Dagblaðið Vísir - DV - 14.08.2020, Qupperneq 16

16 EYJAN 14. ÁGÚST 2020 DV
MEIRI HAGSMUNIR FYRIR MINNI
Mikið mæðir nú á ríkisstjórninni en þeir eru ýmsir sem telja nýja bylgju kórónaveir-
unnar einkum stafa af alls ótímabærri tilslökun ríkisins á íslensku landamærunum.
Sóttvarnaaðgerðir ríkis­stjórnarinnar voru í brennidepli þessa vikuna.
Ríkisstjórnin hefur hingað til
vísað til þess að ákvarðanirnar
séu teknar að tillögum sér­
fræðinga í sóttvörnum og vakti
það því athygli þegar land­
læknir, Alma Möller, greindi
frá því að það hefði verið að
frumkvæði ríkisstjórnarinnar
sem slakað var á sóttvörnum
við landamæri Íslands. DV tók
saman það sem bar hæst í um­
ræðunni í vikunni varðandi
aðgerðir ríkisstjórnarinnar við
landamæri landsins. Var meiri
hagsmunum lýðsins fórnað
fyrir minni hagsmuni ferða­
þjónustunnar og er raunhæft
að loka landamærum Íslands?
Efnahagur eða lýðheilsa
„Við vorum komin á góðan
stað, við vorum búin að hreinsa
landið að nokkru leyti af veir­
unni,“ sagði Kári Stefánsson,
forstjóri Íslenskrar erfðagrein­
ingar, í þættinum Sprengi­
sandi á sunnudag. Kári telur
skynsamlegustu leiðina gegn
kórónaveirunni vera að loka
landamærum Íslands. Margir
hafa í vikunni tekið undir með
Kára og krefjast þess að stjórn­
völd forgangsraði heilsu þjóð­
arinnar ofar en efnahagslegum
ábata af opnum landamærum
og ferðaþjónustu.
Ríkisstjórnin hefur tekið til
varna í umræðunni og minnt
á að landamæri Íslands hafi
aldrei verið lokuð þó að ferða­
takmörkunum hafi verið beitt.
Það hafi snemma í faraldrinum
komið á daginn að smit frá
ferðamönnum væri lítið sem
ekkert og það skipti sköpum
að koma efnahagslífi Íslands
aftur í gang.
Áslaug Arna Sigurbjörns­
dóttir dómsmálaráðherra
skrifaði grein í Morgunblaðið
þar sem hún benti á að ríkis­
sjóður væri ekki sjálfbær í dag
og því riði á að koma hjólum
hagkerfisins í gang að nýju.
„Við vissum að önnur bylgja
veirunnar myndi koma og svo­
kölluð opnun landsins (land
sem var aldrei lokað) er ekki
ástæða þess.“
Þeim rökum hafnar þó Gylfi
Zoëga hagfræðiprófessor: „Það
er ekki rétt að það hafi verið
nauðsynlegt fyrir efnahags­
lífið að opna fyrir flæði ferða­
manna,“ skrifaði hann í grein
sem birtist í Vísbendingu –
vikuriti um viðskipti og efna­
hagsmál, í vikunni. Þar sagði
hann stjórnvöld hafa gert mis­
tök með opnun landamæranna.
Ákvörðunin hafi ekki verið
gerð að nægilega athuguðu
máli og með henni hafi miklum
almannagæðum verið stefnt í
hættu. Rök ríkisstjórnarinnar
kallaði hann rökleysur og lík­
lega hefði þrýstingur frá ferða­
þjónustunni spilað þar veiga­
mikinn þátt.
Óvissan þungbær
Stjórnarandstaðan hefur sömu­
leiðis gagnrýnt stjórnvöld fyrir
að láta undan þrýstingi hags­
munaaðila innan ferðaþjón­
ustunnar og sé það jafnframt
ámælisvert að þjóðinni sé hald­
ið mánuðum saman í óvissu um
framtíðina. DV hafði samband
við Loga Einarsson, formann
Samfylkingarinnar, og spurði
hvort ríkisstjórnin væri að
fórna meiri hagsmunum fyrir
minni og jafnframt hvort loka
ætti landamærum Íslands.
„Ég ætla ekki að fyllyrða
það en það er þó ljóst að
ríkisstjórnin byggði ákvörðun
sína ekki á nægilega vand­
aðri hagsmunagreiningu
og það er gagnrýnivert.
Ákvörðunin virðist hafa byggt
á takmörkuðum greiningum
út frá áhrifum á ferðaþjónust­
una. En ný smit, sem kunna
að fylgja afléttingu ferða­
takmarkana, hafa auðvitað
veruleg áhrif á nær alla aðra
atvinnustarfsemi í landinu og
daglegt líf fólks.“
Logi segir það eðlilegt að
fólk sé að velta stöðunni fyrir
sér og hver ávinningurinn af
afléttingu ferðatakmarkana
sé. Eins hafi ríkisstjórnin vitað
það fyrir fram að tilslökun á
landamærunum gæti hleypt
af stað annarri bylgju kóróna­
veirunnar.
