Morgunblaðið - 18.03.2020, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. MARS 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Faraldurinnsem nú ríð-ur yfir
heimsbyggðina
skyggir fremur
auðveldlega á flest
önnur tíðindi, jafnvel þótt mik-
ilvæg séu. Líklega hefur Vladi-
mír Pútín Rússlandsforseti
verið sér meðvitandi um þá
staðreynd þegar hann fékk
rússnesku Dúmuna til að sam-
þykkja í síðustu viku breyt-
ingar á stjórnarskrá landsins,
sem meðal annars heimila hon-
um að sitja að minnsta kosti tvö
kjörtímabil í viðbót, eða allt til
ársins 2036.
Ekki var þá vika liðin frá því
að forsetinn hafði lýst því yfir
að hann hygðist ekki sitja leng-
ur en stjórnarskráin leyfði.
Vangaveltur höfðu hins vegar
vaknað um að Pútín hefði hugs-
að sér að stjórna með öðrum
hætti þar sem upphaflegu
breytingatillögurnar hans fólu
meðal annars í sér aukin völd
til ríkisráðs Rússlands. Var
rætt um að hann kynni að láta
skipa sig í forsæti ráðsins, það-
an sem hann gæti verið nokk-
urs konar aftursætisbílstjóri
fyrir eftirmann sinn á forseta-
stólnum.
Allar þær vangaveltur
reyndust hins vegar óþarfar.
Þingmaðurinn Valentína
Tereshkova, sem varð fyrsta
konan í geimnum
árið 1963, ákvað að
skera Pútín úr
snöru óvissunnar
og lagði á síðustu
stundu fram breyt-
ingartillögu við tillögur Pútíns
sem heimiluðu honum að sitja
tvö kjörtímabil til viðbótar. Var
sú breyting réttlætt með vísan
til ótryggs ástands heimsmál-
anna. Sú spurning vaknar þá
hvenær heimsmálin verði nægi-
lega trygg til að Pútín geti
sleppt hendinni af valdataum-
unum.
Stjórnarskrárbreytingarnar
verða nú að óbreyttu lagðar
fyrir rússnesku þjóðina til sam-
þykktar eða synjunar í at-
kvæðagreiðslu í apríl næstkom-
andi. Líklegt verður að telja
miðað við vinsældir Pútíns
meðal þjóðarinnar að niður-
staðan verði sú sem hann vill fá
og hann muni því geta setið í
allt að 16 ár í viðbót sem forseti
Rússlands.
Þá verður hann búinn að
sitja við völd í aldarþriðjung og
orðinn 84 ára gamall, tveimur
árum yngri en Joe Biden þegar
hann hættir, nái hann kjöri nú
og endurkjöri að fjórum árum
liðnum. Óvíst er hvort Pútín
verður þá reiðubúinn til þess
að láta af völdum eða hvort enn
muni reyna á breytingar á
stjórnarskránni.
Pútín nýtir sér
óvissuna til að
halda sér við völd}
Ýmsu veldur veiran
Kappræður for-setaefna
bandaríska Demó-
krataflokksins á
sunnudaginn voru
um margt áhuga-
verðar. Kannski
ekki síst fyrir þá staðreynd að
nú loks hafði tekist að tálga
fjölda frambjóðenda niður í þá
tvo sigurstranglegustu, Joe
Biden, fyrrverandi varaforseta,
og öldungadeildarþingmanninn
Bernie Sanders. Sá þriðji, þing-
konan Tulsi Gabbard, nær vart
yfir prósentufylgi í könnunum.
Framboð Bidens hafði verið
nær afskrifað þegar varaforset-
inn fyrrverandi komst óvænt á
flug. Nú er hann kominn með
örugga forystu í forvali demó-
krata. Biden verður vart haggað
úr þessu, nema eitthvað alvar-
legt komi upp á. Hann nýtur
öruggrar forystu í flestum þeim
ríkjum sem eiga eftir að taka
þátt í forvalinu, á sama tíma og
helstu stuðningsmenn Sanders,
orðljótir róttæklingar á sam-
félagsmiðlum, nenna vart að
mæta á kjörstað. Samt þráast
Sanders við.
Þar horfði hann meðal annars
til þessara fyrstu kappræðna,
þar sem hann og Biden ættu
sviðið einir. Eðli stjórnmála-
kappræðna er hins vegar það að
frambjóðendur vinna sjaldnast
kosningar í þeim en eitt feilspor
getur reynst dýr-
keypt. Líklega hef-
ur Sanders vonast
eftir slíku feilspori
frá Biden enda hef-
ur baráttan aug-
sýnilega tekið sinn
toll af varaforsetanum fyrrver-
andi.
Allt kom þó fyrir ekki þrátt
fyrir að Sanders reyndi sitt
besta til að níða skóinn af Biden
og það segir sitt um kappræð-
urnar að fréttastofan CNN, sem
seint telst í stuðningssveit nú-
verandi forseta, sagði að Donald
Trump teldist sigurvegari
þeirra.
