Morgunblaðið - 24.03.2020, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. MARS 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
ÍRússlandi hef-ur rann-sóknar-
lögreglan hafið
rannsókn á því
hvort rússneskur
læknir, sem greinst
hefur með kórónuveiruna, hafi
sýnt af sér glæpsamlega hegð-
un vegna þess að hann fór ekki í
sjálfskipaða sóttkví við heim-
komu frá Spáni.
Læknirinn var fyrsti sjúk-
lingurinn, sem greindist með
veiruna í Stavropol. Er talið að
mörg hundruð manns hafi verið
berskjölduð fyrir veirunni
vegna þess að læknirinn fór
ekki í sóttkví.
Maður í Taívan var í gær
sektaður um tæpar fimm millj-
ónir króna vegna þess að hann
stakk af úr einangrun til þess
að fara að skemmta sér í nætur-
klúbbum í Taípei. Maðurinn
átti að vera í einangrun heima
hjá sér eftir heimkomu frá Suð-
austur-Asíu, en lögregla greip
hann úti á lífinu á sunnudag.
Bresku dagblöðin voru í gær-
morgun full af myndum af
þyrpingum fólks á almannafæri
í vorblíðunni undir fyrisögnum
um að Boris Johnson forsætis-
ráðherra myndi snarherða að-
gerðir til að takmarka út-
breiðslu kórónuveirunnar ef
fólk gætti sín ekki sjálft.
Þessi dæmi úr fréttum gær-
dagsins bera því vitni að mikið
er í húfi og hversu langt stjórn-
völd eru tilbúin að ganga til
þess að draga úr útbreiðslu
veirunnar. Hin harkalegu við-
brögð í Rússlandi
og á Taívan eru
ugglaust fyrst og
fremst til þess að
skapa fordæmi og
koma í veg fyrir
hegðun, sem ekki
er til eftirbreytni.
Stjórnvöld í Bretlandi eru
treg til þess að grípa til harka-
legra aðgerða og beita ríkis-
valdi til að hafa vit fyrir fólki,
en kórónuveiran lætur sér
frelsi einstaklingsins og hik
ráðamanna við að skerða það í
léttu rúmi liggja þegar hún fer
á milli manna.
Hér á landi er smám saman
verið að bæta í takmarkanir á
samkomum og samgangi milli
fólks. Áhrif þessara takmark-
ana velta á því að þær verði
virtar. Ógjörningur er að efna
til víðtæks eftirlits á Íslandi til
að gæta þess að farið sé eftir
þessum takmörkunum og tæp-
ast eftirsóknarvert að láta þá,
sem ekki fara eftir þeim, sæta
þungum refsingum.
Hins vegar er hægt að ætlast
til þess að hvað sem líði per-
sónulegum óþægindum hegði
fólk sér skynsamlega, standi
saman og fari eftir þeim tak-
mörkunum, sem settar hafa
verið, og leggi sig fram um að
rjúfa smitleiðir veirunnar
þannig að hún valdi sem
minnstum skaða hér á landi.
Þetta er spurning um heil-
brigða skynsemi og um leið
besta ráðið til að tryggja að
takmarkanirnar dragist ekki á
langinn.
Það er lykilatriði að
virða takmarkanir til
að þær dragist ekki
á langinn}
Samstaða og skynsemi
Það er ekkert aðþví, og iðulega
heilbrigt og gott,
að efasemdir séu
viðraðar opin-
berlega og ótæpi-
lega þegar „opin-
ber sannindi“ eru
máluð á veggi. En
um kórónuveiruna
verður ekki lengur deilt. Hún
fer yfir og í það sem fyrir verð-
ur og henni liggur reiðinnar
ósköp á. Heimsniðurstaðan er
sú, um leið og það er viðurkennt
að faraldursóvætturin muni að
mestu leyti fara sínu fram, að
ekki sé útilokað að beina för og
hraða. Ekkert mjög mikið, en
þó þannig að sköpum getur
skipt. Reynslan kennir að við
stoppum ekki endilega snjóflóð-
in sem hlaðast upp og hóta okk-
ur öllu illu uppi í hlíðinni. En
hún kennir líka að það má láta
það geiga, svo að öllu munar.
Eftir að það varð þekkt hefði
aðgerðarleysi í þeim efnum
aldrei verið fyrirgefið. Við get-
um ekki tryggt að þeir sem
veikastir standa hafi allir betur
gagnvart veirunni.
En það má tryggja
langflestum það að
heilbrigðisstéttir
okkar geti óbug-
aðar háð baráttuna
með þessum hópi.
Og það munar öllu.
Því er örugglega
þjóðarstuðningur
við þær tilraunir. Enginn lætur
eins og gefa megi óskeikul svör
við hverri vangaveltu. En
leiddar eru líkur að því hvaða
skref séu hagfelldust í vondri
stöðu.
