Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.02.2020, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16.2. 2020
Þ
ví er haldið fram að fólk sé hætt að
lesa bækur. Þetta er orðalag um að
fólk hafi dregið úr bóklestri, og er
þá iðulega átt við bækur í hinu hefð-
bundna formi.
Lestraraðferðum fjölgar
Það sem vantar inn í myndina svo hún verði heilleg
er að margir þeirra sem hættir eru „að lesa bækur“
gera það samt. Sumir lesa í rafrænu formi og þeir
sem það gera telja margvíslegt hagræði af því. Það
sé hægt að komast yfir þær bækur sem hugurinn
girnist á augabragði fyrir ekki ósanngjarnt verð. Og
eftir að hafa kíkt í þær megi skila þeim jafnfljótt.
Flestum er óljúft að kasta bókum eins og rusli. En
þessar eru bara þar sem þær voru og taka ekki hillu-
pláss og safna ekki ryki. Spjöld eru létt og haganleg
og fara vel í rúmi. Finni maður ekki lesgleraugun má
með því að glenna fingur á skerminum stækka letrið
uns það verður lestækt. Aðrir láta tæki svo sem síma
lesa bækur upphátt. Það getur ekki þægilegra verið
segja þeir. Láta þarf „upplesarann“ vita af sér. Ef
það er ekki gert úrskurðar hann hlustandann sofandi
og slekkur. Og hann les líka fyrir þig í bílnum.
Bókin blífur
Hvað sem þessu líður saknar maður bókabúða hér
heima og erlendis, sem hafa horfið eða skroppið sam-
an. Ýmsir halda uppi merkinu af myndarskap, stund-
um í blönduðum rekstri.
Hugurinn leitaði á þessi mið þegar horft var á jóla-
og afmælisafrakstur í desember og janúar. Sem bet-
ur fer komu náttfötin góðu sem flesta vantar sárlega
á þessum árstíma upp úr pökkunum ásamt bókunum
góðu og öðru sem gladdi geð, svo sem jólakonfektinu;
eða þessi líka herlega Dundee Cake, skoska ávaxta-
kakan, í skreyttum blikkumbúðum, uppáhalds-
meðlæti Winstons gamla „með elskulegum bolla af
te“ eins og það heitir enn í landi drottningarinnar.
En það vakti sérstaka eftirtekt að það voru bold-
angsbækur sem bárust og það þótt sumar væru ann-
að eða þriðja bindi ævisögu frú Thatcher sem dekk-
uðu bæði jól og afmæli.
Hinar bækurnar sem nefndar eru til sögu í þessum
pistli eru bók um de Gaulle sem ber nafn hans og
ævisaga Davids Camerons, fyrrverandi forsætisráð-
herra Breta, „For the record“.
Ævisaga, grunnur eftirlauna
Það er eftirtektarvert að þegar forsetar Bandaríkj-
anna eða forsætisráðherrar Breta hætta í þeim störf-
um sem spanna lítinn hluta starfsævinnar, þá þykir
kominn tími á ævisögu. Giska má á að ástæðurnar
séu tvær. Sú fyrri er að ætla má að „þeir komist ekki
lengra en þetta“ og sú síðari er að hamra verði járnið
heitt. Og er þá átt við að gefa verði svona bók út á
meðan efnið er enn heitt. Margir forsetar hafa komið
sér vel fyrir og sumir út úr kröggum með svona bók-
um. Iðulega skrifar makinn bók í kjölfarið til að
mjólka dreggjarnar.
Þannig var Bill Clinton í mínus þegar hann kom
frá Hvíta húsinu og skuldaði nærri þrjú hundruð
milljónir í krónum talið, einkum vegna lögfræði-
kostnaðar af ýmsu tagi. En þegar gerðir höfðu verið
útgáfusamningar við þau hjón var heimilisbókhaldið í
bullandi plús og óhætt að festa sér myndarlegar fast-
eignir.
Á þeim árum sem liðið hafa síðan hefur auður
þeirra góðu hjóna margfaldast enda fá þau svimandi
upphæðir fyrir hvern ræðustubb sem þau flytja. Í
landi ríkidæmisins eins og Bandaríkjunum skiptir
öllu að nafnið sé þekkt. Í þessu stóra ríki eru það að-
eins sárafáar manneskjur sem teljast kunnar á
landsvísu, en það er lykillinn að mikilli sölu bóka.
