Morgunblaðið - 11.04.2020, Blaðsíða 22

22 FRÉTTIRViðskipti | Atvinnulíf
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. APRÍL 2020
mörg fyrirtæki hafa sagt upp fólki í
stórum stíl og jafnvel farið í gjald-
þrot, og miklu auðveldara að endur-
ræsa fyrirtæki sem hafa fengið að
halda sínu fólki í hlutastarfi og verið
gefið fjárhagslegt svigrúm á meðan
vöntun er á tekjum.“
En er til einhver leið til að gera
eins og gert var við Hans Óla í
Stjörnustríðs-myndunum: snögg-
frysta þau fyrirtæki sem eru í vanda
og svo afþíða þau þegar markaður-
inn byrjar að vakna aftur til lífsins?
„Til þessa hafa leikreglurnar ekki
gert ráð fyrir því að félög geti hrein-
lega lagst í híði, hætt að greiða laun
og reikninga, og svo komið úr dvala
einhverntíma síðar. En kannski þarf
núna einmitt að stilla upp einhvers
konar möguleika af þeim toga.“
Aðlögunartímabil gæti
þurft að vara í nokkur ár
Þórir Garðarsson, stjórnarfor-
maður Allrahanda Gray Line, tekur
undir að það myndi torvelda endur-
reisn þjóðarbúsins og einnig vera
ríkissjóði mjög kostnaðarsamt ef
stór hluti íslenskra ferðaþjónustu-
fyrirtækja færi í þrot og fjármála-
stofnarnir leystu til sín eignir félag-
anna. „Það er ekki einfalt eða
vænlegt til að hámarka árangur að
fara aftur af stað með nýju fólki,
enda er ferðaþjónustan grein sem
byggir að stóru leyti á persónulegum
viðskiptasamböndum sem teygja sig
út um allan heim. Ferðaþjónustufyr-
irtæki reiða sig á mannauðinn og
sambönd sem hefur tekið langan
tíma að byggja upp, og það að end-
urræsa félag í þessari grein er verk-
efni sem er allt annars eðlis en að
ætla t.d. að opna nýja búð.“
Spurður að því hvers konar ráð-
stafanir gætu hjálpað íslenskri
ferðaþjónustu að komast yfir versta
kúfinn segist Þórir reikna með að
það muni líða að minnsta kosti ár
þangað til ferðamenn taka að
streyma til landsins í einhverjum
mæli og að fyrst um sinn verði þeir
töluvert færri en áður. „Tíminn á eft-
ir að leiða í ljós hvort tölurnar verða
eins og 2010 eða 2017. Mikilvægt er
að greininni verði gefið svigrúm til
að bíða með greiðslur af skuldum þar
til ferðamennirnir snúa aftur, og að
þá verði greiðslurnar í takt við það
sem fyrirtækin geta staðið undir.
Gæti aðlögunartímabilið spannað
nokkur ár.“
Bendir Þórir á að mörg fyrirtæki í
greininni séu þónokkuð skuldsett
vegna fjárfestinga á árunum 2016 til
2018. „Svo kom skellur snemma árs
2019 þegar WOW varð gjaldþrota,
en flestum hafði þó tekist að leysa
vel úr því áfalli strax síðasta sumar
og haust og byrjuðu þetta ár bjart-
sýn á framtíðina.“
Samhliða frestun á greiðslu skulda
segir Þórir að greinin myndi þurfa
að nýta sér þann möguleika að hafa
fólk í hlutastarfi, á móti hlutabótum
frá hinu opinbera. „Þannig getum við
nýtt starfskrafta þess að einhverju
marki og svo smám saman hækkað
starfshlutfallið þegar umsvifin í
greininni byrja að aukast. Væri það
betri lausn en ef um 12.000 manns
yrðu atvinnulaus í einu vetfangi enda
útilokað að atvinnulífið geti sisvona
búið til ný störf fyrir svo stóran hóp
fólks.“
Langtímavandi í ferðaþjónustu
Morgunblaðið/Eggert
Söknuður Þess er langt að bíða, en verður óneitanlega gaman að sjá skærlitu úlpurnar aftur á götum Reykjavíkur.
