Morgunblaðið - Sunnudagur - 01.02.2020, Blaðsíða 6

VETTVANGUR
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2.2. 2020
Nú loks kom ég því í verk.Ég var rétt kominn afunglingsaldri þegar ég
sagði mig úr þjóðkirkjunni. Ekki
vegna þess að ég hefði á henni
andúð. Ég vildi einfaldlega standa
utan allra trúarstofnana.
Til að skýra hughvarf mitt þarf
að gera grein fyrir nokkrum þráð-
um sem síðan koma saman í þess-
ari ákvörðun.
Eins mótsagnakennt og það kann
að hljóma sem skýring á því að
ganga í kirkjuna, þá hef ég varað
við því að trúvæða þjóðlífið um of.
Á heimsvísu hefur það einmitt ver-
ið að gerast, ekki til að sameina
fólk heldur til að
sundra því! Á ráð-
stefnu um mann-
réttindamál hlust-
aði ég á breskan
mann segja frá því
að í æsku hans
hefðu menn iðu-
lega vikið að pak-
istönskum uppruna
hans ef menn vildu
segja eitthvað ljótt
og niðrandi um
hann. Í seinni tíð
fengi hann hins
vegar að heyra
ónot um að hann
væri íslamisti og
ætti ekkert gott skilið. „Mikið
rétt,“ sagði ræðumaður, „fjölskylda
mín telst vera múhameðstrúar en
aldrei hafa trúarbrögð verið ráð-
andi þáttur í okkar lífi að öðru leyti
en því að við höfum fylgt ýmsum
almennum siðum og venjum en
meira hefur það ekki verið. Það er
fyrst nú í seinni tíð að við finnum
fyrir því að reynt er að draga okk-
ur í dilk eftir meintum trúarskoð-
unum, við séum öðruvísi og vara-
söm fyrir vikið.“
Samkvæmt mínum skilningi
geymir kjarni flestra þróaðra
trúarbragða svipuð gildi og lífs-
sannindi, og ef vilji er fyrir hendi
gætum við auðveldlega sameinast
um þau hverju nafni sem þau nefn-
ast. Þannig er margt fagurt í flest-
um trúarbrögðum en manneskjunni
hefur engu að síður tekist að af-
skræma þau eins og margt annað.
Það er ofstækið, nái það að skjóta
rótum, sem getur gert trúarbrögðin
ill eins og dæmin sanna.
Auðvitað á hver maður að geta
iðkað þá trú eða stundað þá lífs-
skoðun sem hann vill. Sjálfur hef
ég hins vegar viljað hafa fyrir-
komulag sem dregur úr vægi trúar-
stofnana í hinu veraldlega lífi en
styrkir jafnframt hin hófsömu og
velviljuðu öfl innan trúarbragð-
anna. Og ekki er það til að styrkja
hina hófsömu að gera þeim að eiga
í stöðugu samkeppnisstríði um sál-
irnar við harðdræga upphróp-
unarsöfnuði. Þorgeir Ljósvetn-
ingagoði bauð ekki upp á
fjöltrúarlausn í tillögum sínum á
Alþingi árið eitt þúsund þegar
hann kom í veg fyrir blóðugt upp-
gjör á milli kristinna manna og
heiðinna, en hann var foringi hinna
síðarnefndu. Hann vildi hafa okkur
öll undir sama þaki. Við skulum
hafa ein lög og einn sið, annars
brjótum við friðinn, var inntakið í
salómonsdómi hans. Sá dómur var
barn síns tíma nema að því leyti að
í honum var þráður umburð-
arlyndis, við skyldum vera kristin
en hver maður átti að geta gert
það sem hugur hans stæði til – að
vísu í leyni. Nú eru bönn og leynd
að baki. Þess vegna hef ég alltaf
með góðri samvisku sagst vera í
söfnuði Þorgeirs Ljósvetningagoða.
Á Íslandi hefur þetta verið hið
almenna viðhorf, fólk vill um-
burðarlyndi og þá einnig
umburðarlyndan sið svo við notum
orðfæri goðans. Í hinni marglofuðu
þjóðaratkvæðagreiðslu um stjórn-
arskrárdrögin árið 2012 vildi meiri-
hlutinn halda þjóðkirkjunni við lýði.
