Morgunblaðið - 24.04.2020, Síða 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. APRÍL 2020
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Í raun má segja að ég hafi byrjað að
þýða Roald Dahl vegna þess að ég
þurfti að finna mér verkefni í þýð-
ingafræði,“ segir Sólveig Sif Hreið-
arsdóttir, sem á og rekur Kver bóka-
útgáfu sem síðustu fimm árin hefur
gefið út sex skáldsögur Dahl í
íslenskum þýðingum Sólveigar.
Fyrsta bók Dahl sem Sólveig þýddi
var Georg og magnaða mixtúran sem
út kom 2015 og í framhaldinu hafa
komið út BFG, Bergrisinn frómi góði
árið 2016; Matthildur 2017; Norn-
irnar 2018; Risastóri krókódíllinn
2019 og Tvistur og Basta 2019.
„Ég kynntist bókum Roalds Dahl
þegar við maðurinn minn bjuggum í
Englandi með börnin okkar fjögur.
Börnin voru mjög hrifin af bókum
hans og stundum var ég hreinlega að
þýða meðan ég var að lesa fyrir þau,“
segir Sólveig sem er bókmenntafræð-
ingur frá Háskóla Íslands og lauk
meistaranámi í þýðingafræði við
sama skóla haustið 2018. „Við bjugg-
um samtals í um 15 ár úti, fyrst í
Bandaríkjunum, síðan í Frankfurt og
loks í London þar sem við vorum í
næstum sex ár,“ rifjar Sólveig upp, en
fjölskyldan flutti heim árið 2003.
„Meðan við bjuggum úti lögðum
við mikið á okkur til að passa upp á
íslenskuna hjá börnunum,“ segir
Sólveig, en elsti sonur hennar var
níu ára þegar þau fluttu til London
og sá yngsti fæddist í borginni með-
an þau bjuggu þar. „Þess vegna
passaði ég alltaf upp á að lesa fyrir
þau á íslensku og oft á tíðum að þýða
enskar bækur fyrir þau yfir á
íslensku meðan ég las upphátt. Þeg-
ar við fluttum heim voru þau tví-
tyngd og ég þakka það því hversu
mikið var lesið fyrir þau,“ segir Sól-
veig sem einnig talaði bara íslensku
við börnin sín inni á heimilinu. „Ég
sagðist bara ekki skilja þau þegar
þau reyndu að tala við mig á ensku,
þannig að þau lærðu að það þýddi
ekkert að tala við mig nema á
íslensku,“ rifjar Sólveig kímin upp.
„Ég hafði séð dæmi þess að krakkar
sem ólust upp hjá íslenskum for-
eldrum úti misstu íslenskuna og
gátu þá ekki talað við ömmu og afa.“
Saup hveljur yfir risanum
„Það tók langan tíma að fá sam-
þykki höfundarrétthafa í Englandi
fyrir því að ég mætti þýða verk
Roalds á íslensku og gefa út hér-
lendis. Ég þurfti að senda þeim dæmi
um fyrri þýðingar, þar sem ég gat
nýtt efni út náminu, auk þess sem ég
þurfti að senda þeim meðmælabréf.
Þegar þau samþykktu að leyfa mér að
þýða Georg og mögnuðu mixtúruna
settu þau það sem skilyrði að ég
myndi líka þýða BFG þar sem kvik-
mynd byggð á bókinni væri væntan-
leg,“ segir Sólveig og viðurkennir að
hún hafi sopið hveljur þar sem BFG
sé sérlega erfið bók að þýða.
„Risinn talar tilbúið tungumál sem
nefnist gobblefunk,“ segir Sólveig og
nefnir sem dæmi orðið „scrumdiddly-
umptious“ sem risinn notar yfir eitt-
hvað sem er frábært eða æðislega
gott. „Þetta er orð sem er ekki til í
ensku máli, hvað þá íslensku. Ég
þurfti því að búa til mikinn fjölda
orða,“ segir Sólveig og tekur fram að
almennt sé að mörgu að hyggja við
þýðingu á verkum Roalds Dahl, þar
sem hann sé ekki auðveldur í þýð-
ingu.
Valdeflandi skilaboð
„Þetta eru svo skemmtileg verk,“
segir Sólveig þegar hún er spurð
hvers vegna hún hafi ráðist í að þýða
bækur Roalds Dahl, sem sé hreint
ekkert áhlaupaverk. „Ég sit oft ein og
hlæ upphátt þegar ég er að þýða
vegna þess hversu skemmtilegar
bækur hans eru,“ segir Sólveig og
tekur fram að hún hafi einnig hrifist
af því hversu uppbyggilegar bækur
Dahl eru. „Í bókum hans felast alltaf
valdeflandi skilaboð, sem er gott
veganesti. Í verkum hans fá börn
rödd og þar með eru lesendur hvattir
til að nýta sína rödd. Hann hvetur
börn til að láta ekki kúga sig og vera
óhrædd. Þetta er mjög mikilvægur
boðskapur,“ segir Sólveig sem um
þessar mundir vinnur að þýðingu á
bókinni Refurinn ráðsnjalli frá 1968.
