Morgunblaðið - 07.01.2020, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. JANÚAR 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Umræða íkjölfarþess að
Bandaríkjaher
gerði árás á So-
leimani, einn hátt-
settasta foringja
Byltingarvarða Ír-
ans, er sérstök.
Soleimani á langan og blóð-
ugan feril að baki. Frami hans
innan íranska stjórnkerfisins
hefur byggst á slíkum afrekum.
Lengi leitaðist Soleimani við
að vinna verk sín með leynd.
Herstjóranum var nóg að njóta
viðurkenningar valdamanna í
Teheran, sem veittu honum
smám saman takmarkalausar
heimildir til aðgerða.
Eftir að Bandaríkjastjórn
herti hnúta efnahagsþvingana
sinna og kjör almennings
versnuðu hefur andúð almenn-
ings á klerkastjórninni aukist.
Mótmæli hafa blossað upp hvað
eftir annað þótt lífshættulegt
sé að taka þátt í þeim. Ráðandi
öfl í Teheran voru orðin ugg-
andi um sinn hag og töldu sig
þurfa á ímynd hetju að halda í
sínu liði, til að telja kjark í
þjóðina og efla vinsældir leið-
toganna á ný. Soleimani reynd-
ist besta efnið sem völ var á.
Um hann hafði lengi ríkt dul-
úð en sögur gengið manna á
milli um einstaka hersnilld, út-
sjónarsemi og dirfsku hans og
ofurhug í bardögum við óvin-
inn.
Síðustu árin hefur ímynd
leyniherstjórans sem stjórnaði
aðgerðum í fjölda landa verið
blandað við persónuna sem
sást æ oftar opinberlega og þá
oftast í nálægð æðstu valdhafa
Írans, bæði á trúarlegu og ver-
aldlegu sviði. Þau hafa verið
nátengd síðan keisarastjórnin
var hrakin frá völdum.
Íransstjórn samdi við Bar-
ack Obama um að gera tíu ára
hlé á áætlunum sínum um upp-
byggingu kjarnorkuvopna og
mörg Evrópuríki fylgdu þeirri
leiðsögn í trausti þess að kom-
ast mætti í ábatasöm viðskipti
við klerkastjórnina.
Í skjóli myrkurs sendi
Obama forseti Khamenei erki-
klerki flugvélafarma af not-
uðum og órekjanlegum seðlum
í dollurum, evrum og sviss-
neskum frönkum í tilefni samn-
inganna.
Svigrúm Soleimani til leyni-
legrar starfsemi sinnar í Líb-
anon, Jemen, Sádi-Arabíu og
Írak fékk öflugan byr í seglin.
Afl vopnabræðranna Hezbol-
lah, sem ræður nú ríkjum í Líb-
anon, og Hamas á Gazasvæð-
inu, styrktist að sama skapi, en
þeir lutu óformlegri forystu
Soleimani. Í september 2019
gerðu drónasveitir hans djarfa
árás á olíuhreinsistöð í Sádi-
Arabíu, sem er hin stærsta í
heimi og ollu miklu
tjóni. Þeirrar árás-
ar hafði ekki verið
hefnt. Soleimani
hefur náð að vopna
hryðjuverkasveitir
í Jemen og hann
var lykilmaður í
því að snúa tafli Assads, for-
seta Sýrlands, úr vörn í sókn
og fá atbeina Rússa.
Eftir að Bandaríkjamenn
felldu Soleimani óvænt hafa
margir fréttamenn á Vestur-
löndum horft á þá ákvörðun út
frá því einu að þeirrar árásar
yrði hefnt og það grimmilega.
Þess vegna hafi árásin verið
hrapalleg mistök.
Og víst er um það að Íranar
eiga nú fjölmarga kosti til að
leita hefnda, jafnt á sjó og á
landi. Það hafa menn horft upp
á að undanförnu og þurfti ekki
aftöku Soleimani til. Auk þess
sem áður var getið má nefna
árásir á skip og verndarskip á
Hormússundi og árásir á Ísrael
með eða án atbeina Hamas og
Hezbollah.