Á Alþingi hefur þessi vilji verið
hunsaður sem kunnugt er, nú síð-
ast með lagabreyt-
ingu um áramótin,
og þau sem líta á
niðurstöður um-
ræddrar þjóðar-
atkvæðagreiðslu
sem heilaga ritn-
ingu virðast sam-
mála um að
gleyma þessum
þætti í þjóðarvilj-
anum.
Ástæður þess
að flestir lands-
menn hafa verið í
þjóðkirkjunni og
hafa viljað halda í
það fyrirkomulag
eru af ýmsum toga, sumir af trúar-
legum ástæðum, aðrir félagslegum
– þarna erum við flest undir sama
þaki! Kirkjan giftir og grefur og
flest nýtum við þjónustu hennar
óháð trúarhita. En þar nálgumst
við ástæðu þess að ég ákvað í vik-
unni að láta verða af því að ganga í
þjóðkirkjuna.
Þá hafði ég verið viðstaddur
fimm jarðarfarir á litlu fleiri dög-
um. Kirkjurnar voru hlýjar og
notalegar, hljómur orgelanna góð-
ur, kórarnir afbragð og fögur bless-
unarorð. Ekki er þetta þó einhlítt.
Víða hefur meira að segja reynst
erfitt að halda kirkjuhúsnæðinu í
sæmilegu ásigkomulagi eftir að fólk
tók að segja sig úr kirkjunni fyrir
nær stöðuga hvatningu í ýmsum
fjölmiðlum. Hefur í mínum huga
þar jaðrað við einelti. Svo er hitt að
sóknargjöldin, þau gjöld sem við
greiðum til viðhalds kirknanna,
hafa rýrnað að verðgildi eftir að
ríkið tók að hlaupast frá lagalegum
skuldbindingum sínum hvað þau
varðar. Sú saga teygir sig til
hrunsins og hefur þetta aldrei verið
leiðrétt.
„Ég vil ekki borga til kirkju,“
sagði góðvinur minn við mig á dög-
unum. „Það vildi ég ekki heldur,“
svaraði ég. „En svo deyr mamma
manns, þá vill maður að orgelið sé í
lagi. Þetta er eins og að borga til
verkalýðsfélagsins,“ bætti ég við,
„maður er ekki alltaf sáttur, en fé-
lagið þarf að vera þarna og þá er
um að gera að styrkja það og
styðja til góðra verka“. Og þegar
allt kemur til alls, þá er markmiðið
með boðun kirkjunnar að styðja hið
góða innra með okkur. Varla er það
til ills í viðsjárverðum heimi.
Ég gekk í þjóð-
kirkjuna í vikunni
’Auðvitað á hvermaður að geta iðk-að þá trú eða stundaðþá lífsskoðun sem
hann vill. Sjálfur hef
ég hins vegar viljað
hafa fyrirkomulag sem
dregur úr vægi trúar-
stofnana í hinu ver-
aldlega lífi en styrkir
jafnframt hin hófsömu
og velviljuðu öfl innan
trúarbragðanna.
Úr ólíkum
áttum
Ögmundur Jónasson
ogmundur@ogmundur.is
BÆJARL I ND 14 - 16 20 1 KÓPAVOGUR S ÍM I 553 7 100 L I NAN . I S
O P I Ð M Á N T I L F Ö S T U D A G A 1 1 - 1 8 I L A U G A R D A G A 1 1 - 1 6
Holme 3ja sæta sófi kr.136.500 Holme stóll 79.900
nú kr. 95.550 nú kr. 55.930
Janúarútsala
10 - 50% afsláttur af öllum vörum
-30%
Síðustu vikur hefur gengið yfir aldafrásagna um hvað Ísland sé ömurlegtþegar kemur að því að draga fram
lífið. Fram hafa komið alls kyns sögur frá
fólki sem býr erlendis sem segir að við
séum að gera gamla fólkinu algjörlega
ómögulegt að draga fram lífið. Ísland sé
dýrasta land í heimi.
Engu skiptir þótt endalausar rannsóknir
sýni að fá lönd hafi meiri kaupmátt og betri
lífsskilyrði.
Það er allt miklu betra í útlöndum.
