Morgunblaðið - 21.04.2020, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. APRÍL 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það er furðualgengt ípólitískum
deilum og jafnvel
átökum innan ESB
að deiluaðilar saki
hver annan um að
vera á hættulegri för úti á hinni
hálu braut. Í framhaldinu gæti
því skapast veruleg hætta á því
að sambandið liðaðist í sundur!
Vera má að slíkt sé ekki lengur
frétt en fremur eins konar
kækur.
En eftir því er tekið þegar
áhrifamaður innan flokks
kanslara Þýskalands slengir
„kæknum“ á forsætisráðherra
Ítalíu, sem stundum er kallað
stofn- og stórríki í ESB. Það er
ekki um það deilt að ESB hefur
staðið sig illa í öllum þeim efn-
um sem snúa að kórónu-
faraldrinum í álfunni. Heilagar
reglur ESB voru þverbrotnar
án þess að um það færi fram
umræða og leitast væri við að
halda andlitinu með veitingu
undanþága pakkaðra inn í
skens og umvandanir eins og
tíðkast hefur til þessa. Enginn
samræmdur atbeini kom frá
ESB sem hefði getað hjálpað
einstökum löndum þess veru-
lega. Það fimbulfambaði og
þagði til skiptis og það litla sem
fært var fram gerði ekki annað
en að fipa og tefja ríkin sem
tóku loks eigin ákvarðanir allt
of seint. Tjónið af
því verður aðallega
talið í mannslífum
og skal þó ekki lítið
gert úr fjárhags-
tjóninu. Ítalía og
Spánn eru á meðal
þeirra sem verst hafa farið út
úr klúðrinu. Eftir maraþon
fundalotur þóttust búrókratar í
Brussel vera búnir að ná fullri
samstöðu um lánafyrirgreiðslu
sem myndi ná að fleyta veik-
ustu löndunum áfram næstu
misserin. En þegar það rann
upp fyrir Ítalíu að „hjálpin“
fólst í því að hneppa land og
þjóð í sömu niðurlæging-
arfjötrana og notaðir voru til
þess að kenna Grikkjum að
sleikja skósóla herraþjóðanna,
á meðan þeir máttu svitna við
að endurgreiða ábyrgðar-
lausum þýskum og frönskum
bönkum sem höfðu ekki kunn-
að fótum sínum forráð í land-
inu. Einn af leiðtogum CDU og
sá sem er talinn líklegastur til
að taka við af Merkel segir að
forsætisráðherra Ítalíu sé aug-
ljóslega ekki fjárþurfi fyrst
hann hafni lánsboði ESB. Leið-
togaefnið minnist ekki á skil-
málana sem fylgja. Hann minn-
ist þess kannski að Grikkir
neituðu oft og með hávaða, en
skriðu svo að borðinu og krot-
uðu undir þar sem þeim var
sagt.
Mörg aðildarríki ESB
virðast kenna vax-
andi óbragðs vegna
verunnar þar}
Það andar köldu
Lestur blaða ogvefmiðla hef-
ur aukist mikið
vegna kórónu-
faraldursins. Um
leið hafa auglýs-
ingar dregist sam-
an. Róðurinn hefur
því þyngst í fjölmiðlarekstri
þrátt fyrir aukinn áhuga og
lestur á fréttum. Fjölmiðlar
áttu þó í vanda fyrir vegna
þverrandi auglýsingatekna, en
það var ekki út af veiru heldur
netrisunum Facebook og
Google, sem eru stórtækir á
auglýsingamarkaði og njóta
góðs af vinnu fjölmiðla án þess
að borga fyrir.
Íslenskir fjölmiðlar hafa
fengið smjörþefinn af þessari
þróun og er sérstaklega súrt að
sjá opinberar stofnanir og
fyrirtæki verja peningum í
auglýsingar hjá netrisunum.
Nú hyggjast stjórnvöld í
Ástralíu rétta hlut ástralskra
fjölmiðla. Þau tilkynntu í gær
að fyrirtækin Facebook og
Google yrðu skylduð til þess að
deila auglýsingatekjum sínum
með áströlskum fjölmiðlum.
Með öðrum orðum hyggjast
þau láta tæknirisana borga
fyrir notkun á
fréttum og öðru
efni.
Þar í landi eru
Facebook og
Google með tvo
þriðju af auglýs-
ingatekjum á net-
inu. Fimmtungur starfa á ástr-
ölskum fréttamiðlum hefur
orðið niðurskurði að bráð á
undanförnum sex árum vegna
samdráttar í tekjum.
Ekki er ljóst hvernig Face-
book og Google munu bregðast
við, en vísbending liggur fyrir.
Frakkar urðu í fyrra fyrsta
landið til að taka upp reglugerð
Evrópusambandsins um
greiðslur fyrir að endurnýta
fréttaefni. Google tók því fálega
og neitaði að borga krónu, frek-
ar myndi fyrirtækið hætta að
nota franskar fréttir.
