Bændablaðið - 14.02.2019, Qupperneq 38

Bændablaðið | Fimmtudagur 14. febrúar 201938
Í byrjun nóvember var haldin árleg
briddsvika á eyjunni Madeira
fyrir utan Portúgal, nánar tiltekið
fæðingar- og uppvaxtarstað
fótboltastjörnunnar Ronaldo. Um
100 Íslendingar fóru til Madeira
og 66 spilarar tóku þátt en í ár var
besti árangur 4. sæti í tvímenning
(af 207 pörum) og 6. sætið í
sveitakeppni (af 98 sveitum) sem
má nú kallast mjög gott.
Sveinn Rúnar Eiríksson er
einn þeirra sem keppti á Madeira
og má segja að hann sé öllum
hnútum kunnugur á svæðinu enda
farið til eyjunnar í 16 ár og þekkir
skipuleggjendur briddsvikunnar
orðið mjög vel.
„Þetta er árleg briddsvika sem
er alltaf haldin á Madeira. Þetta er
21. árið sem þeir halda mótið sem
fer alltaf fram í byrjun nóvember.
Ég hjálpa fólki við að panta hótel
og fá allt varðandi briddsmótið á
sem besta verði. Ein ástæðan fyrir
því að mér finnst gaman að koma
til Madeira er að maður upplifir
Funchal meira sem portúgalska borg
heldur en tilbúna túristaparadís.
Ronaldo er náttúrlega mikill
áhrifavaldur á Madeira. Ég held að
það sé enginn vafi á því að hann
er langvinsælasti einstaklingur frá
Madeira í sögunni,“ útskýrir Sveinn
og bætir við:
„Það voru 66 spilarar frá Íslandi
sem tóku þátt í ár. Vegna þess að
margir panta fyrir sjálfa sig þá er
erfitt að giska á heildartöluna en hún
er einhvers staðar á milli 90 og 100
manns. Þetta var svona þverskurður
af hinum almenna briddsspilara sem
kom með í ferðina og flestir voru af
höfuðborgarsvæðinu en ég held að
allir landshlutar hafi átt fulltrúa.“
Vantar upp á ungliðun
Næsta mót verður haldið á hótel
Vidamar í Funchal frá 4–11.
nóvember árið 2019 en á heimasíðu
mótsins, www.bridge-madeira.com,
má sjá frekari upplýsingar.
„Ef við reiknum út frá hinni frægu
höfðatölu þá hefur Ísland alltaf verið
ofarlega á flestum þátttökulistum
í bridds. Nýliðun gengur ágætlega
en ungliðun er eitthvað sem hefur
vantað mikið upp á síðustu 20 ár,“
segir Sveinn og bætir við:
„Við eigum fulltrúa sem
eru að berjast á öllum stöðum
á mótinu. Aðalatriðið er ekki
endilega að vinna heldur að
sýna sjálfan sig og kynnast
öðrum og eiga skemmtilega
viku. Í ár var besti árangur 4.
sæti í tvímenning (af 207 pörum)
og 6. sætið í sveitakeppni (af 98
sveitum).“ /ehg
LÍF&STARF
Íslendingar á ferð í móttöku í forsetabústaðnum í Madeira fyrir setningu mótsins. Myndir / Aðalsteinn Jörgensen
briddsmótinu á Madeira í Portúgal.
Það vantaði ekkert upp á hressleikann í íslenska hópnum sem skemmti sér konunglega á Madeira.
Jóhann Stefánsson er hér einbeittur
fyrir miðri mynd en makker hans er
Þorvaldur Pálmason, og andstæð-
ingarnir voru erlendir.
Hvaða hugmyndir höfum við
Íslendingar um lífskjör og
lifnaðar hætti forfeðra okkar
á fyrri öldum og sambúð þess
við landið? Nokkur stikkorð
koma upp í hugann: Torfkofar
(ekki torfhús), hreysi, hungur,
eymd, vesöld, ofbeldi, harðindi,
pestar. „Jótlandsheiðar“,
„mörk hins byggilega heims“,
aumasti staðurinn í allri
Evrópu. Verslunaránauð, hokur,
rollubúskapur, heimsmet í
gróðureyðingu og uppblæstri
jarðvegs o.s.frv. Sólskinsstundir
koma okkur ekki í hug. Engin
gleði eða kátína. Þjóðin kvaldist
hér saman í mörg hundruð ár. Eða
þannig.
Saga þessa tíma er auðvitað
landbúnaðarsaga. Nánast allir
höfðu viðurværi sitt af búskap þó
sumir stunduðu fiskveiðar einnig.
Þetta var bændasamfélag. Samt er
þetta hugtak, landbúnaðarsaga, ekki
tamt á tungu. Menn tala bara um
„söguna“. Og ekki vantar að margir
eru tilkallaðir að fjalla um hana.
Auðvitað með ærið misjöfnum
hætti og mismunandi áherslum frá
hverjum og einum og frá einum
tíma til annars. Niðurstaðan af þeirri
umræðu hygg ég að sé sú sem ég lýsti
hér að ofan með nokkuð ydduðum
hætti í fáeinum stikkorðum.
Árið 2013 kom út Landbúnaðar-
saga Íslands í fjórum bindum.
Tvö fyrstu bindin – um
íslenskan landbúnað til þessa
dags – ritaði dr. Árni Daníel
Júlíusson, sagnfræðingur. Þetta
var tímamótaverk, upplýsandi og
fræðandi, oft skemmtilegt aflestrar.