Út frá sjónarhóli demókrata
fara rökin fyrir því að Sanders
haldi baráttu sinni áfram mjög
þverrandi þar sem það helsta
sem hann getur nú áorkað er að
auðvelda Trump að ná endur-
kjöri. Sanders, sem varla getur
talist til demókrata, er líklega
ekki mjög upptekinn af þessu.
Hann horfir væntanlega frekar
til þess að framboð hans, bæði
nú og síðast, hefur togað Demó-
krataflokkinn til vinstri. Hinir
frambjóðendurnir, líka Biden,
hafa tekið upp á því að keppa við
Sanders um vinstra fylgið. Það
kann svo aftur að koma þeim í
koll í kosningunum þó að erfitt
sé um það að segja nú vegna
vaxandi óvissu sem kórónu-
veiran veldur.
Vafamál er að
nokkur hagnist
á baráttu Sanders
nema Trump}
Búið spil fyrir Bernie
V
ið lifum á miklum óvissutímum.
Heimsfaraldur geisar og hann
mun reyna á þolgæði okkar allra.
Frá því að faraldurinn hófst í Kína
hafa sérfræðingar í sóttvörnum og
fulltrúar okkar í almannavörnum unnið mikið
starf við að greina vandann og leggja fram
áætlanir um það hvernig skynsamlegt sé að
bregðast við. Þeir hafa stýrt aðgerðum og farist
það verkefni vel úr hendi.
Áhersla stjórnvalda og framlínufólks al-
mannavarna er að dreifa smitálagi með þeim
hætti að verja veikustu hópana og teygja á
smitkúrfunni þannig að heilbrigðiskerfið ráði
sem best við að sinna þeim sem veikastir verða
í faraldrinum. Smit í samfélaginu er óhjá-
kvæmilegt, en mikilvægast er að smitið sé hjá
þeim sem ólíklegastir eru til að fá alvarleg ein-
kenni.
Þetta er gert með markvissum og tímasettum inn-
gripum eins og því samkomubanni sem nú stendur yfir.
Fyrsta áskorunin til okkar var almenn smitgát. Hand-
þvottur, sprittun, fjarlægð frá næstu manneskju og gott
hreinlæti eru áhrifaríkar leiðir til að koma í veg fyrir smit.
Með því að vera öll almannavarnir náum við bestum ár-
angri.
Öll eigum við einhvern náinn sem telst í meiri áhættu af
því að veikjast illa af Covid-19 veirunni. Þess vegna er
mikilvægt að við höldum áfram að vanda okkur og verja
þá sem veikastir eru fyrir. Við þekkjum það öll að finna
fyrir ótta, ýmist vegna okkar sjálfra eða þeirra sem næst
okkur standa. Óttinn má hins vegar ekki
stjórna okkur.
Það er aðdáunarvert að fylgjast með því
hvernig þorri fólks hefur brugðist við af yfir-
vegun og skynsemi og ekki látið óttann ná yf-
irhöndinni. Við þurfum á því að halda og mun-
um þurfa þess áfram. Hvernig við bregðumst
við í mótlæti segir mikið um okkur sjálf.
Við sjáum fólk taka við sér víða um sam-
félagið og leggja hönd á plóg til að gera þessa
tíma bærilegri. Fjöldi heilbrigðisstarfsmanna
hefur svarað kalli landlæknis um skráningu til
að mæta aukinni þörf og einstaklingar og
fyrirtæki bjóða fram hjálp við ýmis mikilvæg
verkefni.
Við erum öll almannavarnir. Smæð sam-
félagsins hjálpar okkur að takast á við þetta.
Það myndi þó aldrei duga eitt og sér ef ekki
kæmi til hugarfar kjarks og ábyrgðar. Okkur
ber skylda til að leggja okkar af mörkum og það sjáum við
að fólk gerir í stórum stíl.
Þjóðin hefur staðið sameinuð til þessa í viðbrögðum við
þessum vágesti. Ég hef fulla trú á að svo muni áfram
verða. Stjórnvöld, sérfræðingar og allur sá fjöldi sem sinn-
ir almannavörnum leggja mikið á sig til að allt megi fara
eins vel og hægt er. Þeim ber að þakka, en ekki síður al-
menningi fyrir sitt framlag. Þessi staða hefur kallað fram
það besta í okkur sem þjóð, samstöðu, samheldni og kær-
leika. Á þeim grunni förum við í gegnum þetta saman.
Áslaug Arna
Sigurbjörns-
dóttir
Pistill
Við erum öll almannavarnir
Höfundur er dómsmálaráðherra aslaugs@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Það er tómlegt um að litastþessa dagana í húsakynn-um Ríkissáttasemjara ogfundarherbergin standa
auð. Samningaviðræður halda þó
engu að síður áfram í fjölmörgum
óleystum kjaradeilum en vegna kór-
ónuveirufaraldursins fara allir
sáttafundir fram þessa dagana í
fjarvinnu í gegnum fjarfundabúnað.
