Morgunblaðið - Sunnudagur - 29.03.2020, Blaðsíða 15

29.3. 2020 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15
Þetta eru skrítnir tímar,“ er það fyrstasem læknirinn Kristín Sólveig Krist-jánsdóttir segir þegar hringt er í hana
til Danmerkur. Kristín er í sérnámi í bráða-
lækningum í Aabenraa sem er sextíu þúsund
manna bær á Suður-Jótlandi nálægt þýsku
landamærunum.
„Ég vinn hér á bráðamóttökunni, eða rétt-
ara sagt ég vann þar þar til fyrir viku að ég var
tekin út úr öllu og sett í teymi sem er að búa til
kórónudeild. Nú erum við að búa til CO-
VID-19-deild frá grunni. Sá sem stjórnar er
prófessor í bráðalækningum og einnig smit-
sjúkdómalæknir og hefur reynslu frá Afríku
þar sem hann starfaði
í ebólu-faröldrum.
Hann er svakalega
klár og fékk hann að
velja þá lækna og
hjúkrunarfræðinga
sem hann vildi fá í sitt
teymi. Við erum fjór-
tán læknar sem hafa
setið stíft frá því síðasta mánudag og skipulagt
nýju deildina sem verður opnuð á mánudag.
Það þarf að huga að því hvernig á að vinna
þetta. Í raun þarf að skipuleggja allt frá a til
ö,“ segir hún.
„Það vildi svo heppilega til að nýbúið var að
vígja nýtt hús undir bæklunardeild. Þau fengu
að vera þar í tvær vikur en var svo hent út fyr-
ir okkur. Þarna verður pláss fyrir 48 CO-
VID-19 sjúklinga, alla á einkastofum. Þarna
verður ein göngudeild og ein legudeild, en öll
deildin verður einangrunardeild,“ segir hún og
nefnir að upptökusvæðið sé álíka stórt og Ís-
land.
Það er engin uppskrift
Kristín segir að vinnulag sé svipað og hér á
landi að því leyti að öllum aðgerðum sem geta
beðið hefur verið aflýst. Einnig verður reynt
að afgreiða sem mest í gegnum síma. „Við vilj-
um ekki að fólk með alls
konar sjúkdóma komi
beint inn á sjúkrahúsið.
Í þriðja lagi er það að
gerast að fólk er ekki að
koma á bráðadeildina
eða heilsugæsluna með
smotterí, því þar gæti
einhver leynst með CO-
VID,“ segir hún.
„Við erum að vinna alveg sturlaða vinnu við
það að búa til nýja þessa deild og við höfum
engin fordæmi. Það er engin uppskrift. Það fer
mikill tími í það hjá hópnum að lesa allt um
nýjustu rannsóknir um ýmislegt, eins og hvaða
meðferðir virka og hvaða ekki. Þetta er allt að
gerast í beinni útsendingu,“ segir hún.
„Ítalir eru búnir að reyna að safna gögnum
og Kínverjar líka. Það hjálpar okkur og við
sitjum sveitt að lesa. Allir hér fara heim eftir
langan vinnudag og lesa fullt af nýjum grein-
um. Ég viðurkenni að þetta eru langir dagar
en ég er gömul hjálparsveitarkerling og get
haldið mér gangandi,“ segir hún.
„Við erum helst að horfa á hvaða undirliggj-
andi sjúkdómar hafa áhrif á veikindin, hvaða
meðferð virðist skila árangri, hversu margir fá
annars stigs bakteríusýkingu ofan í veirusýk-
inguna og hvernig á að meðhöndla hana,“ segir
hún.
Kristín segir að nóg sé til af öndunarvélum í
landinu ef spár ganga eftir um fjölda smitaðra.
„En ef fleiri verða veikir og lengur gætum
við lent í því að það vanti öndunarvélar.“
Skammir frá drottningu
Í Danmörku ríkir nú samkomubann þar sem
ekki fleiri en tíu mega koma saman. „Fólk er
beðið um að halda sig heima og takmarka um-
gang eftir bestu getu. Fyrst var það Metta
Frederiksen forsætisráðherra sem bað fólk
um það en fólk hagaði sér ekki alveg nógu vel.
Svo kom drottningin fram í sjónvarpi og
skammaði alla, það var æðislegt! Hún sagði
fólki að gyrða sig í brók,“ segir hún og hlær.
„Það þótti merkilegt hér að Margrét Þór-
hildur mætti í sjónvarpið en það gerir hún
aldrei nema á gamlárskvöld. En fólk tekur
þetta núna alvarlega,“ segir hún.
Kristín segist ekki vera hrædd um að smit-
ast í vinnunni. „Það hefur sýnt sig að það eru
þrisvar sinnum meiri líkur á að smitast heima
en í vinnunni. Hér er maður pakkaður inn í
sinn geimbúning og alltaf að passa sig,“ segir
hún.