Og rökin eru sannfærandi. Við heyrum
margar sögur af fólki á Íslandi sem hefur
það skítt og það efast enginn um þær. Og
ég veit ekki hvað ég hef heyrt margar sög-
ur um fólk í útlöndum sem er bara alltaf úti
að borða og það kostar nánast ekki neitt á
meðan það er rándýrt á Íslandi. Flestar
koma frá Spáni en líka frá Ungverjalandi.
Við skulum taka þessi tvö lönd sem dæmi.
Það er klárlega rétt að verðlag er mjög
hátt á Íslandi og miklu lægra á Spáni. Sér-
staklega þegar kemur að matvælum. Og að
það er jafnvel enn ódýrara að búa í Ung-
verjalandi. Skýringin liggur kannski í laun-
unum.
Meðallaun á Íslandi eru 5.192 evrur, á
Spáni 2.244 og Ungverjalandi 1.151. Það
segir okkur að laun á Íslandi séu hátt í
fimm sinnum hærri en í Ungverjalandi.
Nú gæti einhver sagt (og ekki í fyrsta
sinn): Það er ekkert að marka meðaltöl. Við
skulum þá skoða lágmarkslaunin.
Lágmarkslaun á Íslandi eru 2.330 evrur
(hækka í 2.438 1. apríl). Á Spáni 1.050 evr-
ur, í Ungverjalandi 309. Hlutföll ellilífeyris
eru svipuð. Mér segir svo hugur að það sé
ekkert sérstakt að lifa af þessum launum.
Svo má nefna að á Spáni eru um 14% íbúa
án vinnu en 3,5% á Íslandi og Ungverja-
landi.
Ef við skoðum samhengi hlutanna virðist
ákveðin regla vera nokkuð ljós. Þar sem
laun eru hærri er dýrara að lifa. Það hefur
líka verið litið á það sem eitt af lögmálum
markaðarins. Einhverjir hafa brugðið á það
ráð að flytja til láglaunasvæða til að hafa
það aðeins betra í ellinni. Auðvitað er það
skiljanlegt. Jafnvel þótt ekki væri nema
bara til að losna við endalausar lægðir í
janúar.
Síðustu ár höfum við reynt að bregðast
við því þegar erlendir ríkisborgarar, sem
flytjast hingað til að vinna, fá lægri laun en
Íslendingar. Það er sanngirnismál því þeir
búa hér, jafnvel þótt þessi lágu laun þeirra
séu miklu hærri en þeir gætu nokkru sinni
fengið í heimalandinu. Ef við myndum til
dæmis borga Hvítrússa laun samkvæmt
lágmarkslaunum heimalands hans fengi
hann 129 evrur á mánuði. Það eru tæpar 18
þúsund krónur.
Það viljum við
ekki.
En er þá ekki
líka eitthvað
rangt við að
fólk flytji með
íslenskar tekjur
sínar og lifi á
afrakstri lág-
launamanna í
öðrum löndum? Er ekki eitthvað siðferðis-
lega rangt við það? Einhvers konar arðrán,
svo notað sé orð sem virðist vera að skjóta
upp kollinum aftur. Er það bara alveg eðli-
legt að valsa með snjallsímann sinn, á ís-
lenskum ráðstöfunartekjum, um útlenskar
kjörbúðir með starfsfólk á lúsarlaunum, að
mynda lága verðið? Deila því svo út um allt
og tala um að allt sé hræðilegt á Íslandi?
Hittir þetta sama fólk einhvern tímann
spænskan eða portúgalskan ellilífeyrisþega
sem dásamar hversu gott er að lifa af elli-
lífeyrinum í heimalandinu?
Það má örugglega segja ýmislegt um
verðlag á Íslandi. Jafnvel samkeppni líka,
áfengisverð og skatta. En það verður að
hafa í huga að laun eru yfirleitt það sem
hefur mest áhrif á verðlag. Því hærri sem
launin eru – því dýrara er að lifa.
Og varla getum við öll flutt til Spánar.
’Einhverjir hafa brugðið á þaðráð að flytja til láglauna-svæða til að hafa það aðeinsbetra í ellinni. Auðvitað er það
skiljanlegt. Jafnvel þótt ekki væri
nema bara til að losna við enda-
lausar lægðir í janúar.
Á meðan ég man
Logi Bergmann
logi@mbl.is
Epli og appelsínur