Fréttablaðið - 01.07.2020, Blaðsíða 13

Samtök iðnaðarins hafa ávallt lagt þunga áherslu á mennta-mál í starfsemi sinni. Kjarninn
í menntastefnu samtakanna er
að ef la íslenskt menntakerfi með
markvissum aðgerðum í sam-
starfi atvinnulífs og skóla þannig
að færniþörf atvinnulífsins verði
mætt á hverjum tíma. Er mennta-
kerfið ein helsta undirstaða þess
að samkeppnishæfni Íslands verði
efld. Fjölgun iðnmenntaðra á vinnu-
markaði og efling menntaúrræða
fyrir þá sem eru nú þegar starfandi
á vinnumarkaði eru lykilmark-
mið hvað þetta varðar. Það eru því
gleðilegar fréttir sem berast þessa
dagana af aukinni aðsókn í iðn-
og starfsnám í Tækniskólanum –
skóla atvinnulífsins, bæði frá þeim
sem eru að ljúka grunnskóla og frá
eldri nemendum. Aukinni aðsókn
fylgja þó áskoranir, meðal annars í
aðstöðumálum, sem óhjákvæmilegt
er að leysa með samhentu átaki og
markvissum aðgerðum.
Draumunum hrint í framkvæmd
Við Íslendingar höfum áður staðið
í svipuðum sporum. Það voru stór-
huga og framsýnir menn sem létu
sig dreyma um að byggja upp sóma-
samlega umgjörð og aðstöðu utan
um menntastofnanir íslenskra
iðnaðarmanna og sjómanna á
árunum í kringum seinni heims-
styrjöld. Ísland þess tíma var harla
frábrugðið nútímanum, efni lítil
og velmegun ekki á hvers manns
færi. Með þrautseigju og þolgæði að
vopni öfluðu þessir brautryðjendur
sér fylgis meðal helstu ráðamanna í
ríkis- og bæjarstjórn sem gerðu sér
grein fyrir mikilvægi málsins og létu
verkin tala.
Draumunum var því hrint í fram-
kvæmd. Glæsilegar og býsna framúr-
stefnulegar byggingar Sjómannaskól-
ans og Iðnskólans risu annars vegar á
Rauðarárholti og hins vegar á Skóla-
vörðuholti á fjórða og fimmta áratug
síðustu aldar. Voru nýbyggingarnar
taldar vitnisburður um framfara-
hug og vaxandi framkvæmdagetu
landsmanna. Þær leystu af hólmi
löngu ófullnægjandi húsakost sem
hafði hamlað eðlilegri framþróun
í menntun og þjálfun starfsfólks í
þessum lykilatvinnugreinum. Þeirri
óheillaþróun var með þessu snúið við
og straumhvörf urðu í iðn- og starfs-
námi áratugina á eftir.
En síðan eru liðin mörg ár. Fram-
úrstefnuleg aðstaða fjórða og fimmta
áratugar síðustu aldar hefur um all-
langa hríð staðið íslensku iðn-, verk-
og starfsnámi fyrir þrifum. Í takt
við kröfur nútímans hefur íslenskt
atvinnulíf kallað eftir umbótum á
aðbúnaði þeirra sem leggja fyrir sig
slíkt nám. Tekin voru mikilvæg skref
í átt að samræmdu verk- og tækni-
námi á framhaldsskólastigi með
stofnun Tækniskólans árið 2008 á
grunni sameiningar Fjöltækniskól-
ans og Iðnskólans í Reykjavík. Með
sameiningu Iðnskólans í Hafnarfirði
og Tækniskólans árið 2015 bættist
svo mikilvægur hlekkur við keðjuna.
Er Tækniskólinn nú stærsti fram-
haldsskóli landsins og leiðandi
af l í starfsmenntun á Íslandi með
um 2.500 nemendur skráða í fjöl-
mörgum og ólíkum greinum. Starf-
semi skólans fer í dag fram á níu
stöðum sem dreifast víðsvegar um
höfuðborgar svæðið. Er öllum ljóst
sem málið skoða að núverandi
húsakostur skólans hentar afar illa
fyrir starfsemi hans, veldur verulegu
óhagræði í rekstri hans og hamlar
því að hægt sé að bjóða upp á nám
af mestu gæðum sem stenst kröfur
nútímans. Þá skortir núverandi
aðstöðu nauðsynlegan sveigjanleika
fyrir námskröfur iðn- og verknáms
framtíðarinnar.
Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar-
innar er lögð rík áhersla á að ef la
menntun í landinu með hagsmuni
nemenda og þjóðarinnar allrar að
leiðarljósi. Sérstaklega er þar vikið
að því að auka tækniþekkingu og
eflingu iðn-, verk- og starfsnáms í
þágu fjölbreytni og öf lugra sam-
félags. Rímar þetta við mennta-
stefnu Samtaka iðnaðarins og
áherslur aðgerðaáætlunar mennta-
og menningarmálaráðuneytisins,
Samtaka iðnaðarins og Sambands
íslenskra sveitarfélaga, sem kynnt
var í byrjun þessa árs, en henni er
ætlað er að auka áhuga ungmenna
á starfs- og tæknimenntun og fjölga
einstaklingum með slíka menntun
á vinnumarkaði. Ekki er því ágrein-
ingur um að gera þurfi áþreifan-
legar og nauðsynlegar breytingar í
þessum málum.
En hvað svo?