Kristín á von á að komandi vikur verði erf-
iðar. „Það er allt gert til að bakka okkur upp.
Ég er til í þetta og vinn með frábærum hópi.
Þetta er verkefni þar sem allir eru að leggja
sig fram og auðvitað vil ég gera mitt besta.“
KRISTÍN S. KRISTJÁNSDÓTTIR, LÆKNIR Á SUÐUR-JÓTLANDI
„Við erum að vinna alveg sturlaða vinnu við það
að búa til nýja þessa deild,“ segir Kristín.
’Allir hér fara heim eftir lang-an vinnudag og lesa fullt afnýjum greinum. Ég viðurkenniað þetta eru langir dagar en ég er
gömul hjálparsveitarkerling og
get haldið mér gangandi.
Þetta er allt að gerast
í beinni útsendingu
Karl Kristinsson er á heimleið að loknumvinnudegi þegar Sunnudagsblaðið nærtali af honum síðdegis. „Skólarnir eru
lokaðir og konan mín er heima með syni okkar,
sex og þriggja ára, og mér finnst ég þurfa að
leggja eitthvað af mörkum á heimilinu líka á
þessum undarlegu tímum,“ segir hann.
Karl er svæfinga- og gjörgæslulæknir við
Ríkisspítalann í Ósló og mikið hefur mætt á
honum að undanförnu, eins og öðrum heilbrigð-
isstarfsmönnum vítt og breitt um heiminn. Síst
mun þó draga úr álagi á næstunni. „Það er búin
að vera hálfgerð biðstaða á spítalanum und-
anfarnar eina til tvær vikur og manni finnst það
vera lognið á undan storminum,“ segir Karl.
Á föstudaginn voru 3.443 smitaðir af kór-
ónuveirunni í Noregi og þar af 76 á gjörgæslu.
Ríkisspítalinn er sérhæfður spítali; þar er
engin bráðamóttaka og sjúklingar koma fyrir
vikið ekki inn af götunni, heldur eru fluttir
þangað í sérhæfða meðferð
frá öðrum spítölum í landinu.
Má þar nefna stærri skurð-
aðgerðir og líffæraígræðslu.
Eins og svo margir spít-
alar hefur Ríkisspítalinn lát-
ið tímabundið af öllum val-
kvæðum aðgerðum, aðeins
bráðaaðgerðir verða fram-
kvæmdar á næstunni. Það er gert til að skapa
aukið rými fyrir sjúklinga sem smitaðir eru af
kórónuveirunni og þurfa á innlögn að halda.
Fyrstu kórónuveirusjúklingarnir lögðust inn
á spítalann um síðustu helgi og þegar samtalið
fór fram voru þeir fjórir talsins. Karl gengur út
frá því að þeim muni fjölga hratt. „Gjörgæslu-
pláss hérna eru alla jafna á bilinu þrjátíu til
fjörutíu en við höfum bætt talsverðu við og
reiknum með að taka við öðrum eins fjölda til
viðbótar, að minnsta kosti.“
Að sögn Karls eru aðrir spítalar í Ósló búnir
að gera sambærilegar ráðstafanir. „Það er
meira og minna búið að umbylta öllum spítölum
hér í landi,“ segir hann.
Ekki er þó nóg að skapa rými, einnig þarf að
manna gjörgæsludeildirnar og í þau störf geng-
ur ekki hver sem er. „Starfið á gjörgæslu snýst
um öndunarvélar og annað slíkt og fólk þarf að
búa að ákveðinni sérþekkingu, gjörgæsluhjúkr-
unarfræðingar eru lykilstarfsfólk í þessari með-
ferð. Ég vona að áætlanir manna í þessum efn-
um séu raunhæfar.“
Þegar er búið að breyta einni gjörgæsludeild
á Ríkisspítalanum í afmarkaða smitgjörgæslu
fyrir kórónuveirusjúklinga. Legurými þar eru
tólf og þegar þau fyllast tekur önnur deild við
með átta legurýmum og síðan sú þriðja með
tuttugu legurýmum. Þess utan er unnið hörðum
höndum að því að breyta skurðstofum í legu-
rými.
Inni á deildunum þar sem kórónuveiru-
sjúklingarnir liggja eru að vonum allir starfs-
menn í sérstökum hlífðarbúnaði og með maska
fyrir vitum og gleraugu.
Eins og við þekkjum hér heima eru Norð-
menn að reyna að hægja á
útbreiðslu veirunnar til að
heilbrigðiskerfið hafi undan.
