Dagblaðið Vísir - DV - 10.01.2020, Qupperneq 28

28 PRESSAN 10. janúar 2020
H
ugsanlega hafa ekki margir
heyrt um þýska þorpið
Büsingen am Hochrhein
enda er þetta bara smá-
þorp þar sem um 1.450 manns
búa. En þorpið og saga þess er
stórmerkileg og vitnar um hvern-
ig fólk af ólíkum þjóðernum get-
ur náð saman og búið í návígi
við hvert annað án mikilla vand-
kvæða. Þorpið hefur verið nefnt
sem hugsanleg fyrirmynd að
lausninni á landamæramálum Ír-
lands og Norður-Írlands nú þegar
Bretland yfirgefur Evrópusam-
bandið en landamæramálið hefur
verið þungt í vöfum.
En víkjum aftur að Büsingen
am Hochrhein sem hefur tekist
að vera tveggja þjóða þorp öldum
saman án mikilla vandræða. Í um-
fjöllun BBC um þorpið segir með-
al annars að það hafi vakið athygli
þann 1. ágúst, sem er þjóðhá-
tíðardagur Sviss, að fólk flykktist
út á götur þorpsins, götur og hús
höfðu verið skreytt svissneska fán-
anum í tilefni dagsins og fjöldi
fleka og kanóa hefði siglt eftir Rín.
Ekki hafi verið annað að sjá en hér
hafi verið um fallega sviðsmynd
að ræða í svissnesku þorpi en þó
hafi eitt atriði skorið sig úr. Það er
að þorpið sem um ræðir, Büsingen
am Hochrhein, er þýskt og þessi
hátíðarhöld hafi því farið fram í
Þýskalandi.
„Það er gott að fagna dögum
sem þessum. Þetta er bara eitt-
hvað sem við gerum. Sál okkar og
hjarta er Sviss.“
Er haft eftir Roland Güntert,
varabæjarstjóra Büsingen am
Hochrhein. Hann segir fyrirkomu-
lagið ósköp einfalt, í þorpinu gildi
þýsk lög og þýsk stjórnvöld ráði
þar ríkjum. Hvað varði efnahags-
málin þá sé þorpið svissneskt.
Þá vaknar spurningin; af hverju
Sviss er hjarta og sál þýsks þorps?
Ástæðan er sú að þetta litla þorp
er algjörlega umlukið Sviss. Þorp-
ið er alls ekki landfast við Þýska-
land en 700 metrar eru til þýsku
landamæranna. Þetta er mjög sér-
stakt fyrirkomulag, landfræðilega,
stjórnmálalega og skipulagslega.
Til eru lönd sem eru algjörlega
umlukin öðru landi, til dæmis
Lesótó sem er umlukið af Suður-
Afríku. En ekki er mikið um að
heilu þorpin eða bæirnir séu al-
gjörlega aðskildir frá móður-
landinu en þó eru til önnur dæmi
um það og má þar til dæmis nefna
ítalska bæinn Campione d‘Italia
sem er einnig í Sviss. Þar búa um
2.000 manns en 23 kílómetrar eru
frá bænum til ítölsku landamær-
anna. Frá sjöunda áratug nítj-
ándu aldar giltu svissnesk tolla- og
skattalög í bænum en það breyttist
nú á nýársdag. Þá færðist bærinn
algjörlega undir ítalska stjórn þrátt
fyrir að íbúar hans hafi ekki viljað
það. Það er því komið að enda-
lokum lágra skatta og svissneskrar
þjónustu í bænum en fram til ára-
móta var 7,7% virðisaukaskattur
gildandi í bænum eins og í Sviss
en hann hækkaði í 22% um ára-
mótin til jafns við það sem gildir
annars staðar á Ítalíu. Bæjarbúar
notuðu svissneska franka og bílar
þeirra voru með svissnesk skrán-
ingarnúmer. Auk þess sáu sviss-
nesk yfirvöld um sorphirðu í bæn-
um sem og rekstur vatnsveitu.
