Morgunblaðið - 16.01.2020, Blaðsíða 34

34 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. JANÚAR 2020
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Miklar breytingar á fiskveiðistjórn-
un í Rússlandi og kvótakerfi hafa
ýtt breytingum af stað. Annað
framfaraskref tengist nýrri löggjöf
sem felur meðal annars í sér hvatn-
ingu til fjárfestinga. Í kjölfarið
verða skip og
fiskiðjuver öfl-
ugri og hag-
kvæmari. Þróun-
in hefur verið
hröð og á ýmsum
stöðum koma Ís-
lendingar við
sögu.
„Rússneskur
sjávarútvegur á
fleygiferð“, var
heiti á erindi Kristjáns Hjaltasonar
á markaðsdegi Iceland Seafood í
gær. Þar fjallaði hann m.a. um
þessa þróun, en Kristján er sölu-
stjóri rússneska fyrirtækisins
Norebo á meginlandi Evrópu.
Hann heyrir undir Evrópudeild
fyrirtækisins, sem stjórnað er frá
Englandi. Þar er Skagamaðurinn
Sturlaugur Haraldsson í forsvari og
er Bandaríkjamarkaður einnig á
hans könnu. Þriðji Íslendingurinn
hjá sölufyrirtæki Norebo í Evrópu
er Andri Geir Alexandersson.
Íslenski skólinn
Kristján og Sturlaugur réðust til
Norebo fyrir um áratug, en fyrir-
tækið hét þá Ocean Trawlers og
var stofnað 1997, en nafni þess var
breytt fyrir þremur árum. Hjá
fyrirtækinu var þá Magnús Gúst-
afsson, sem leiddi markaðsstarf
fyrirtækisins í Bandaríkjunum, en
hafði m.a. áður stýrt Coldwater
Seafood í Bandaríkjunum. Kristján
starfaði m.a. áður sem sjálfstæður
ráðgjafi og sem sjávarútvegs-
sérfræðingur hjá Glitni og í 20 ár
hjá Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna
(Icelandic Group) í Þýskalandi,
Frakklandi og Íslandi. Kristján
hefur aðsetur í Berlín, en fer reglu-
lega til Bretlands og á verksviði
hans er sala á frystum flökum á
meginlandi Evrópu og í fyrra bætt-
ist rækja við.
Í samtali við Morgunblaðið segir
Kristján að árangur Íslendinga í
veiðum, vinnslu, tækni og markaðs-
málum sé þekktur víða um heim.
Meðal annars sé horft til íslenska
skólans við þróun sjávarútvegs í
Rússlandi.
Gæði og áreiðanleiki
„Við vorum ráðnir til fyrirtækis-
ins til að þróa flakamarkaðinn í
Evrópu og Norður-Ameríku. Það
er alveg klárt að með því að ráða
Íslendinga í flakasölu byggirðu á
áratugareynslu og góðri vinnu ís-
lenskra fyrirtækja,“ segir Kristján.
„Íslendingar njóta viðurkenningar
á mörkuðum og því eðlilegt að leit-
að sé til okkar.
Rússar hafa leitað til íslenskra
fyrirtækja við byggingu á verk-
smiðjum austast í landinu; Íslend-
ingar unnu að því að innrétta verk-
smiðju Norebo í Murmansk og
víðar, íslensk fyrirtæki hafa fram-
leitt tæki í bæði skip og fisk-
vinnslur og hafa verið að hanna
skip svo dæmi séu nefnd. Rússar
vilja framleiða góða vöru og eru
tæknilega sinnaðir.
Ef við tölum sérstaklega um
þorsk og ýsu þá framleiðir fyrir-
tækið gæðavöru hvort sem þú vilt
þorskhnakka, flakaskammta eða
heil flök frá frystiskipunum eða
hefðbundinn, lausfrystan þorsk og
ýsubita úr frystihúsi Norebo
skammt frá Murmansk. Við förum
eins langt og hægt er til að svara
óskum viðskiptavina og varan okk-
ar og þjónusta hefur gott orðspor
fyrir gæði og áreiðanleika.“
Á vegum sölufyrirtækisins Nore-
bo Evrópu starfa um 25 manns og
eru starfsmenn af ýmsum þjóð-
ernum auk Rússa. Kristján segir að
Norebo hafi valið að eiga sölufyrir-
tækin, en sum önnur rússnesk
fyrirtæki hafi kosið að vinna með
stórum innflytjendum í Evrópu.