Höfundur dregur fram í dagsljósið
nýjar upplýsingar um margt og ber
saman við evrópskar og ekki síst
norskar aðstæður á sama tíma og
setur spurningarmerki við ýmislegt
viðtekið og margtuggið í íslenskri
söguskoðun síðari ára (Norges
landbrukshistorie kom út í Noregi
árið 2002).
Á síðasta ári (2018) bætir svo
dr. Árni Daníel um betur og sendir
frá sér nýja bók. „Af hverju strái,
saga af byggð, grasi og bændum
1300–1700“. Hér kveður höfundur
mun fastar að orði en fyrr. Nú setur
hann ekki einungis fram spurningar
heldur fullyrðir. Hann nánast stikar
út á völlinn og segir: „Mínar
rannsóknir og heimildir benda til
þessa. Ef einhver vill mótmæla þá
stend ég hér.“
Undirritaður er ekki sagnfræð-
ingur og ég ætla mér ekki þá dul
að rökræða um þessi mál á þeim
grunni. En ég fylgist spenntur með
hvort og þá hvernig umræðunni
vindur fram. Fyrir leikmann
virkar bók Árna Daníels vönduð
sagnfræði með heimildalista upp á
ellefu þéttritaðar blaðsíður. Ég mæli
eindregið með þessu ritverki. Og til
að kveikja aðeins í lesendum þá eru
hér fáeinar tilvitnanir í bókina. Á bls.
171 segir: „Samtals er gróðurlendi
því talið 52.400 ferkílómetrar,
samkvæmt gervitunglamyndum.
Náttúrufræðistofnun hefur einnig
metið útbreiðslu gróðurlendis og
eru niðurstöður hennar svipaðar,
skv. korti hennar frá 1998 er gróið
land (mó-, gras-,s kóg- og votlendi)
um 45% af flatarmáli landsins,
77% á láglendi og 23% á hálendi.
Þetta er yfir helmingi meira en í
áætlunum Sigurðar Þórarinssonar
frá 1974. Þessar tölur stangast
því á við tölur sem þjóðin tók inn
með móðurmjólkinni lengi vel.“ Á
bls.190 og 192 vitnar bókarhöfundur
í rannsóknir Þorleifs Einarssonar
á frjókornasýnum og rannsóknir
Margrétar Hallsdóttur (1987) á
birkifrjókornum sem benda til þess
„að birkiskógum hefði verið eytt
með miklum hraða á tímabilinu
870–920“. Og höfundur bætir við
„Veruleg skógarsvæði voru þá eftir
sem voru vernduð og nýtt skipulega
á miðöldum“. Eins og reyndar í
Landbúnaðarsögunni ítrekar dr. Árni
Daníel hér að alveg fram yfir svarta
dauða (árið 1402) var nautgriparækt
mun veigameiri í búfjárhaldi
landsmanna en sauðfjárrækt. Í
mannfjöldahruninu sem fylgdi
þessari plágu dró eðlilega mjög úr
vinnuaflinu og þá fundu menn það
út að auðveldara væri að búa með
sauðfé en nautgripi. Féð þurfti mun
minni vetrarforða og þar af leiðandi
minni túnrækt og heyskap. Á bls.
245 segir: „Í heild virðist svo sem
hugmyndir manna um sambúð lands
og lýðs, möguleika í landbúnaði og
lífskjör fyrr á öldum hljóti að taka
róttækum breytingum nú þegar
búið er að greina þannig möguleika
landbúnaðar og bera saman lífskjörin
við það sem gerðist erlendis. Í ljós
kemur að flest var með öðrum hætti
en haldið hefur verið fram.“
Bókinni lýkur með eftirfarandi
orðum: „Þetta þýðir að sú hugmynd
að landbúnaður hafi illa hæft
íslenskum aðstæðum er röng. Hann
hæfði íslenskum aðstæðum vel og
bauð íslenskum almenningi uppá
lífskjör sem voru betri en víða annars
staðar.“ (bls.256) En ekki vil ég gera
höfundi rangt til. Bókin er alls engin
lofsöngur um Ísland á miðöldum.
Síður en svo. Lífsbaráttan var mjög
oft erfið og margt sem bagaði. Enda
segir höfundurinn Árni Daníel á bls.
235: „Samanborið við ensk skilyrði
t.d. var þetta viðunandi tilvera fyrir
flesta, þrátt fyrir að flest það sem
plagaði samfélög fyrir nútíma
plagaði þetta samfélag: mikill
ungbarnadauði, lágur meðalaldur,
lélegt heilbrigðisástand, tíðar
farsóttir, stöðug hætta á hungursneyð
o.s.frv. Ekki má heldur gleyma því
að allur þorri bænda var leiguliðar og
jarðeigendur sátu yfir hlut leiguliða.“
Hér er sannarlega nýr
tónn sleginn. Lífskjör fólks á
Íslandi voru ekki þau aumustu
í Evrópu. Sauðkindin ekki það
skaðræðisnagdýr og orsakavaldur
í íslenskri gróðursögu sem margir
hafa haldið fram. Og þó að það komi
ekki beint fram í bókinni þá segir dr.
Árni Daníel í viðtali í Bændablaðinu
29. nóv. sl.: „Mín skoðun er sú að
það fari ekki að bera á áhrifum
sauðkindarinnar að verulegu marki
fyrr en á tuttugustu öldinni.“
Er ekki komið hér efni í líflegar
umræður?
Þórarinn Magnússon,
Frostastöðum
Lífskjör og lifnaðarhættir forfeðra okkar
LESENDABÁS
Um 100 Íslendingar á briddsmóti:
„Aðalatriðið að kynnast og eiga skemmtilega viku“