Það verður fróðlegt að sjá
niðurstöðuna í þessum slag. Ís-
lenskir fjölmiðlar eiga einnig í
höggi við þessa risa og búa við
þá skekkju í samkeppninni að
greiða í ofanálag virðisauka-
skatt, sem hinir alþjóðlegu
keppinautar þurfa ekki að hafa
áhyggjur af. Niðurstaðan skipt-
ir því einnig máli fyrir Ísland.
Ástralar ætla að láta
Facebook og Google
deila auglýsinga-
tekjum með þar-
lendum fjölmiðlum}
Netrisar skoraðir á hólm
V
onandi hillir nú undir að við för-
um að sigrast á kórónuveirunni
hér heima. Sárafá ný smit grein-
ast nú daglega og hefur fækkað
óðum dag frá degi. Enn situr þó
eftir hin gríðarlega efnahagslega óvissa af
hennar völdum.
Á meðan á öllu þessu hefur gengið hef ég
hvern einasta dag hugsað með hlýhug til
þeirra sem standa í fremstu víglínu við að
halda uppi þeirri starfsemi sem þó hefur ver-
ið hægt að sinna í samfélaginu. Ég vil nefna
fólk í verslun, og sérstaklega þau sem hafa
staðið vaktirnar við afgreiðslu á nauðsynja-
vörum svo sem matvælum og lyfjum. Þau
hafa sinnt störfum sínum af trúmennsku og
æðruleysi. Þau hafa lagt sig í hættu. Hið sama má segja
um aðra sem hafa staðið vaktina í þjónustugreinum og
við umönnun, svo sem á sambýlum fatlaðra og á dvalar-
og hjúkrunarheimilum. Allt þetta góða fólk er í flestum
tilvikum illa launað og gegnir jafnvel vanþakklátum
störfum. Við stöndum í djúpri þakkarskuld við það allt.
Vonandi lærum við að meta störf þess betur eftir þessa
reynslu, skiljum að það gegnir lykilhlutverki í samfélag-
inu.
Ég beygi mig og í auðmýkt gagnvart heilbrigðis-
starfsfólkinu okkar. Bæði þeim sem hafa staðið í návíg-
inu við umönnun þeirra sem hafa sýkst af Covid-19 og
einnig öllum hinum. Ég ber djúpa virðingu fyrir öllum
þeirra störfum. Ef við ættum einhvern tímann að átta
okkur á því hversu ómetanleg þau eru þá er
það nú á slíkum örlagastundum. Þau eru
hetjur sem vinna verk sín að vanda og leggja
líf sitt í sölurnar fyrir okkur hin. Hafa stað-
ist mikla þrekraun sem við getum aldrei full
þakkað.
Síðan er það sjálf þjóðin, almenningur í
þessu landi. Við Íslendingar höfum svo
sannarlega sýnt að við getum öll gengið í
takt þegar á reynir. Sýnt samstöðu og sjálfs-
aga. Ég veit að það reynir á þolrifin að lifa í
sóttkví. Það er búið að vera aðdáunarvert að
fylgjast með því hvernig fólk hefur farið eft-
ir ráðgjöf og fyrirmælum yfirvalda. Við er-
um öll í sama báti. Ég hefði gjarnan viljað að
við í stjórnarandstöðunni fengjum meiri að-
komu að stefnumótun í þeirri vinnu sem fram undan er
á tímum sem verða mjög krefjandi fyrir okkur öll sem
þjóð. Nú er ekki tími fyrir pólitískt argaþras, við verð-
um öll að róa í sömu átt. Góð og samhent frammistaða
fólksins í landinu á eflaust stóran þátt í því að við erum
búin að ná þeim árangri gegn veirunni sem raun ber
vitni.
Við þurfum þó að halda árvekni okkar, fara varlega
og þrauka aðeins lengur. Sumarið er handan við hornið,
vonandi sólríkt og hlýtt. Tökum því opnum örmum.
Verndum hvert annað og gleymum því ekki að kær-
leikurinn kostar ekkert.
Inga Sæland
Pistill
Hvunndagshetjurnar okkar
Höfundur er alþingismaður og formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Netverslun víða um heimhefur blásið út í kór-ónuveirufaraldrinum.Seljendur eru á yf-
irsnúningi og jafnvel stærstu net-
verslanir anna ekki eftirspurninni að
því er fram kemur í umfjöllun er-
lendra fjölmiðla. Kaup á vörum og
þjónustu á netinu hafa tekið stakka-
skiptum og tölur um hvað eftirsótt
er á netinu segja sína sögu um dag-
legt líf milljóna íbúa, sem lokaðir eru
inni á heimilum sínum á tímum far-
aldursins.