En þeir fréttaskýrendur sem
aðeins horfa í þessar áttir ættu
að kanna aðra hlið á breyttri
stöðu. Það gerir til að mynda
Jack Keane, fyrrverandi hers-
höfðingi, sem segir að augljóst
megi vera að Ayatollah Khame-
nei, æðsti valdamaður Írans
frá láti Khomeinis, sé sem
þrumu lostinn eftir fall Soleim-
ani. Honum sé fullljóst að árás-
in á hina miklu hetju Írans hafi
ekki verið byrjunin. Hún var
svar við árás á stærstu olíu-
hreinsunarstöð heims, morðinu
á bandarískum verktaka og
samstarfsmönnum hans og ný-
legum árásum á bandaríska
sendiráðið í Bagdad, sem
Bandaríkin eru ekki í vafa um
að Soleimani hafi staðið á bak
við.
Að mati Keanes muni
klerkastjórnin vissulega til
skamms tíma njóta aukins
stuðnings vegna árásarinnar
og tilfinningahita sem hún
veldur. En sá ávinningur
standi stutt. Óánægjan og und-
iraldan í landinu sé orðin mjög
þung. Þegar hafi um 1.500
íranskir borgarar sem mót-
mæltu stjórnarfarinu í landinu
verið myrtir með köldu blóði og
Soleimani hafi stýrt þeim verk-
um.
Nú þegar hryðjuverkafor-
inginn sé fallinn muni taka
langan tíma að byggja upp
hetjuímynd á ný, enda enginn
innan seilingar. Og stjórnvöld í
Íran skilja nú vel að fyrst hinn
langi armur Bandaríkjanna
náði byltingarhetjunni án þess
að nokkrum vörnum yrði við
komið yrðu aðrir þeir sem
heimiluðu eða skipulegðu
hryðjuverk gegn þeim hvergi
óhultir.
Margir hafa dregið
fjótfærnislegar
ályktanir af vígi
Soleimani, foringja
Byltingarvarða Írans}
Gallaðar myndir
dregnar
E
in alvarlegasta vanræksla stjórn-
valda gagnvart eldri borgurum er
skortur á dvalar- og hjúkrunar-
rýmum ásamt skorti á starfsfólki.
Nú bíða 1.722 aldraðir eftir hjálp
við sitt hæfi. Einnig er löng bið eftir hinni svo-
kölluðu hvíldarinnlögn og þarf einstaklingur
nánast að vera algjörlega ósljálfbjarga til að eiga
kost á slíku. Það eru s.s forréttindi á efri árum að
fá að nýta sér það sem á að vera sjálfsögð þjón-
ustu, virðing og mannréttindi gagnvart þeim
sem komnir eru á efri ár. Það ætti að vera mark-
mið löggjafans hverju sinni að tryggja öldruðum
áhyggjulaust ævikvöld en ekki þvert á móti eins
og nú er, að baka þeim eins miklar áhyggjur,
kvíða og vanlíðan og raun ber vitni.
Að hugsa sér að enn skuli vera tugir aldraðra
liggjandi í dýrasta úrræði sem völ er á sennilega
í víðri veröld. Þar sem þau eru látin liggja inni á Landspítala
– háskólasjúkrahúsi þrátt fyrir að meðferð þar sé lokið.
Þetta er þvílík þjóðarskömm að ég á erfitt með að tala um
þetta enda búinn að horfa upp á grátandi kæran ástvin eiga
að verða fluttur hreppaflutningum langt frá fjölskyldu sinni,
til að koma honum út af spítalanum. Þetta er síðasta sort og
ekki bjóðandi neinum að þurfa að þola sem á að geta treyst
á ást okkar og umhyggju.
