Morgunblaðið - 07.04.2020, Qupperneq 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. APRÍL 2020
Hella Snjó kyngdi niður víða á Suðurlandi í fyrradag og fauk hann í skafla. Í gær var búið að ryðja götur og moka snjónum í stóra hauga. Krakkarnir kunnu vel að meta snjóinn.
Eggert
Íslenskar landbún-
aðarafurðir eru kaskó-
trygging þjóðarinnar.
Þær koma beint frá
hreinni náttúru og heil-
brigðum búfjárstofnum
og góðum bændum.
Kuldinn er ekkert síðri
auðlind en heita og
kalda vatnið. Landið er
ómengað.
Hann snerti hjarta-
streng í brjósti mínu og lífshugsjón
margra, læknirinn og matgæðing-
urinn, Ragnar Freyr Ingvarsson, í
þættinum „Okkar á milli,“ hjá Sig-
mari Guðmundssyni. Ragnar Freyr
hefur búið í Svíþjóð og víðar í Evr-
ópu og skilur þess vegna enn betur
hverslags lífsgæði við búum við og
komst svo að orði: „Bæði er það að
íslenskt hráefni er alveg rosalega
gott, það er hollt og við notum lítið
af aukaefnum. Kjötið okkar, eða
dýrin, fá lítið af lyfjum, rosalega lít-
ið. Við mengum ekki grænmetis
framleiðsluna okkar, erum ekki að
sprauta yfir hana eiturefnum og
notum hreint vatn.
Hráefnið er hollt og
umhverfisvænt, við
erum ekki að flytja
það langar leiðir.“
Læknirinn veit
einnig að maturinn er
líftrygging og matur
er ekki alltaf matur
eða hollustuvara. Þar
liggur eitt stærsta
vandamál mannkyns-
ins í dag og verður eft-
ir COVID-19 meira
rætt en áður. Lífs-
hættulegur landbúnaður verður
stoppaður af á þessari öld, svo sem
pensilínmengað kjöt. Bannað verður
að gefa dýrum pensilín í fóður og
eiturúðað grænmeti og ávextir verð-
ur annars flokks vara. Ísland og
Noregur búa við mikla sérstöðu í
framleiðslu landbúnaðarvara. Því er
fróðlegt að skoða hve íslensk garð-
yrkja er að fara halloka eftir að við
vorum neydd til að innleiða mat-
vælalöggjöf ESB. Útiræktun er á
hverfanda hveli sem og ylræktin í
gróðurhúsum. Þessi uggvænlega
þróun hefur gerst á síðustu tíu ár-
um.
Gróðurhúsagrænmetið
víkur fyrir innflutningi
Hér sjáum við svart á hvítu afleið-
ingar þess að innleiða matvælalög-
gjöf ESB. Birtingarmyndin er sú að
við erum á góðri leið að færa garð-
yrkjuna úr landi. Tökum
gróðurhúsaframleiðsluna á síðasta
ári sem dæmi. Við fluttum inn 1.500
tonn af tómötum eða 56% neysl-
unnar. Af papriku fluttum við inn
1.600 tonn eða 89% þess sem neytt er
í landinu. Af salati 1.300 tonn eða
76%. Gúrkan ein heldur velli, en af
henni eru aðeins flutt inn 55 tonn eða
um 3% neyslunnar. Af sveppum eru
flutt inn 330 tonn eða 37%. Við flytj-
um inn 1.055 tonn af blómum. Inn-
flutningurinn hefur aukist gríð-
arlega ár frá ári eftir 2011. Nú kalla
breyttar aðstæður á heima-
framleiðsluna, og hvatningu til að
virkja græna fingur grænmetis-
bænda.
Útiræktað grænmeti að hverfa
Hið holla og magnaða útiræktaða
grænmeti úr hreinni móður jörð fór
að gefa verulega eftir þegar mat-
vælalöggjöf ESB tók að bíta. Inn
voru flutt af blómkáli 620 tonn árið
2019, eða 89% neyslunnar. Af gulrót-
um 980 tonn eða 52. Af hvítkáli 607
tonn eða 71%. Af kínakáli 154 tonn
eða 84%. Af spergilkáli 500 tonn eða
83%. Gulrófur og kartöflur standa
sig vel, aðeins 13% af neyslunni af
hvorri tegund eru flutt inn.
Sumargjöf ríkisstjórnarinnar
á diskinn okkar
Hvað gróðurhúsin varðar á að
lækka verulega rafmagn til grænnar
stóriðju sem er matvælaframleiðsla.