Næstir á eftir hinum alkunnu koma svo þeir sem eru
mjög þekktir af fjölmennum hópum og best ef þar
eru ákafir kaupendur bóka.
Bretland er öðruvísi land, en nægilega fjölmennt
til þess að bandaríska lögmálið eigi við að hluta. Það
er ekki jafn mikil persónudýrkun á breskum forsæt-
isráðherrum og er á forsetum. Í Bretlandi beinist hin
persónulega forvitni ekki síst að helstu spírum kon-
ungsfjölskyldunnar á hverjum tíma. En fólk sem til
þeirra telst er ekki líklegt til að gefa út bækur um
sig. Þeir eru þó til sem reyna að hafa upp úr mis-
miklum tenglsum sínum við konungsfjölskylduna og
lengst var gengið í þeim efnum við fárviðrið sem
tengdist Díönu prinsessu, bæði í lifanda lífi og í
tengslum við hörmulegt slys og dauða í París.
Bækurnar
Boldangsbækurnar sem nefndar voru til sögu eru
áhugaverðar um margt. Bók Davids Camerons er
rétt rúmar 700 síður og fremur auðlesinn texti.
Stundum þó líkari blaðviðtali eða grein eða blöndu af
því en bók. Hún ber þess merki að vera skrifuð strax
eftir að úrslit þjóðaratkvæðisins um Brexit ýttu for-
sætisráðherranum óvænt út örskömmu eftir að hann
hafði tryggt sér meirihluta á þingi sem hefði átt að
tryggja honum 4-5 ár í embætti. Cameron er bitur út
í þá sem hann telur bera ábyrgð á pólitískum enda-
lokum sínum. Víða í bókinni hnýtir hann í Boris
Johnson og talar niður til hans og gerir lítið úr heil-
indum hans. Hins vegar vantar töluvert upp á að
hann sé sjálfur tilbúinn til að axla ábyrgð á því
hvernig fór. Sjálfsagt hefur forlagið lagt höfuð-
áherslu á að hraða útkomu bókarinnar. En hún hefði
orðið betri bók ef hún hefði verið skrifuð nokkrum
árum síðar. En þá sjálfsagt selst verr.
Bókin um de Gaulle er tæpar 800 síður og allt ann-
arrar gerðar. Þeir sem eru best að sér um þetta stór-
menni Frakklands í síðari tíma sögu þess gætu betur
um hana fjallað en hér er hægt. En þau atriði sem
mætti ætla að nokkuð almenn þekking sé á komu á
óvart. Síðasti þáttur risans í frönskum stjórnmálum
var samkvæmt bókinni annar en margur hefur geng-
ið út frá. De Gaulle hafði enn ímynd hins sterka í
frönskum stjórnmálum, jafnvel þess alráða, þegar
þarna er komið. En bókin dregur upp aðra mynd.
Forsetinn hafi í raun verið búinn að missa verulegan
hluta þeirra áhrifa og valda sem gengið var út frá að
hann hefði. Pompidou forsætisráðherra og síðar for-
seti hefði þá þegar náð verulegum hluta þeirra áhrifa
til sín, þótt það væri ekki á almanna vitorði.
Sambúð de Gaulle og forsætisráðherrans var báð-
um erfið seinustu ár forsetans. Þegar Pompidou
svaraði spurningum blaðamanna á þá lund að hann
gerði ráð fyrir því að taka við af de Gaulle gerði sá
gamli athugasemd. „Það tekur enginn við af de
Gaulle. Þegar de Gaulle hættir verður kosinn nýr
forseti. En sá tekur ekki við af de Gaulle!“
Kannski hefur þessi togstreita á hæsta stigi valds-
ins veikt franska stjórnkerfið og ýtt undir það upp-
nám sem varð.
Gríðarlegar bækur og góðar
Annað og þriðja bindi ævisögu Margrétar Thatcher
komu einnig upp úr jóla- og afmælispökkum. Annað
bindið er rúmar 700 síður og bætast rúmar 100 síður
Ofboðslega margar
síður, en síður en svo
of margar síður
’Síðasti þáttur risans í frönskum stjórn-málum var samkvæmt bókinni annar enmargur hefur gengið út frá. De Gaulle hafðienn ímynd hins sterka í frönskum stjórn-
málum, jafnvel þess alráða, þegar þarna er
komið. En bókin dregur upp aðra mynd.
Reykjavíkurbréf14.02.20