Ríkisstjórnir einstakra landa
forðast að grípa til stjórnsöm-
ustu ákvarðana, sem ættu ekki
að líðast á friðartímum fyrr en
kominn er jarðvegur til þess.
Það er vandasamt spil. Síðast í
gær tilkynnti Johnson forsætis-
ráðherra útgöngubann í Bret-
landi. Hann hefur „ríkisvætt“
lestakerfi þess í einni svipan án
þess að heyrist múkk. „Corbyn
hvað,“ muldrar einhver. Óræð
og illvíg neyð, sem verður ekki
hrundið nema með órofa sam-
stöðu, ræður nú för.
Á næstu 8 vikum
sést hvort teknar
voru réttar
ákvarðanir, en ekki
hvort aðrar betri
voru tiltækar}
Allir í sama bát
S
amfélagið tekst nú á við krefjandi
tíma, þar sem ýmsir upplifa óvissu
yfir komandi vikum. Það á jafnt
við um námsmenn og aðra, enda
hafa takmarkanir á skólahaldi
reynt á en líka sýnt vel hvers menntakerfið
er megnugt. Leik- og grunnskólar taka á
móti sínum nemendum og framhalds- og há-
skólar sinna fullri kennslu með aðstoð tækn-
innar.
Á vandasömum tímum er mikilvægt að
tryggja vellíðan nemenda og sporna við
brotthvarfi úr námi. Skólastjórnendur, kenn-
arar, starfs- og námsráðgjafar og fleiri hafa
þegar brugðist við og gripið til aðgerða til að
halda nemendum virkum, til dæmis með
hvatningar- og stuðningssímtölum, rafrænum
samskiptum og fundum, þar sem því hefur
verið komið við.
Fyrir nokkrum vikum ákvað stjórn Lánasjóðs ís-
lenskra námsmanna, í samvinnu við mennta- og menn-
ingarmálaráðuneyti, að koma til móts við nemendur
með því að taka til greina annars konar staðfestingu
skóla á ástundun nemenda en hefðbundnum vottorðum
um einingar sem lokið hefur verið við. Jafnframt var
ákveðið að námsmenn gætu sótt um aukaferðalán vegna
sérstakra aðstæðna sem gætu komið upp vegna farald-
ursins. Þessi fyrstu skref sýndu mikinn samstarfsvilja
hjá LÍN. Um viku síðar varð ljóst að takmörkun á
skólastarfi yrði enn meiri en upphaflega var ráðgert og
aftur brást LÍN fljótt við, hækkaði tekju-
viðmið, seinkaði innheimtuaðgerðum og
breytti reglum við mat á undanþágum. Allt
miðar þetta að því að sýna sveigjanleika og
létta á áhyggjum námsmanna við fordæma-
lausar aðstæður.
Þessi viðhorf eru mjög í anda frumvarps
til nýrra laga um Menntasjóð námsmanna,
sem miðar að því að bæta hag námsmanna.
Frumvarpið er til meðferðar hjá Alþingi og
verður væntanlega að lögum á þessu þingi.
Það felur í sér grundvallarbreytingu á stuðn-
ingi við námsmenn, mun leiða til betri fjár-
hagsstöðu námsmanna og lægri skuldastöðu
að námi loknu. Til dæmis fá foreldrar í námi
fjárstyrk en ekki lán til að framfleyta börn-
um sínum. Jafnframt er hvati til bættrar
námsframvindu, með 30% niðurfærslu á láni
ef námi er lokið innan tiltekins tíma. Það stuðlar að
betri nýtingu fjármuna, aukinni skilvirkni og þjóðhags-
legum ávinningi fyrir samfélagið. Heimilt verður að
greiða út námslán mánaðarlega og lánþegar geta valið
hvort lánin eru verðtryggð eða óverðtryggð.
Öll þessi atriði vega þungt á vogarskálunum þegar
kemur að því að styðja við námsmenn á erfiðum tímum.
Nú þurfum við að gera það sem þarf, horfa fram á við
og tryggja að námsstuðningur hins opinbera stuðli að
jafnrétti til náms.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Mikilvægur stuðningur við námsmenn
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Hugmyndir og ábendingarsem Samband íslenskrasveitarfélaga hefur beinttil sveitarfélaganna að
hrinda í framkvæmd sem viðspyrnu
fyrir atvinnulífið vegna samdráttar í
kórónuveirufaraldrinum gætu kostað
þau samtals um 20 milljarða króna. Að-
gerðirnar felast
meðal annars í flýt-
ingu framkvæmda,
frestun á gjald-
dögum fasteigna-
gjalda, lækkun
gjalda og atvinnu-
átaks.
„Við teljum að
með þessari við-
spyrnu séu sveitar-
félögin að koma
mjög myndarlega
inn í þá aðstoð sem fyrirtækjum og ein-
staklingum er nauðsynleg á þessum
tíma,“ segir Aldís Hafsteinsdóttir, for-
maður Sambands íslenskra sveitar-
félaga.