Við eigum að ráða við að framleiða
allt það grænmeti sem í dag er flutt
inn og ræktað í erlendum gróður-
húsum, með okkar eigin vistvæna
rafmagni og jarðhita. Á þetta hefur
Kári Stefánsson bent. Nú liggur fyr-
ir að um 50 lönd hafa stöðvað vöru-
flutninga til umheimsins. Vöruskort-
ur getur orðið afleiðing af
kórónuveirunni. Hver þjóð hugsar til
heimaframleiðslu og opnar fyrir
hvata til framleiðslu. Hvað ætli rík-
isstjórnin bjóði bændum nú? Nú er
tækifæri til að styrkja innviði græn-
metisframleiðslunnar og bæta sam-
keppnisstöðu matvæla sem fram-
leidd eru í guðs grænni náttúrunni í
gróðurhúsum við jarðhita og lýsingu
frá orkulindum Íslands. Betri gjöf
gæti ríkisstjórnin ekki gefið þjóð
sinni á tímum hinnar breyttu heims-
myndar.
„Betra að gera meira en minna“
Sumargjöfin í ár er meira græn-
meti, meira kjöt og meira af mjólk-
urvörum í heimaframleiðslu. Við eig-
um eitt besta matvælaland heimsins.
Það staðfesti læknirinn Ragnar
Freyr Ingvarsson í sjónvarpinu nú á
dögunum.
Eftir Guðna
Ágústsson »Hér sjáum við svart
á hvítu afleiðingar
þess að innleiða mat-
vælalöggjöf ESB. Birt-
ingarmyndin er sú að
við erum á góðri leið að
færa garðyrkjuna úr
landi.
Guðni Ágústsson
Höfundur er fv. alþingismaður og
ráðherra.
Íslenskt grænmeti í gróðurhús og garða í vor
Í febrúarmánuði árið
1979 var ég starfandi
aðstoðarlæknir, svo-
kallaður „lækna-
kandidat“, á Slysavarð-
stofunni á Borgar-
spítalanum, á sama
stað og núverandi
bráðamóttaka Land-
spítala – Háskóla-
sjúkrahúss hefur að-
setur í dag.
Það var dýrmæt
reynsla að hafa starfað þar og áður á
Fæðingarheimili Reykjavíkur við
Eiríksgötu í Reykjavík þegar þáver-
andi landlæknir, Ólafur Ólafsson, og
aðstoðarlandlæknir hans, Guðjón
Magnússon, kölluðu mig fyrirvara-
laust til starfa sem héraðslækni
Vestur-Húnvatnssýslu og Bæjar-
hrepps í Strandasýslu með aðsetur á
Hvammstanga.
Ég og þáverandi kona mín sem
var ófrísk héldum norður yfir Holta-
vörðuheiðina í aftakaveðri, fannfergi
og skafrenningi í fylgd með litlum
flutningabíl, með hluta búslóðar
okkar. Fyrir ofan Fornahvamm í
Norðurárdal sat bílalestin föst í
miklum snjósköflum en svo vel vildi
til að stór vöruflutningabifreið tók
konu mína upp í, enda
ófrísk, og flutti hana
alla leið yfir heiðina
niður í Hrútafjörð og
um Hrútafjarðarháls
þaðan yfir til Mið-
fjarðar og Hvamms-
tanga.
Ég varð hins vegar
eftir í bílalestinni og
komst eftir mikla
hrakninga, hálfkalinn á
tám, til Hvammstanga
þar sem ljósin blöstu
við mér undir stjörnu-
björtum himni, seint að
kveldi, eftir 11 klst. ferð frá Reykja-
vík.
Ólíkar aðstæður árið
1979 og nú
Á þessum tímum var það allt ann-
að ferðalag en í dag að halda að vetri
til norður yfir heiðar frá höfuðborg-
inni. Hvalfjörðurinn var langdreginn
vegarkafli, án núverandi Hvalfjarð-
arganga og lítið um bundið slitlag
þar, eins og á mestöllum þjóðveg-
inum, norður í land.
Náttúruöflin voru afar óblíð þenn-
an vetur og barst hafís inn á Húna-
flóann með íshraglanda sem lagðist
að ströndum Miðfjarðar þar sem
Hvammstangi lá austan fjarðarins
gegnt Heggstaðanesinu.