Vefsíðan Visual Capitalist hefur
birt lista yfir vörur sem hafa ýmist
rokið upp eða skroppið saman í net-
versluninni að undanförnu og bygg-
ist á rannsókn fyrirtækisins Stack-
line á netkaupum Bandaríkjamanna
í marsmánuði. Ekki þarf að koma á
óvart að kaup á einnota hönskum á
netinu eru í toppsætinu og hafa auk-
ist um 670% frá sama tíma í fyrra en
meiri athygli vekur að sala á brauð-
vélum er í öðru sæti yfir mestu sölu-
aukninguna yfir netið en sala þeirra
jókst um 652%. Sala æfinga- og lík-
amsræktartækja jókst um rúm
300% og netkaup á pappírsþurrkum
og sápum jukust um 264%. Eftir-
spurnin eftir ferðatöskum, sundfatn-
aði og myndavélum hefur aftur á
móti hrunið og vefverslun með brúð-
arkjóla minnnkaði um 63% frá sama
mánuði í fyrra svo dæmi séu tekin.
Hér á landi jókst netverslunin um
111% í seinasta mánuði frá mars-
mánuði í fyrra og búast má við enn
meiri vexti í yfirstandandi mánuði.
Rannsóknasetur verslunarinnar
birti fyrr í þessum mánuði yfirlit yfir
netverslunina hér á landi í mars og
þar kom meðal annars fram að net-
verslun með föt fór upp um 135% í
mars sl. og netverslun með heimilis-
búnað jókst um 177%.
Lesa má út úr talnagrunni rann-
sóknasetursins að miklar breytingar
hafa orðið á netverslun með ýmsar
fleiri vörur og þjónustu. Þannig nær
tífölduðust kaup á bókum, blöðum og
tónlist á netinu í seinasta mánuði.
Netkaup úr lyfja-, heilsu- og snyrti-
vöruverslunum jukust milli ára um
166% og netverslun með bygging-
arvörur jókst í mars um 219%. Miða-
kaup á tónleika og aðra viðburði á
netinu minnkuðu á hinn bóginn um
59% yfir allan mánuðinn en hafa ber
í huga að samkomubannið var sett á
um miðjan marsmánuð.
Í umfjöllun fréttamiðla um net-
verslun með vörur og þjónustu er
það samdóma álit margra að búast
megi við að aukin netverslun muni
festa sig í sessi að einhverju marki
þegar faraldurinn er yfirstaðinn.
Kaup á netinu hafa farið hraðvax-
andi á seinustu árum og hafa Íslend-
ingar ekki verið eftirbátar annarra í
því. Samkvæmt nýlegum tölum Hag-
stofu Íslands höfðu nærri átta af
hverjum tíu Íslendingum sem spurð-
ir voru í fyrra verslað eitthvað á net-
inu á undanförnum tólf mánuðum.
Nýjar tölur Eurostat, Hagstofu Evr-
ópusambandsins, staðsetja Ísland í
hópi efstu þjóða þegar skoðuð er út-
breiðsla netverslunar. Aðeins þrjár
Evrópuþjóðir, Bretland, Svíþjóð og
Noregur, eru lítið eitt fyrir ofan Ís-
lendinga þegar mælikvarði er lagður
á hversu stór hluti mannfjöldans
verslaði á netinu á tólf mánaða tíma-
bili.
Misjafnt er eftir fyrirtækjum
hversu algengt er að þau bjóði vörur
og þjónustu til sölu yfir netið en
þeim fer þó fjölgandi. Eurostat birti
í gær frétt þar sem fram kemur að
17% fyrirtækja í Evrópusambandinu
með fleiri en tíu starfsmenn seldu
viðskiptavinum sínum vörur eða
þjónustu yfir netið sem nam meira
en einu prósenti af veltu þeirra.
Fleiri fyrirtæki eru að taka við sér
og sjá tækifæri í vefverslun þótt
meirihluti þeirra haldi sig enn við
hefðbundnari leiðir á markaðnum.
Netverslun á skyndi-
legum yfirsnúningi
Netverslun á Íslandi í mars 2019 og 2020
Breyting á netverslun frá mars fyrir ári
Dæmi um breytingu á netverslun í Bandaríkjunum frá mars 2019
-59%
177%
90%
Bækur, blöð og
hljómplötur
Bygginga-
vörur
Heimils-
búnaður
FatnaðurMat- og
dagvörur
Hótelgisting
998%
-38%
219%
135%
-63%
159%Ferða-
töskur
Brúðar-
kjólar Drónar
Golf-
kylfur
Verkja-
lyf
Hunda-
matur
Salernis-
pappír
Súpur Hósta-
saft
Brauð-
vélar
Einnota
hanskar
397%
652%
-50% -33%
190%
99%
635% 670%
-77%
H
ei
m
ild
: V
is
ua
l c
ap
ita
lis
t
Heimild: Rannsóknasetur verslunarinnar
Miðar á tónleika
og aðra viðburði
PARIS
I IR
ELAN
D