Það er óafsakanlegt að ekki skuli vera búið að útrýma
hvers konar mönnunarvanda í þjónustu við aldraða. Það er
líka óafsakanlegt að dvalarrými skuli vera nýtt
til hjúkrunarrýma þannig að vaxandi skortur er
á hvoru tveggja. SFV (samtök fyrirtækja í vel-
ferðarþjónustu) hafa ítrekað gagnrýnt þá stefnu
ríkisstjórnarinnar að ráðast í uppbyggingu
nýrra hjúkrunarheimila í stað þess að tryggja
betur rekstrargrundvöll þeirra sem þegar eru
fyrir í landinu. Það er að sjálfsögu óráðsía að
ætla að laga vandann með fjölgun hjúkrunar-
rýma ef fjármagn er ekki til staðar til að reka
þau. Ég skil ekki hvers vegna stjórnvöldum hef-
ur ekki tekist að byggja fleiri hjúkrunarheimili
og tryggja rekstrargrundvöll þeirra á sama
tíma.
Eitt af þingmálum Flokks fólksins styttir til
muna bið eftir öruggri búsetu á dvalar- og
hjúkrunarrýmum eftir að einstaklingur hefur
gengist undir færni- og heilsumat. Ef málið
verður samþykkt ber stjórnvöldum eðli málsins samkvæmt
að fylgja lögunum. Að öðrum kosti gætu þau orðið skaða-
bótaskyld gagnvart þeim sem eiga rétt á úrræðinu og hafa
orðið fyrir tjóni vegna meints lögbrots gegn þeim.
Það er okkar skylda að hugsa vel um aldraða og búa
þannig um hnútana að þeir geti lifað mannsæmandi lífi síð-
ustu ár, mánuði, vikur og daga ævinnar. Við þurfum róttæk-
ar aðgerðir í þessum málum, strax!
Sigurjón
Arnórsson
Pistill
Grímulaus vanræksla
stjórnvalda á öldruðum
Höfundur er framkvæmdastjóri Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Ástandið er mjög slæmt víða,“segir Inga Árnadóttir,kjörræðismaður Íslands íÁstralíu, um gróðureldana
miklu sem geisa í landinu. „Þeir eru
aðallega í austanverðri álfunni, sunn-
an til. Þar er fólksfjöldi mestur, en álf-
an er vitanlega mjög stór. Eldarnir
byrjuðu snemma, eiginlega áður en
sumarið gekk í garð og óvíst að það
verði hægt að ráða niðurlögum þeirra
næstu mánuðina.
Árið 2019 var heit-
asta ár síðan byrj-
að var á form-
legum veður-
athugunum. Hiti
fór í 49 gráður í
vesturútjaðri
Sydney í vikunni
sem leið. Þetta
hefur aldrei átt sér
stað áður. Talið er
að breyttar að-
stæður yfir Indlandshafi hafi haft
mikil áhrif á veðurfar hér. Það virðist
stöðugt hitna. Þessu fylgja svo þurrk-
ar, sem eru þeir verstu sem sögur
fara af,“ segir Inga.
Hún segir að New South Wales
virðist hafa farið verst út úr eldunum
fram að þessu, en það logi einnig núna
í Suður-Ástralíu og Viktoríu. Hún
segir að Íslendingar séu á öllum þess-
um svæðum. Hún hefur heyrt um
einn Íslending, Dóru Rögnvalds-
dóttur myndlistarkonu, sem var að
búa sig undir að yfirgefa heimili sitt
vegna eldanna, en enginn hafi haft
samband við hana. Inga segir að
svæðið sem brunnið hefur sé áætlað
um 55.000 ferkílómetrar. Yfir eitt þús-
und hús og önnur mannvirki hafi
brunnið og margir látist í hamför-
unum.