Erfiðar samgöngur fylgdu þessu í
lofti, á láði og á legi og næsti nothæfi
sjúkraflugvöllur var í 60 km fjar-
lægð austur á Blönduósi sem til-
heyrði öðru læknisumdæmi, Austur-
Húnavatnssýslu. Við norðurenda
Víðidalsfjalls skilur Gljúfurá að
Húnavatnssýslurnar tvær. Fyrir
mér eru þær þó sem eitt, enda varð
ég héraðslæknir Austur-Húnvetn-
inga árin 1984-1986 við önnur og
betri skilyrði varðandi samgöngur
og læknismönnun. En það er önnur
saga.
Þessa dagana hvarflar hugur
minn oft norður yfir heiðar til bæði
Havmmstanga og Blönduóss sem
hafa orðið illa úti í náttúruhamförum
og rafmagnsleysi með tilheyrandi
kulda í híbýlum frá í liðnum desem-
bermáuði, 2019. Raunar hverfur
hugur minn líka til Dalvíkur af sömu
ástæðum en þaðan á ég líka dásam-
legar minningar úr héraðslækn-
isstarfi frá árinu 1980.
Hvammstangi illa leikinn af
kórónuveirufaraldrinum
Ég hugsa þó enn meir til fyrsta
læknishéraðs míns, Hvammstanga,
en annarra læknisaðsetra minna í
dreifbýli þessa dagana en um þessar
mundir hefur farsóttin, sem upp-
haflega dreifðist frá Wuhan-héraði í
Kína og er kölluð á alþjóðamáli CO-
VID-19, dreift sér um allan heim.
Vonandi verður þessi COVID-19-
veira horfin af sjónarsviðinu í lok
þessa árs, þó að aldrei sé á vísan að
róa í sambandi við nýja og einkar
slæga og útsjónarsama veiru, sem
kennd er við kórónu og Kína.
En víkjum sögunni aftur til
Hvammstanga. Þar átti ég eina
hamingjuríkustu daga ævi minnar
sem ungur læknir og fjölskyldufaðir,
aðeins 26 ára að aldri. Strax í fyrsta
mánuðinum tók ég á móti fyrsta
Vestur-Húnvetningnum á mínum
læknisferli. Á Hvammstanga var
heilsugæslustöð í sama húsi og apó-
tek og langlegu- og bráðadeild í
sjúkrahúsinu þar rétt við fjöru-
borðið í Miðfirði. Læknisbústaður
minn var í næsta húsi, á Strandgötu,
alveg ofan í fjörunni við Miðfjörðinn.
Mikið vetrarríki var og stundum raf-
magnslaust. Fyrri hluta árs, 1979,
verður minnst vegna kals í túnum
um allt land og hafíss á Húnaflóa,
eins og áður er getið.
Í dreifbýlislæknisstarfinu fólst að
vera einn af fólkinu og fylgja því frá
vöggu til grafar, í orðsins fyllstu
merkingu. Seint verður það full-
þakkað og ekki síður að engin bana-
slys eða andvana fæðingar urðu í
héraðslæknisstörfum mínum á
Hvammstanga, árið 1979, á Dalvík,
sumarið 1980, eða á Blönduósi, árin
1984-1986.
Eins og áður sagði er hugur minn
svo sannarlega hjá íbúum Hvamms-
tanga og fyrrverandi skjóstæðingum
mínum frá áttunda áratug liðinnar
aldar. Samfélagið þar hefur þegar
orðið illa úti í hinum skæða kór-
ónuveirufaraldri ættuðum frá Kína
en dreifðum um alla heimsbyggðina.
Þegar þetta er ritað hafa aðeins
tveir einstaklingar dáið hélendis af
völdum þessa grimma faraldurs.
Þeir væru orðnir miklu fleiri ef við
ættum ekki frábært almanna- og
heilsuvarnakerfi, með hið dásamlega
þríeyki í fararbroddi, þau Víði Reyn-
isson yfirlögregluþjón, Ölmu Möller
landlækni og ágætan vin minn frá
fyrri læknisárum, Þórólf Guðnason
sóttvarnalækni.
Stöndum nú saman og hjálpumst
að í stormi og neyð, kæru landar.
Samstaða meðal þjóðarinnar er
besta vörnin gegn þeirri farsóttarvá,
sem nú geisar.
Eftir Ólaf F.
Magnússon » Samstaða meðal
þjóðarinnar er besta
vörnin gegn þeirri far-
sóttarvá sem nú geisar.
Ólafur F.
Magnússon
Höfundur er læknir og
fv. borgarstjóri.
Hugsað til Hvammstanga á neyðartímum