Þýskt og svissneskt
Eins og áður sagði eru um 700
metrar til landamæra Sviss og
Þýskalands frá Büsingen am
Hochrhein en þorpið tilheyrir
Þýskalandi stjórnskipulega séð
og pólitískt. Hvað varðar efna-
hagsmálin þá má segja að þá sé
þorpið svissneskt. Þorpið stendur
utan Evrópusambandsins eins og
Sviss, en Þýskaland er hins vegar
aðili að sambandinu. Af þessum
sökum hefur þorpið verið nefnt
til sögunnar sem fyrirmynd að
lausn landamæramáls Írlands og
Norður-Írlands við útgöngu Bret-
lands úr Evrópusambandinu.
Fyrir þremur árum lagði Alasda-
ir McDonnell, norðurírskur þing-
maður, til að Norður-Írland fengi
sérstaka stöðu á borð við þá sem
Büsingen am Hochrhein nýtur.
Samkvæmt þeirri sérstöðu myndi
vera mjög takmörkuð tollgæsla
og eftirlit með ferðum fólks yfir
landamæri ríkjanna, en það er
einmitt þannig sem staðan er á
„landamærum“ Büsingen am
Hochrhein og Sviss. Með slíku
fyrirkomulagi gæti Norður-Írland
sagt skilið við Evrópusambandið
en samt haldið nánum tengslum
við Írland.
En ekki eru allir ginnkeyptir
fyrir þessari tillögu og telja erfitt
að yfirfæra fyrirkomulagið í Büs-
ingen am Hochrhein yfir á landa-
mæri Írlands og Norður-Írlands
þar sem mannfjöldinn sé miklu
meiri en um 1,8 milljónir búa á
Norður-Írlandi.
Á veitingahúsinu Restaurant
Waldheim sést vel að þorpið til-
heyrir eiginlega tveimur löndum.
Á útisvæði veitingahússins ligg-
ur landamæralína sem gerir að
verkum að það er hægt að sitja í
Sviss og borða steik en teygja sig
eftir bjór yfir til Þýskalands.
Andstæður í hinu daglega lífi
Það hefur auðvitað ákveðin áhrif
á þorpsbúa að búa í tveimur
löndum og þeir þurfa stundum
að taka ákvarðanir því tengdar. Í
Þýskalandi er evran gjaldmiðill-
inn en í þorpinu er yfirleitt notast
við svissneska frankann. Flestir
þorpsbúa vinna í nærliggjandi
svissneskum bæjum en greiða
skatta í Þýskalandi (sem eru
hærri en í Sviss). Börnin ganga
í þýskan grunnskóla í bænum
en þegar kemur að því að fara í
framhaldsskóla geta þau og for-
eldrar þeirra valið á milli land-
anna hvað það áhrærir. Þorps-
búar eru bæði með þýsk og
svissnesk póstnúmer og það
sama á við um símanúmer. Það
er hægt að velja bæði +49 (þýska
landsnúmerið) og +41 (sviss-
neska landsnúmerið) þegar hr-
ingt er í þorpsbúa. Það er auðvit-
að knattspyrnulið í bænum og er
það eina þýska liðið sem fær að
spila í svissnesku deildarkeppn-
inni. Íbúar í bænum eru sagðir
tala þýsku eins og Svisslendingar,
það er að segja þýskan þeirra er
aðeins öðruvísi í framburði en
annars staðar.
Sagan
Það er ákveðin saga á bak við
þessa sérstöku stöðu þorps-
ins og má rekja hana allt aftur
til 1693, löngu áður en Þýska-
Tveggja landa þorp
Kristján Kristjánsson
ritstjorn@dv.is
Büsingen am Hochrhein
Mynd: Wikipedia
Hvorki né eða bæði
og? Svissneskt eða
þýskt þorp?