Sjálf er Inga búsett í Melbourne í
Viktoríu. „Ég og fjölskylda mín erum
stödd í sumarhúsi við ströndina á stað
sem heitir Portsea. Hér sést ekki til
sólar í dag vegna reykmisturs,“ segir
hún. Sterk brunastækja sé í loftinu.
Fólki sé ráðlagt að fara sem minnst
út. Sama gildi um Melbourne. Einnig
hafi loftgæði í Sydney og nærliggj-
andi héruðum verið mjög lítil að
undanförnu. „Þetta er ógnvænlegt
ástand,“ segir Inga.
Þorvaldur Hreinsson, sem rætt
var við hér í blaðinu í gær, segir að
sögunarmylla við Two Fold Bay,
skammt frá bænum Eden, hafi
brunnið til kaldra kola í fyrrakvöld og
þar með hafi á annað hundrað manns
líklega misst vinnuna, en myllan er
einn stærsti vinnuveitandi á svæðinu.
Í Eden og þar í kring búa um 3.500
manns. Þar býr Þorvaldur ásamt
ástralskri eiginkonu sinni, en hann er
sem stendur staddur í Melbourne en
hún í Eden.
Vegna eldhættunnar voru íbú-
arnir þar í gær beðnir að yfirgefa
heimili sínu og halda norður til bæj-
anna Merimbula eða Bega.
Veðurfarsbreytingar
Sérfræðingar telja engan vafa
leika á því að veðurfarsbreytingar
sem leitt hafa til hlýnunar jarðar,
ekki síst í þessum heimshluta, eigi
drjúgan þátt í útbreiðslu eldanna.
Gróðureldar eru að vísu engin ný-
lunda í Ástralíu en hinir miklu þurrk-
ar eru fordæmalausir og verða til
þess að eldtungurnar fara yfir stór
svæði á skömmum tíma með ógn-
arhraða.
Forsætisráðherra Ástralíu,
Scott Morrison, hefur ekki viljað fall-
ast á málflutning veðurfræðinga og
annarra sérfræðinga um þátt hnatt-
rænnar hlýnunar í gróðureldunum og
fyrir vikið er þjóðin klofin í málinu.
Þótt takist hafi að ráða niður-
lögum elda á stöku stað og halda
þeim í skefjum annars staðar er ljóst
að engin tök eru á því að slökkva þá
alla á næstu vikum eða jafnvel mán-
uðum. Harmleikur er í gangi í Ástr-
alíu sem áhrif mun hafa á mannlíf og
atvinnulíf þar um langan tíma.
Brunastækja í loftinu
og ekki sést til sólar
Íslendingar búsettir í Ástralíu eru
yfir 500 að tölu samkvæmt upp-
lýsingum Hagstofunnar. Á vef
Þjóðskrár má sjá að yfir eitt þús-
und manns búsettir í Ástralíu eru
með íslenska kennitölu og hafa
þannig einhver tengsl við land og
þjóð. Fjöldi Íslendinga í Ástralíu
skýrist af miklum flutningum
þangað á kreppuárunum hér í lok
sjöunda áratugarins. Þá buðu ástr-
ölsk stjórnvöld innflytjendum fjár-
hagslega aðstoð á sama tíma og
atvinnuástand var mjög slæmt á
Íslandi. Síðar fluttu Íslendingar
þangað af ævintýraþrá og vegna
ástralskra maka. Íslendingar í
Ástralíu eru mjög dreifðir um
þetta stóra land. Stór hluti býr í
Vestur-Ástralíu í og í kringum
borgina Perth og einnig í stórborg-
unum Melbourne og Sydney.
Þúsund með íslenska kennitölu
UM 500 ÍSLENDINGAR BÚSETTIR Í ÁSTRALÍU
AFP
Gróðureldar Gífurlegt tjón hefur orðið í hamförunum í Ástralíu á und-
anförnum vikum. Hér er herþyrla á flugi yfir bænum Eden.
Inga
Árnadóttir