Sjófrysting í forgrunni
Kristján segir að Norebo sé
stærsta sjávarútvegsfyrirtæki í
Rússlandi. Á hverjum degi séu 40
frystiskip fyrirtækisins við veiðar í
Norður-Atlantshafi og Kyrrahafi.
Aflinn í Atlantshafi sé þorskur, ýsa,
grálúða og karfi, auk veiða á upp-
sjávartegundum eins og kolmunna,
síld og makríl. Í Kyrrahafinu eru
stundaðar veiðar á tegundum eins
og Alaskaufsa, þorski, Kyrrahafs-
síld, grálúðu og fleiri tegundum.
Sjófrysting hefur lengi verið í for-
grunni í rússneskum sjávarútvegi
með líklega yfir 90% af þeim 4,5
milljónum tonna sem Rússar veiða
á hverju ári.
Heildarafli Norebo er rúm 500
þúsund tonn á ári. Þar af eru um
90 þúsund tonn af Atlantshafs-
þorski og 19.000 tonn af ýsu. Mikil-
vægasti markaðurinn fyrir þessar
tegundir er í Bretlandi, en Banda-
ríkin og markaðir á meginlandi
Evrópu skipta miklu máli. Ríkið
hefur ekki sett kvaðir á sjávar-
útveginn til að selja meira innan-
lands, en þau selja meira innan-
lands ef verð eru samkeppnisfær.
Fiskneysla hefur aukist í Rússlandi
á síðustu áratugum.
Spurður hvað einkum hafi gert
það að verkum að Rússar séu á
„fljúgandi ferð“ í sjávarútvegi nefn-
ir hann í fyrsta lagi fiskveiðistjórn
og kvótakerfi. „Árið 2008 var
ákveðið að setja á kvótakerfi til tíu
ára þar sem fyrirtæki fengu hlut-
deild í heildaraflamarki og með því
byrjaði hagræðing, samþjöppun, og
endurnýjun. Fyrirtækjum hefur
fækkað og þau sem eftir eru hafa
orðið stærri, einkum þau sem veiða
í Atlantshafinu en Kyrrahafið fylgir
á eftir,“ segir Kristján.
„Markmiðið var að auka virðis-
aukann úti á sjó þannig að menn
framleiddu meira af flökum úr afl-
anum og frystu, en landfrysting
hefur verið lítil. Síðan kom stóra
stökkið núna í byrjun ársins og
mun flýta þróuninni. Í nýrri fisk-
veiðilöggjöf sem tók gildi um ára-
mótin var kvótinn í fyrsta lagi
bundinn til 15 ára og í öðru lagi
tóku gildi reglur til að styrkja inn-
lendan iðnað.
Stjórnvöld geta tekið 20% af
heildarkvótanum og endurúthlutað
til þeirra sem byggja skip eða
verksmiðjur í Rússlandi. Síðustu
misseri hafa fyrirtæki verið á fullu
að setja fram áætlanir um að
byggja skip og verksmiðjur og ná
hlut af kökunni.“
43 ný skip og 10 verksmiðjur
Kristján segir að hluti flotans
hafi þarfnast endurnýjunar og þá
einkum verksmiðjuskip í Kyrrahaf-
inu. Nú sé byrjað eða sé á döfinni
að smíða 43 skip í Rússlandi og 23
verksmiðjur í landi. Stærstu skipin
séu 105 metrar á lengd og eru þau
mikið notuð í Kyrrahafinu. Tölu-
vert sé af 80 metra skipum og er
Norebo með tíu slík skip í smíðum.
Svo koma 55 metra skip, m.a. til
línuveiða, og minnstu skipin eru 30
metrar.