„Í þeirri bók fá dýrin rödd, sem er
ekki síður mikilvægt. Í bókinni Risa-
stóri krókódíllinn er samstaðan lykil-
þema. Bækur hans eru því mannbæt-
andi á sama tíma og þær eru
skemmtilegar enda uppfullar af góð-
um húmor,“ segir Sólveig og tekur
fram að hún heillist einnig af hrynj-
andinni í textum Dahl. „Hann notar
stílbrögð eins og stuðlun og endur-
tekningar þannig að textinn verður
meira grípandi fyrir vikið. Það er
mikil tónlist í textum hans,“ segir Sól-
veig og viðurkennir að sér hafi hins
vegar oft fallist hendur í glímu sinni
við verk Dahl.
„Það bregst ekki að ég byrja hvert
þýðingarferli á að hugsa að ég geti
þetta ekki. Eftir ákveðinn meðgöngu-
tíma koma lausnirnar hins vegar til
mín. Þannig er eins og það fari ein-
hver bakvinnsla í gang í kollinum. Og
nú orðið finnst mér frekar fyndið að
fyrstu viðbrögð mín séu enn að ég
geti ekki þýtt næstu bók sem ég set
mér fyrir,“ segir Sólveig og tekur
fram að vissulega hjálpi það sér í þýð-
ingavinnunni að vinna með höfundar-
verk sama manns.
Prentaðar bækur bjóða
upp á meiri nánd
Samkvæmt vefnum roalddahl.com
sendi Roald Dahl frá sér yfir 30 bæk-
ur á ferlinum auk þess að skrifa leik-
rit og kvikmyndahandrit. „Markmið
mitt er að öll hans helstu verk verði
aðgengileg á íslensku,“ segir Sólveig
og viðurkennir að nokkurt verk sé því
enn fyrir höndum. „En ég nýt þess að
þýða verk hans,“ segir Sólveig og tek-
ur fram að bókaútgáfan Kver sé vafa-
lítið minnsta bókaútgáfa landsins.
Aðspurð segir Sólveig viðtökur
íslenskra lesenda við þýðingum henn-
ar á bókum Roalds Dahl hafa verið
mjög góðar. „Við erum búin að endur-
prenta bæði BFG og Georg og mögn-
uðu mixtúruna,“ segir Sólveig og tek-
ur fram að enn sem komið er séu
bækurnar aðeins gefnar út í prentuðu
formi og ekki sem rafbækur. „Prent-
aðar bækur bjóða upp á meiri nánd
þegar lesið er upphátt fyrir yngri
börn, auk þess sem myndirnar njóta
sín betur í prentuðu formi,“ segir Sól-
veig og bendir á að teikningar Quent-
ins Blake bæti miklu við lestrar-
upplifunina. „Myndirnar hans eru
stórkostlega fallegar og skemmti-
legar og ýta undir ímyndunaraflið í
stað þess að mata lesendur,“ segir
Sólveig.
Forréttindi að koma góðum
bókmenntum til ungra lesenda
Innt eftir því hvort hún eigi sér
sjálf uppáhaldsbók eftir Dahl segir
Sólveig: „Sú bók sem ég er að þýða
hverju sinni verður uppáhaldsbókin.
Annars er mjög erfitt að gera upp á
milli bóka hans,“ segir Sólveig og tek-
ur fram að fyndnasta bókin sé að
hennar mati Tvistur og Basta sem
fjallar um samnefnd hjón. Spurð
hvort ný þýðing sé væntanleg í ár
svarar Sólveig því játandi. „Auk Refs-
ins ráðsnjalla er ég sem stendur að
þýða Kalla og súkkulaðiverksmiðjuna
frá 1964, sem verið hefur ófáanleg
hérlendis um langt skeið,“ segir Sól-
veig og tekur fram að hún stefni að
því að þýða að jafnaði tvær bækur eft-
ir Dahl á ári.
„Að auki hef ég verið að þýða bæk-
ur um hundinn Hnubba lubba og vini
hans eftir nýsjálenska rithöfundinn
og teiknarann Lynley Dodd,“ segir
Sólveig, en á árinu 2018 komu út hjá
Kveri bókaútgáfu Hnubbi lubbi frá
Rjómabúi Stubba og Hnubbi lubbi,
fótur og fit hjá dýralækninum. „Svo
er ég komin langleiðina með þýðingu
á bók fyrir ungmenni sem nefnist
Where the World Ends eftir Gerald-
ine McCaughrean. Mér finnst mjög
gott að hafa fleiri en eitt verk í gangi í
einu til að geta skipt á milli, hvílt hug-
ann og farið í annan heim því þýð-
ingar reyna alltaf mikið á,“ segir Sól-
veig og tekur fram að bókmenntir og
þýðingar hafi alltaf heillað hana frá
því hún man eftir sér. „Mér finnst al-
gjör forréttindi að hafa tækifæri til að
koma þessum góðu bókmenntum til
ungra lesenda á Íslandi.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ljósmynd/Van Vechten Collection
Rithöfundurinn Roald Dahl skrifar
af miklum húmor og manngæsku.
„Hvattir til að nýta sína rödd“
 Sólveig Sif Hreiðarsdóttir á og rekur Kver bókaútgáfu sem síðustu fimm árin hefur gefið út sex
skáldsögur eftir Roald Dahl  „Markmið mitt er að öll hans helstu verk verði aðgengileg á íslensku“
Skemmtilegur „Þetta eru
svo skemmtileg verk,“ segir
Sólveig Sif Hreiðarsdóttir
um bækur Roalds Dahl.