 Greinin verður lengi að ná sér aftur á strik eftir að reglubundið farþegaflug hefst að nýju  Ferða-
þjónustufyrirtæki þurfa svigrúm til að aðlagast, s.s. með frestun á afborgunum lána og hlutabótum
Þórir
Garðarsson
Gylfi
Magnússon
BAKSVIÐ
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Gylfi Magnússon, dósent við Há-
skóla Íslands, bendir á að jafnvel
þótt íslensk stjórnvöld ákveði að
setja engar skorður á ferðalög til og
frá landinu þá sé það undir öðrum
þjóðum komið hvaða leiðir út í heim
standa opnar og viðbúið að þegar
farþegaflug byrjar að taka aftur á
sig eðlilega mynd þá muni taka
langan tíma að ná sömu farþegatöl-
um og ferðatíðni og landsmenn áttu
að venjast áður en veirufaraldurinn
skall á heimsbyggðinni.
Bendir Gylfi á að af þessum sök-
um megi vænta þess að vandi ís-
lenskrar ferðaþjónustu verði lang-
dreginn, og hæpið að greinin komist
aftur í samt horf með hraði – jafnvel
strax með sumrinu eins og sumir
virðast vona. „Flugsamgöngur
munu væntanlega opnast í áföng-
um, og lönd opna landamæri sín
mishratt, og jafnvel bara það að
ætla að opna t.d. á samgöngur á
milli landa þar sem búið er að ná
einhverjum tökum á faraldrinum
gæti verið snúið pólitískt viðfangs-
efni.“
Hafi Gylfi á réttu að standa geta
ferðaþjónstufyrirtækin í landinu
vænst lítillar sem engrar eftir-
spurnar á komandi mánuðum, og
hægfara vaxtar á komandi misser-
um. Segir Gylfi að þetta gæti kallað
á fleiri og róttækari ráðstafanir en
stjórnvöld hafi gripið til fram að
þessu. Brýnt sé að vernda bæði
fyrirtækin og heimilin í landinu og
auðvelda þeim að standa af sér
þrengingarnar framundan, m.a. svo
að viðsnúningurinn gangi betur fyr-
ir sig þegar faraldurinn er liðinn
hjá. „Það er mjög tímafrekt og erf-
itt að ætla að vinda ofan af því ef
Sigursteinn Másson fjölmiðlamaður
birti nýlega færslu á Facebook-
vegg sínum þar sem hann viðraði
áhugaverða hug-
mynd sem gæti
mögulega komið
flugvélunum aft-
ur í loftið.
Í stuttu máli
leggur Sigur-
steinn til að taka
sýni úr öllum
ferðalöngum á
leið úr landi og
skima eftir veir-
unni. Ætti hugs-
anlega að vera hægt að prófa sýnin
svo hratt að niðurstöður liggi fyrir
áður en vélin er komin á áfanga-
stað og þá hægt að grípa til ráð-
stafana sem hæfa hverju tilviki fyr-
ir sig.
Sigursteinn segir þessa hugmynd
byggjast á nokkrum forsendum:
„Óhætt er að hleypa ferðamönnum
inn í landið af þeirri ástæðu að þeir
eiga í tiltölulega litlu samneyti við
heimamenn og hafa ekki komið upp
nein smit hér á landi sem rekja má
til erlendra gesta. Hin forsendan er
sú að á tímum kórónuveirusmits er
flug, þrátt fyrir allt, sennilega einn
öruggasti ferðamáti sem völ er á,
m.a. vegna þess hve gott loftræsti-
kerfi er um borð í flugvélum. Enda
bendir flest til að sárafá ef þá
nokkur dæmi séu um að fólk hafi
smitast af öðrum farþegum um
borð í flugvél.“
Má reikna með að mjög lágt
hlutfall farþega myndi greinast
með kórónuveiru en ef smit kæmi í
ljós fengi ferðalangurinn að vita af
því um leið. „Það væri samnings-
atriði í hverju landi fyrir sig hvað
yrði gert þá. Ef um Íslending er að
ræða væri hann væntanlega sendur
aftur heim með næstu vél til að
fara í sóttkví, og þá klæddur í við-
eigandi hlífðarbúnað.“
Eflaust má finna ýmsa vankanta
á hugmynd Sigursteins, og ljóst að
hún væri ekki einföld í fram-
kvæmd, en á móti kemur að ef
hugmyndin reynist raunhæf gæti
Ísland orðið að gátt á milli Norður-
Ameríku og Evrópu og myndi flýta
fyrir því að flugsamgöngur til og
frá landinu kæmust í eðlilegt horf.
„Þarna er komin ein leið fyrir okk-
ur til að taka frumkvæðið og opna
flugsamgöngur á milli heimsálfa
með ábyrgum hætti, rjúfa ein-
angrun landsins og beina jákvæðri
alþjóðlegri athygli að Íslandi,“ seg-
ir hann.
Ísland yrði gátt á
milli heimsálfa
 Tekin sýni úr öllum við brottför
Sigursteinn
Másson