„Raunar gaf skýrsla stýri­
hóps um afléttingu ferðatak­
markana sjálf nægt tilefni til
að horft hefði verið breiðara
yfir sviðið en þar segir: „Um
leið er mikilvægt að hafa í
huga að ef of geyst er farið
getur komið dýrkeypt bakslag
í baráttuna gegn veirunni hér
innan lands og þá er betur
heima setið en af stað er far­
ið.““
Varðandi hvort loka eigi
landamærunum segir Logi að
um erfiða ákvörðun sé að ræða
og huga þurfi vel að ólíkum
ósamræmanlegum hags­
munum. Megi þar ekki aðeins
horfa til hagsmuna ferðaþjón­
ustunnar.
„Sóttvarnalæknir telur
öruggast að herða ferðatak­
markanir með þeim hætti að
allir sem hingað koma fari í
sóttkví og tvær skimanir út
frá sóttvarnalegum sjónar­
miðum – en hvaða leið sem
farin verður er sú ákvörðun
afdrifarík og þarf að byggja á
heildrænu mati á hagrænum
áhrifum, ekki aðeins á ein­
stakar mikilvægar atvinnu­
greinar. Við þurfum að huga
sérstaklega að áhrifum á líf
fólks; álagi á heilbrigðiskerfið,
efnahag heimila, möguleikum
aldraðra og sjúkra til að hitta
ástvini sína og barna og ungs
fólks til að sækja skóla með
eðlilegum hætti. Við þurfum
að taka ákvörðun út frá þess­
ari heildarmynd.“
Tækifærissinnar
Katrín Jakobsdóttir for­
sætisráðherra skrifar gagn­
rýni stjórnarandstöðunnar
á tækifærismennsku. „Ég
furða mig satt best að segja
á því ef stjórnmálamenn ætla
að notfæra sér faraldurinn
og sóttvarnaaðgerðir okkar
til póli tískrar tækifæris­
mennsku,“ sagði hún í samtali
við Morgunblaðið. Að hennar
mati er það tvennt sem skiptir
máli í þessari fordæmalausu
stöðu. Heilbrigðis­ og sótt­
varnasjónarmið annars vegar
og svo að halda samfélaginu
sjálfu gangandi. „Hluti af því
er að greiða fyrir samgöngum
í frjálsu samfélagi.“
Katrín bendir á að sótt­
varnalæknir hafi ítrekað sagt
að lokun landamæra gæti
ekki tryggt að kórónaveiran
bærist ekki aftur til lands­
ins. „Þrátt fyrir allar reglur
um sóttkví höfum við aldrei
tryggingu fyrir því að allir
fylgi henni. Þarna eru ótal
erfiðar spurningar og þeim
verður ekki svarað með hag­
fræðiúttekt eingöngu.“ Katrín
hafnar einnig þeirri gagnrýni
að ríkisstjórnin hafi slakað á
takmörkunum við landamær­
in sökum þrýstings frá ferða­
þjónustunni.
Einfalt já
Björn Leví Gunnarsson,
þingmaður Pírata, telur aug­
ljóst að tilslakanir á landa­
mærunum hafi falið í sér súr
skipti. „Spurningunni hvort
verið sé að fórna meiri hags­
munum fyrir minni með því
að opna landamærin í núver­
andi ástandi og annarri bylgju
faraldursins er auðsvarað með
einföldu „já“.“ Hefur hann í
greinaskrifum í vikunni bent
á að leið til að vernda heilsu
þjóðarinnar og vernda sömu­
leiðis efnahaginn sé skýr, og
það sé í nýsköpun. Efnahagur
þjóðarinnar rísi ekki og falli
með ferðaþjónustunni einni.
„Nei, það á ekki að lama hér
íslenskt efnahagslíf. En stjórn­
völd eru að gera nákvæmlega
það með því að fara óvarlega
í opnun landamæra í þessu
ástandi. Þau taka áhættuna á
því að allt lamist hér innan­
lands ef veiran tekur sig upp
á ný.“
Ljóst er að fram undan
þurfa stjórnvöld að taka erf­
iðar ákvarðanir sem líklega
falla ekki öllum í geð. Seinni
bylgja kórónaveirunnar er
staðreynd og mun þjóðin að
líkindum þurfa að glíma við
hana eða afleiðingar hennar
þar til bóluefni finnst, hvort
sem landinu verði lokað eða
ekki. n
Erla Dóra
Magnúsdóttir
erladora@dv.is
Þungar ákvarðanir eru fram undan vegna kórónaveirunnar. MYND/ERNIR
Logi
Einarsson
formaður Sam-
fylkingarinnar