Þeir eru einnig að vinna með
bestu og verstu sviðsmynd
og segir Karl allan und-
irbúning miðast við síð-
arnefndu aðstæðurnar. Eins
og hér spá Norðmenn því að
álag á spítala landsins verði mest fyrri hluta
apríl en þá muni faraldurinn ná hámarki á
Norðurlöndunum. „Um leið og menn eru
raunsæir er mikilvægt að fara ekki á taugum.
Mæta þarf þessum faraldri af fullum þunga og
yfirvegun,“ segir Karl.
Hann leggur áherslu á mikilvægi þess að
taka veiruna alvarlega. „Það er nóg að horfa til
Ítalíu og Spánar, þar blasir alvaran aldeilis við.
Hér í Noregi höfum við grætt á því að fylgjast
með því hvernig faraldurinn hefur leikið önnur
lönd, ekki síst Kína og Ítalíu, og höfum haft góð-
an tíma til að undirbúa okkur.“
Að sögn Karls getur verið flókið að með-
höndla alvarlega veikt fólk í smitvarnabúningi,
til dæmis fólk með bráðaandnauðarheilkenni,
eins og algengt er hjá veikustu sjúklingunum í
faraldrinum. Þá er smithætta gríðarlega mikil
þegar sjúklingur er lagður á öndunarvél. „Við
höfum æft þá aðgerð mjög vel og reynt að læra
af mistökum sem gerð voru til að byrja með í
Kína og á Ítalíu. Brögð voru líka að því að fólk
smitaðist þegar það var að fara í og úr bún-
ingnum enda er það mjög flókið í framkvæmd. Í
þessum efnum höfum við grætt gríðarlega mik-
ið á reynslu annarra,“ segir Karl en norskt heil-
brigðisstarfsfólk hefur fundað beint með ítölsk-
um kollegum sínum gegnum netið, auk þess að
fylgjast með framvindunni í fjölmiðlum og á
samfélagsmiðlum.
Höfum ekkert viðmið
Spurður hvernig honum líði í þessum miklu at-
burðum miðjum svarar Karl: „Ég er áhyggju-
fullur. Ekkert okkar hefur orðið vitni að neinu í
líkingu við þessa farsótt, þar með taldir eldri
kollegar mínir. Segja má að svínaflensan hafi
komist næst þessu, hún var eins konar smækk-
uð útgáfa af kórónuveirunni. Fyrir vikið höfum
við ekkert viðmið sem eykur auðvitað á óviss-
una. Þess heldur er mikilvægt að við stöndum
öll saman.“
Veiran virðist leggjast milt á börn og fyrir
það er Karl þakklátur. „Andrúmsloftið í heim-
inum væri allt annað ef börn væru að veikjast
alvarlega líka. Að því sögðu þá er brýnt að
muna að veiran leggst ekki bara á eldra fólk og
fólk með undirliggjandi sjúkdóma. Við höfum
séð fólk milli fertugs og fimmtugs veikjast al-
varlega og allt niður í tvítugt.“
Hann hvetur smitaða til að leita sem fyrst til
læknis, vakni grunur um alvarleg einkenni.
Mjög erfitt sé að sækja fárveikt fólk með önd-
unarbilun og nálægt því að fara í hjartastopp
heim til þess.
Sem betur fer jafna langflestir sig alveg af
veirunni. Ekki eru þó allir sem lifa hana svo
heppnir. „Fólk er mjög upptekið af dánartíðn-
inni, sem eðlilegt er, en minna hefur verið talað
um annað; það er að helmingur þeirra sem fá
ARDS eða brátt andnauðarheilkenni fá fylgi-
kvilla eftir veikindin og koma til með að búa við
skert lífsgæði. Það er sláandi.“
Spurður hvenær hann haldi að lífið verði aft-
ur komið í eðlilegt horf svarar Karl: „Það er
engin leið að segja til um það. Hér er búið að
loka öllu fram í miðjan apríl en mér segir svo
hugur að sá tími verði mun lengri. Faraldurinn
virðist vera í rénun í Kína sem er góð vísbend-
ing fyrir okkur. En ef ég á að vera alveg hrein-
skilinn á ég samt ekki von á því að lífið geti farið
að ganga sinn vanagang hér á Norðurlöndunum
fyrr en í haust. Við þurfum sumarið til að ráða
niðurlögum þessa vágests.“
KARL KRISTINSSON, LÆKNIR Í ÓSLÓ
„Það er nóg að horfa til Ítalíu og Spánar,
þar blasir alvaran aldeilis við. Hér í Nor-
egi höfum við grætt á því að fylgjast
með því hvernig faraldurinn hefur leikið
önnur lönd,“ segir Karl Kristinsson.
’Um helmingur þeirrasjúklinga sem lenda íöndunarvél hlýtur var-anlegan skaða eftir veik-
indin og kemur til með að
búa við skert lífsgæði.
Höfum lært mikið
af reynslu annarra