Háð lagabreytingum
Aldís bendir á að hvert sveitar-
félag sé sjálfstætt stjórnvald og þess
vegna beini stjórn Sambandsins þeim
tilmælum til þeirra að hrinda aðgerð-
unum í framkvæmd, eins og hægt er á
hverjum stað. Margar helstu aðgerð-
irnar eru háðar lagabreytingum frá Al-
þingi og því að ríkið liðki fyrir þeim.
Aldís segir að það sé forsenda fyrir því
að sveitarfélögin auki útgjöld sín og
lækki tekjur að fjármálareglur sveitar-
félaga verði rýmkaðar. „Sveitarfélögin
mega ekki reka sig með tapi og hámark
er á skuldahlutfalli þeirra. Við verðum
að fá undanþágu frá þessu og hún verð-
ur að vera til lengri tíma, til þess að þau
fái nægjanlegt svigúm til framtíðar.
Enginn mun ráðast í aðgerðir sem leiða
til þess að sveitarfélagið lendi í eftirlits-
nefnd með fjármálum sveitarfélaga.“
Að mati sambandsins þarf að
breyta lögum til þess að sveitarfélögin
haldi lögveði í fasteignum þótt sveitar-
félög fresti gjalddögum fasteigna-
gjalda. Þá er flýting viðhaldsfram-
kvæmda sveitarfélaga tengd því að
tekin verði upp endurgreiðsla á virðis-
aukaskatti vegna framkvæmdanna. Al-
dís bendir á að virðisaukaskattur hafi
verið endurgreiddur af viðhaldskostn-
aði sveitarfélaga eftir hrun og það hafi
skilað sér vel.
Meðal aðgerða sem lagðar eru til
við sveitarfélögin er frestun á að
minnsta kosti tveimur gjalddögum
fasteignagjalda, með sama sniði og rík-
ið hyggst bjóða fyrirtækjum vegna
staðgreiðslu og tryggingagjalds. Þær
miðast við einkafyrirtæki sem orðið
hafa fyrir verulega tekjutapi vegna
kórónuveirunnar.
Lagt er til að við álagningu fast-
eignagjalda fyrir næsta ár verði horft
til hækkunar í takt við verðlagsbreyt-
ingar en ekki hækkun fasteignamats.
Þá er lagt til að kannaðir verði mögu-
leikar á lækkun gjaldskrár og tíma-
bundna lækkun eða niðurfellingu til-
tekinna gjalda. Þar er meðal annars
átt við leikskóla- og mötuneytisgjöld á
meðan börnin nýta ekki þjónustu leik-
skóla og grunnskóla.
Lagt er til að viðhaldskostnaður
verði aukinn og honum flýtt, sömuleið-
is verði ráðist í fráveituframkvæmdir.
Þá verði stofnframkvæmdum á vegum
sveitarsjóða og dótturfélaga flýtt.
Lagt er til að sveitarfélög bjóði
allt að 1.000 störf í atvinnuátaksverk-
efnum í samvinnu við Atvinnuleysis-
tryggingasjóð og þess verði sérstak-
lega gætt að störfin henti konum og
fólki af erlendum uppruna. Loks má
nefna að landshlutasamtök sveitar-
félaga verða hvött til að leggja aukinn
þunga á ferðaþjónustutengd verkefni
á næstu árum og átak til kynningar
ferðaþjónustu í heimabyggð.
Sveitarfélög leggja
20 milljarða í púkkið
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Kvöldsól Sveitarfélögin kanna frestun á að minnsta kosti tveggja gjalddaga
fasteignagjalda hjá einkafyrirtækjum sem verða fyrir miklu tekjutapi.
Aldís
Hafsteinsdóttir
Kórónuveiran hefur sett margt
úr skorðum í Hveragerði. Hefð-
bundið skólahald lagðist af þar
sem meirihluti barna í grunn-
skólanum, um 250 börn, og 23
starfsmenn skólans, voru í
sóttkví sem lauk í gærkvöldi.
Að meðtöldum foreldrum og
yngri systkinum má áætla að
yfir 500 manns hafi verið í
sóttkvínni.
Aldís Hafsteinsdóttir bæjar-
stjóri segir að ákveðið hafi ver-
ið að hefja ekki hefðbundið
skólastarf að svo stöddu en
reyna að sinna börnunum með
öðrum hætti. Jafnframt hafi
leikskólunum verið lokað. Hins
vegar fái börn foreldra úr for-
gangshópum fulla þjónustu
sem og börn sem búa við sér-
stakar heimilisaðstæður. For-
gangshóparnir eru fjölmennir í
Hveragerði enda er þar margt
heilbrigðisstarfsfólk. Aldís seg-
ir að börnin í þessum hópum
séu um 15 í grunnskólanum og
46 í leikskólunum. Á hún von á
fleiri börnum úr forgangs-
hópum í grunnskólann.
60 börn fá
fulla þjónustu
GRUNN- OG LEIKSKÓLUM Í
HVERAGERÐI LOKAÐ