Á grunni þessa samhljóms og áætl-
ana er nú runninn upp tími aðgerða,
ekki síst í ljósi mikillar aukningar í
aðsókn í iðn- og starfsnám. Eigendur,
stjórn og stjórnendur Tækniskólans
hafa á síðustu árum skoðað vand-
lega möguleikann á að sameina allan
rekstur skólans í einni nýbyggingu
á höfuðborgarsvæðinu. Bygging
nýs Tækniskóla væri lykilskref til að
ná markmiðum ríkisstjórnarinnar
og íslensks atvinnulífs í þessum
málaflokki, auk þess sem nútíma-
væðing á húsnæði skólans mun gera
skólann meira aðlaðandi fyrir nem-
endur sem standa frammi fyrir vali
á framhaldsnámi með tilheyrandi
samfélagslegum ávinningi. Búið er
að vinna ítarlega þarfa- og valkosta-
greiningu sem kynnt hefur verið
fyrir ráðherrum og áhugi sveitar-
félaga á málinu kannaður. Viðtökur
ríkis og viðkomandi sveitarfélaga
við þessum áformum hafa almennt
verið jákvæðar og málið er nú
komið í formlegan farveg. Atvinnu-
lífið hefur ekki látið sitt eftir liggja
og fyrir hönd Samtaka iðnaðarins
skora ég því á stjórnvöld að láta
verkin tala í þessu þjóðþrifamáli
af sama metnaði og stórhug og gert
var í aðstöðumálum skólanna fyrir
miðja síðustu öld. Nýr Tækniskóli
yrði mikið gæfuspor fyrir framtíð
iðn- og verknáms á Íslandi.
Byggjum nýjan Tækniskóla
Árni
Sigurjónsson
formaður Sam-
taka iðnaðarins
Tilgangur stjórnmálanna er að breyta rétt og bæta sam-félagið þar sem hið lýðræðis-
lega umboð verður til. Fram kemur
í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar-
innar að ráðist verði í endurskoðun
námslánakerfisins, þar sem lögð
er áhersla á jafnrétti til náms, skil-
virkni og námsstyrkjakerfi að norr-
ænni fyrirmynd. Öll þessi fyrirheit
hafa verið efnd í nýjum Mennta-
sjóði námsmanna en ný lög, nr.
60/2020, taka gildi í dag.
Jafnrétti til náms
Lögin fela í sér grundvallarbreyt-
ingar á stuðningi við námsmenn.
Fjárhagsstaða nemenda verður
betri og skuldastaða þeirra að
loknu námi mun síður ráðast af
fjölskylduaðstæðum. Ein leið til
að ná þessu fram var að tryggja
barnastyrkinn sem lögin kveða á
um – foreldrar í námi fá fjárstyrk
en ekki lán til að framf leyta börn-
um sínum. Nýja kerfið miðar að
því að jafna stuðning og dreifingu
styrkja ríkisins til námsmanna sem
taka námslán. Sérstaklega verður
hugað að hópum sem reynst hefur
erfiðara að sækja nám s.s. ein-
stæðum foreldrum, f jölskyldu-
fólki og námsmönnum utan höf-
uðborgarsvæðisins. Með þessari
kerfisbreytingu viljum við auka
gagnsæi, fyrirsjáanleika og skipta
gæðum með jafnari og réttlátari
hætti milli námsmanna.
Afnám ábyrgðamannakerfisins
Ný lög boða einnig afnám ábyrgðar-
mannakerfisins. Ábyrgð ábyrgðar-
manns á námslánum teknum í
tíð eldri laga falla niður sé lánþegi
í skilum við Lánasjóð íslenskra
námsmanna, LÍN, og ekki á van-
skilaskrá. Þetta er gríðarlega mikið
hagsmunamál fyrir marga í íslensku
samfélagi. Það er mikilvægt að allir
hafi jöfn tækifæri til menntunar og
geti fundið nám við sitt hæfi.
Aukin skilvirkni og bestu kjör
Þá er jafnframt innbyggður mikill
hvati til bættrar námsframvindu
með 30% niðurfærslu á höfuðstól og
verðbótum ef námi er lokið innan
tiltekins tíma. Enn fremur munu
námsmenn njóta bestu lánskjara
ríkissjóðs Íslands og námsaðstoðin,
lán og styrkir, verða undanþegin
lögum um staðgreiðslu opinberra
gjalda. Heimilt verður að greiða út
námslánin mánaðarlega og lánþeg-
ar geta valið hvort lánin séu verð-
tryggð eða óverðtryggð. Þessi mikil-
vægu lög munu því stuðla markvisst
að betra nýtingu fjármuna, aukinni
skilvirkni og þjóðhagslegum ávinn-
ingi fyrir samfélagið.
Aukinn sveigjanleiki
á tímum COVID-19
Á vandasömum tímum er mikil-
vægt að tryggja vellíðan nemenda
og standa vörð um menntakerfið
okkar. Á tímum COVID-19 sýndi
LÍN skjót og sveigjanleg viðbrögð
með hagsmuni nemenda að leiðar-
ljósi. Þessi viðhorf verða áfram í
hávegum höfð í nýjum Menntasjóði.
Búið er að hrinda í framkvæmd
nýju námsstyrkjakerfi sem er að
norrænni fyrirmynd. Með nýjum
lögum er verið að sinna tilgangi
stjórnmálanna, þ.e. að breyta rétt,
bæta samfélagið og standa við fyrir-
heit stjórnarsáttmálans.
Nýr Menntasjóður
námsmanna: Stærsta
hagsmunamálið í áratugi
Lilja
Alfreðsdóttir
mennta- og
menningar-
málaráðherra
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 11M I Ð V I K U D A G U R 1 . J Ú L Í 2 0 2 0