust.
Tekið er við pöntunum á
heimasíðu RML ( rml.is ) þar
sem finna má hnapp til að panta
sýnatöku. Einnig er tekið við
pöntunum í síma 5165000.
Ætla má að fyrir 3-5 jarðvegssýni
sé kostnaður við sýnatöku, umsýslu
og túlkun á niðurstöðum 16-25
þúsund kr. (verð án vsk.). Við
bætist svo kostnaður af greiningu
á sýnunum en hjá Efnagreiningu á
Hvanneyri kostar hún 7.405 kr. fyrir
hvert sýni. Þangað verða sýnin send
nema um annað sé beðið.
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
Eríkur Loftsson
Ráðunautur í jarðrækt
el@rml.is
Jarðvegssýni eru mikilvægur þáttur í bústjórninni
Minnumst mikilvægi heyefnagreininga
Jóna Þórunn Ragnarsdóttir
ráðunautur í fóðrun hjá RML
jona@rml.is
Víða til sveita eru sérstakir
rúlluvagnar notaðir til að
koma heyfeng frá túnum heim
í rúllustæður. Flestir bændur
nota þá aðferð að hirða hey sitt
í rúllur og pakka inn í plast.
Eftir því sem dráttarvélar verða
stærri og öflugri verða sömuleiðis
tæki sem við þær eru notuð stærri
og öflugri. Sú þróun hefur það í
för með sér að t.d. rúlluvagnar eru
orðnir stærri og þyngri en áður
fyrr. Því er nauðsynlegt að hafa
í huga hvaða réttindi og skyldur
bændur hafa gagnvart umhverfi
sínu. Ganga þarf úr skugga um
að rúlluvagninn og allur annar
búnaður standist lög og reglur.
Samkvæmt 63. grein
umferðarlaga kemur fram að
almenn ákvæði kveði á um að
eftirvagnar séu skráningarskyldir
sé heildarþyngd þeirra meiri en
750 kg. Hins vegar séu vagnar
sem notaðir eru utan alfaraleiðar
undanþegnir slíkri skráningu.
Hvað varðar hámarksþyngd þá
sé almenna reglan sú að þyngd
vagnsins ólestaður sé ekki
meiri en sem nemur helmingi
heildarþyngdar dráttarvélarinnar,
að því gefnu að vagninn sé ekki
búinn hemlum. Vagninn má
svo ekki vera þyngri en tvöföld
heildarþyngd dráttarvélarinnar
þegar hann er lestaður, að því
gefnu að hann sé ekki búinn
hemlabúnaði.
Samkvæmt upplýsingum frá
Samgöngustofu eru vagnar sem eru
þyngri en 750 kg skráningarskyldir
og skoðunarskyldir. Það fer svo
eftir heildarþyngd vagnsins hversu
oft þarf að færa þá til skoðunar.
Ábyrgð ökumannsins mikil
Þrátt fyrir að þessi undanþága
sé til staðar, þ.e. að vagnar sem
notaðir eru utan alfaraleiðar séu
ekki skráningarskyldir, þá hljóta
bændur að sjá hag sinn í því að
hafa vagna sína skráða og löglega.
Bændur eiga að sýna gott fordæmi
og bera öryggi sitt og sinna fyrir
brjósti við vinnu sína. Skussaháttur
er ekki til útflutnings.
Það er á ábyrgð þess sem
ekur farmi að rétt sé frá honum
gengið. Undanfarið hafa komið
fram rúlluvagnar með sérstökum
grindum á vökvatjökkum sem
styðja við farminn og veita þar
með aukið öryggi úti á vegum.
Gott að ná sér í réttindi
Rétt viðbrögð skipta höfuðmáli
ef vagn aftan í dráttarvél fer að
flökta aftan í. Alls ekki er gott að
nauðhemla. Slíkt getur orðið til
þess að vagn kastist til hliðanna
með ófyrirséðum afleiðingum.
Betra er að hægja rólega ferðina og
reyna að ná þannig stjórn á tækinu.
Með vönduðum vinnubrögðum
og réttri skráningu draga bændur
verulega úr hættu á slysum og
fyrirbyggja tjón sem getur hlotist
af völdum rangrar notkunar á
vögnum. Jafnframt er ástæða til
að hvetja bændur til að sækja sér
réttindi til stjórnunar vinnuvéla
hjá viðeigandi aðila. Þar eru
kenndar viðeigandi aðferðir við
mismunandi störf og farið yfir
öryggisatriði sem bændur geta
tamið sér í auknum mæli. /BR
ÖRYGGISMÁL
Bjarni Rúnarsson
br@bondi.is
Rétt notkun rúlluvagna:
Bændur eiga að sýna gott fordæmi
Síðustu ár hafa sérstakir vagnar með stuðningsgrindum komið á markað
sem auka öryggi vagnsins til mikilla muna. Helsti ókosturinn er að til þess
þó nokkrar slöngur.