„Við erum að færa okkur alger-
lega yfir í fjarskipti og rafræn sam-
skipti,“ segir Elísabet S. Ólafsdóttir,
aðstoðarsáttasemjari og skrif-
stofustjóri hjá Ríkissáttasemjara.
,,Við erum komin í þá stöðu að vera
að vinna alveg heima og verðum
nánast eingöngu með fjarfundi,“
sagði hún. Elísabet hafði þá nýverið
lokið símafundi á heimili sínu með
samninganefndum Sameykis og
Isavia vegna yfirstandandi kjara-
viðræðna og hún stýrði einnig öðr-
um sáttafundi í gegnum fjar-
fundabúnað í fyrradag. Þetta hefur
gengið ljómandi vel að sögn El-
ísabetar sem auk þessa ætlaði að
vera með tvo óformlega fjarfundi
með viðsemjendum í kjaraviðræðum
í gærdag.
Þegar gripið var til sóttvarna-
ráðstafana voru í fyrstu sett tak-
mörk á fjölda þeirra samninga-
manna sem fengu að koma saman á
samningafundum í húsnæði Ríkis-
sáttasemjara, yfirleitt voru ekki
fleiri en tveir eða þrír úr hverri
samninganefnd á fundum í síðustu
viku. Í framhaldi af því var svo
ákveðið að leggja niður frekari
fundahöld þar og halda sáttamiðlun
og samskiptum áfram á fjarfundum.
Fjöldi séttarfélaga á enn ósam-
ið við sína viðsemjendur og að sögn
Elísabetar stendur ekki til að fækka
fundum embættisins vegna veiru-
faraldursins heldur halda áfram
eins og unnt er með aðstoð tækninn-
ar. ,,Við þurfum bara að taka stöð-
una dag frá degi og bregðast við
eins og best verður gert. Það er
verkefnið,“ segir hún.
Hátt í 20 óleystar kjaradeilur
sem vísað hefur verið eru á borði
Ríkissáttasemjara um þessar mund-
ir. Það hefur verið í höndum Helgu
Jónsdóttur setts ríkissáttasemjara
og aðstoðarsáttasemjaranna El-
ísabetar, Ástráðs Haraldssonar og
Guðbjargar Jóhannesdóttur að
stýra viðræðunum.
Fyrsti samningurinn gerður
með rafrænum undirskriftum
Þessar óvenjulegu aðstæður
hafa ekki staðið í vegi fyrir því að
sáttafundir skiluðu árangri því nú
þegar liggur fyrir einn frágenginn
kjarasamningur í fjarvinnu hjá
embættinu, sem var sendur með
rafrænum undirskriftum viðsemj-
enda til sáttasemjara. Þetta er
fyrsti kjarasamningurinn sem gerð-
ur er með rafrænum hætti. Um er
að ræða nýjan kjarasamning sem
náðist sl. mánudag milli Lands-
sambands slökkviliðs- og sjúkra-
flutningamanna (LSS) og Isavia.
Í frétt á vef LSS segir að und-
irritun hafi farið fram á hverri
starfsstöð fyrir sig vegna sam-
komubanns og COVID-19 veir-
unnar. ,,Samningar voru svo gott
sem klárir í lok janúar fyrir utan
ágreining um félagsaðild sem hvor-
ugur aðilinn var reiðubúinn til að
gefa eftir. Félagsmenn voru reiðu-
búnir að fara í verkfall til að fá
leiðréttingu á þessu ákvæði en
vegna breytinga í samfélaginu
dró samninganefnd LSS í land og
taldi ekki forsvaranlegt að fara
í verkfall við svona aðstæður.
Þessi slagur verður því tek-
inn síðar,“ segir þar.
Allir sáttafundir eru
nú haldnir í fjarvinnu
Óvissa er um hvenær boðað
verður til nýs sáttafundar í kjara-
deilu Eflingar og samninga-
nefndar Sambands íslenskra
sveitarfélaga (SÍS) en ekki verð-
ur boðað til fundar nema tilefni
sé til. Verkfall starfsmanna hjá
sveitarfélögum í nágrenni
Reykjavíkur heldur því áfram.
Annir blasa við hjá sáttasemj-
ara en boðað er til sáttafunda í
sex kjaradeilum í dag, m.a. í
deilu hjúkrunarfræðinga og rík-
isins og Blaðamannafélagsins og
Samtaka atvinnulífsins.
Þá hafa sex stéttarfélög
starfsmanna í álveri Rio Tinto
samþykkt tímabundnar
vinnustöðvanir sem boð-
aðar hafa verið á tíma-
bilinu 24. mars til 11. júní.
Meðal félaga sem eiga
enn ósamið eru öll
stéttarfélög kenn-
ara og meirihluti
BHM-félaga.
Annir og
verkfallsátök
MARGAR ÓLEYSTAR DEILUR
Elísabet S.
Ólafsdóttir
Morgunblaðið/Eggert
Húsnæði Ríkissáttasemjara Fundarherbergin standa auð þessa dagana þar
sem samningamenn reyna að leysa kjaradeilur í gegnum fjarfundarbúnað.