Skipin verður að smíða hjá rúss-
neskum skipasmíðastöðvum, en
þekking og búnaður geta komið frá
öðrum löndum. Á síðustu árum
hafa fyrirtæki eins og Skaginn3X,
Marel, Valka og fleiri haslað sér
völl í verksmiðjum og skipum í
Rússlandi og fimm íslensk fyrir-
tæki hafa starfað undir heiti mark-
aðsfyrirtækisins Knarr.
Aukin hagkvæmni
Kristján nefnir einnig að talsverð
breyting hafi orðið með því að sam-
eina úthafskvóta og strandkvóta í
einn. Áður hafi áhersla verið lögð á
að frysta aflann úti á sjó, en nú
hafi sú breyting orðið á að þeir sem
landa ferskum fiski og tilkynna það
fá aukakvóta. Með þessu sé verið
að styrkja fiskvinnslu í landi.
„Þessar breytingar hafa stórt
stökk í för með sér,“ segir
Kristján. „Flotinn verður endurnýj-
aður, en það er fjárfesting sem
þýðir aukna hagkvæmni og um-
hverfisvænni skip sem og vinnslu
úr öllum afla. Í landi verður meiri
fullvinnsla.“
Rússar á fleygiferð í sjávarútvegi
 Breytingar í fiskveiðistjórn og hvati til fjárfestinga  Íslendingar áberandi í sölustarfi Norebo í Evrópu
 Stærsta sjávarútvegsfyrirtæki í Rússlandi  Á hverjum degi eru 40 frystiskip á sjó  Tíu ný frystiskip
Rússnesk útgerð og framleiðandi. Yfi r 40 skip á sjó og rúm 500.000 tonn veidd árlega.
Starfsemi í Atlantshafi og Kyrrahafi . Stærstur hluti sjófrystur auk landvinnslu. Allt selt undir eigin vörumerkjum
Norebo Group
Útgerð og
framleiðsla á sjó Útgerð Þjónusta í landi
Sölu- og
markaðsmál
■ Atlantshaf
• Veiðar, framleiðsla
og sjófrysting.
• Botnfi skar, uppsjáv-
arfi skar og aðrar
tegundir.
■ Kyrrahaf
• Veiðar, vinnsla og
sjófrysting.
• Botnfi skar, uppsjáv-
arfi skar og aðrar
tegundir.
■ Polar Sea+
• Verksmiðja í Minkino
við Múrmansk.
• Ferskt hráefni frá
eigin togurum.
■ Klin
• Pökkunarstöð hjá
Moskvu.
Endurpökkun fyrir
smásölu.
■ Seraglaska
• Gámaþjónusta og
frystigeymsla.
• Í Petropavlovsk
Kamtsjatka.
■ Norebo Rússland
■ Norebo Evrópa
■ Norebo Hong Kong
■ Norebo Afríka
Kristján
Hjaltason
Vladimir Sokolov Norebo er að láta smíða tíu frystiskip og er það fjárfesting
upp á um 85 milljarða króna. Fyrsta skipið verður Vladimir Sokolov, sem
verður tilbúið í árslok. Skipin eru tæplega 82 metrar á lengd og 16 metra
breið. Frystigeta er 60 tonn á dag og pláss fyrir þúsund tonn af afurðum.
Frá sumrinu 2015 hefur verið í
gildi bann á útflutningi sjávar-
fangs frá Íslandi og löndum Evr-
ópusambandsins til Rússlands.
Spurður hvort það eigi þátt í
hraðri þróun veiða og vinnslu í
Rússlandi segist Kristján efast
um að bein tengsl séu þarna á
milli, það sé stefna stjórnvalda í
Rússlandi að þjóðin verði sjálfri
sér nóg á flestum sviðum.
Ekki sé þó fráleitt að ætla að
þessi staða hafi átt einhvern
þátt. Þannig geti t.d. skortur á
síld úr Norður-Atlantshafi opn-
að augu manna fyrir mögu-
leikum á að nota síld úr Kyrra-
hafinu svo dæmi sé tekið.
Ekki bein
tengsl
INNFLUTNINGSBANN
ÚTSALA
afsláttur af völdum
ljósum.
Allt að
70%